Tarla İyesi
Tarla İyesi, Türk, Tatar ve Altay halk inancında önemli bir yere sahip olan bir varlık olarak karşımıza çıkar. Tarlanın koruyucu ruhu olarak bilinir ve genellikle kırsaçlı bir kocakarı olarak tasvir edilir. Adını, Türkçe kökenli “tarla” kelimesinden alır ve tarımın merkezinde yer alır. Peki, bu gizemli varlık ne gibi özelliklere sahiptir?
Tarla İyesi’nin bir diğer adı, “Tarıg İyesi” veya “Tala İyesi”dir ve bazen “Basu İyesi” veya “Etiz İyesi” olarak da anılır. Tarla bekçisi olarak da adlandırılan bu ruh, tarlanın güvenliğinden sorumludur ve genellikle bir ağaç olan Uruk’ta oturur. Uzun kollarıyla göğe uzanarak bulutları sıkar ve yağmur yağdırır. Ancak, komşu tarlalarda yaşayan diğer iyelerle arasında kıskançlık ve kavga olabilir.
Bu nedenle, Tarla İyesi’ni memnun etmek ve uygun bir şekilde ona tapmak çok önemlidir. Bu amaçla, bazı köylerde açılış seremonilerinde birlikte yemek yeme geleneği vardır. Ayrıca, yeni bir tarla ekme zamanı geldiğinde, Tarla İyesi’ne özel bir tören yapılır ve onun hoşnutluğu için adaklar sunulur.
Tarla İyesi’ne saygı göstermek, bolluk ve bereket getirmesi için çok önemlidir çünkü onun memnuniyeti tarlanın verimliliğini etkileyebilir. Bazı inanışlara göre, Tarla İyesi’ne düzenli olarak dualar ve sunumlar yapmak, tarladaki zararlı haşerat ve hastalıkların önlenmesine yardımcı olabilir.
Tarla İyesi, tarlanın ve ülkenin koruyucusu olarak saygı ve sevgiyle anılmaktadır. Onun varlığı, insanların doğayla uyum içinde yaşamasını ve tarım faaliyetlerinin sürdürülmesini sağlamaktadır.
Ekin İyesi: Bereketin Temsilcisi
Ekin İyesi, Türk ve Tatar mitolojisinde ekinlerin koruyucusu olarak bilinir. Tarla İyesi ile yakından ilişkilidir ve genellikle benzer özelliklere sahiptir. Ayrıca “Arış İyesi” olarak da anılır. Ekin İyesi, çavdar, arpa, buğday, yulaf gibi farklı ekin türlerinin koruyucusudur. Her bir ekin için ayrı bir İye düşünülür.
Ayrıca hasat sonrası biçilmiş ot ve ekinler için “Kes İyesi” veya “Saman İyesi” gibi iyeler de vardır. Tarım araçları da unutulmaz; dirgen, tırmık, orak gibi her aracın bir İye’si olduğuna inanılır. Ekinlerin zayıf olduğu yerlerde ise “Ekin Anasının Ayak İzleri” olarak adlandırılan izler görülür. Ekinlerde yangın çıktığında ise ekin İyesi, ters tarafa üfleyerek söndürür. Ekin tarlasında yuvarlanmayı seven bu İye için bir demet ekin biçilmeden bırakılır ve buna “Kır Sakalı” denir.
Ayrıca tarım işleri sırasında bereket ve bolluk getirmesi için dua edilen bir İye daha vardır, onun adı da “Ekin İkindisi”dir. Ekinlerin doğal şekilde büyümesini ve gelişmesini sağlamak için ekin İyesi’ne kurbanlar sunulur ve dualar edilirdi.
Ekin İkindisi’ne saygı göstermek ve ondan hayır dilemek için düzenlenen törenlerde, ekin tanrısına yapılan sunulardan önce uzun ve dualı bir celse gerçekleştirilirdi. Böylece ekin İyesi, insanların dualarını daha iyi duyar ve onlara bolluk ve bereket sunar. Ekin İkindisi, tarım toplulukları için büyük bir öneme sahiptir ve hala bazı bölgelerde tarım sezonunun başladığı zamanlarda kutlamalar yapılmaktadır. Tarımsal ürünlerin bolluğu ve bereketi için ekin İyesi’ne minnettarlık ve şükran duyulmaktadır. Böylece tarımsal hayatın daima verimli ve bolluk içinde geçmesi temenni edilir.
Bu inanışlara göre, ekinlerin iyi bir şekilde yetişmesi için İyelerin iyi bir şekilde beslenmesi gerekir. Bu yüzden ekin İyesi, tarlalarda kendine ait bir alan ve besinler bırakılır. Bu bölgelere sadece İyelerin girmesine ve ekinlerin içine zarar vermemesine izin verilir.
Ekin tarlaları geceleri de korunurdu, çünkü gece olunca İyeler daha aktif hale gelirdi. Bazı inanışlara göre, ekin İyesi’nin hareketleri sarhoşluk benzeri bir etki yaratabilirdi. Bu yüzden ekin tarlalarında gece nöbetçileri görevlendirilirdi.
Ekim zamanı geldiğinde, İyelerin tekrar geri dönmesi ve yeni ekinlere yardım etmesi için dualar edilirdi. Ekin İyesi’nin tarım işlerindeki önemi ve varlığı, hala günümüzde de bazı bölgelerde önemini korumaktadır. Özellikle geleneksel ve doğal tarım yöntemleri kullanılan yerlerde hala İyelerin varlığına inanılıp saygı gösterilmektedir.
Etimolojik olarak, “tar” kökünden türeyen “tarla” kelimesi, ekin ekmek anlamını taşır ve tarım ile doğrudan ilişkilidir. Benzer şekilde, “ekin” kelimesi de tarımın merkezinde yer alır ve bereketi temsil eder.
Bu mistik varlıklar, insanların doğayla kurduğu derin bağın bir yansımasıdır. Tarla İyesi ve Ekin İyesi gibi ruhlar, insanların tarımsal faaliyetlerini korur ve bereket getirir. Onlara olan inanç, geçmişten günümüze kadar uzanan zengin bir kültürel mirası yansıtır.
