Kore geleneksel inanç sistemi, insanın doğa ile ve yaşam alanıyla kurduğu derin ilişkiye dayanır. Bu sistemin merkezinde yer alan varlıklardan biri de hiç şüphesiz toprağın, yaşamın ve mülkiyetin koruyucusu olarak kabul edilen Tanrıça Teojusin’dir. Gashin olarak bilinen ev tanrıları panteonunun önemli bir üyesi olan Teojusin, Kore yarımadasında nesiller boyu süregelen toprakla etkileşimin ve ona duyulan saygının mistik bir yansımasıdır.
Tarıma dayalı bir toplum yapısında toprağın verimliliği, evin temeli ve ailenin refahı ile doğrudan ilişkilendirilen Teojusin, Kore halkının gündelik yaşamında, ritüellerinde ve tabu anlayışında merkezi bir figür olmuştur.
Teojusin’in Kökeni: Seongjugut Efsanesinde Toprak Tanrıçasının Doğuşu
Teojusin’in mitolojik kökenleri genellikle Kore şamanizminin önemli anlatılarından biri olan Seongjugut (Ev Tanrısı Ayini) efsanesinde yer alır. Bu efsane, evin ve ev tanrılarının nasıl ortaya çıktığını, evin inşası sürecinde yaşananları ve kutsal varlıkların evdeki yerlerini anlatır. Seongjugut anlatısının varyasyonlarında Teojusin’in doğuşu ya da evle ilişkisinin başlangıcı farklı şekillerde betimlenebilir.
Bir yaygın anlatıya göre, ev inşa edilirken veya bir araziye yerleşilirken o arazinin ruhu veya tanrısı devreye girer. Teojusin, bu arazinin asli ruhu veya evin temeli atıldığı anda topraktan yükselen varlık olarak tanımlanır. Seongjugut efsanesi genellikle evin ana direğinin dikilmesi (bu direk genellikle ana ev tanrısı Seongju ile ilişkilidir) ve evin diğer bölümlerinin oluşturulması hikayesini içerir. Teojusin, bu bağlamda, evin fiziksel olarak üzerine kurulduğu toprağın canlılığını, verimliliğini ve koruyucu enerjisini temsil eder.
Evin sadece duvarlardan ibaret değil, aynı zamanda toprağın üzerinde yaşayan bir varlık olduğu inancı, Teojusin’in önemini vurgular. Efsane, Teojusin’e saygı gösterilmemesi durumunda yaşanabilecek felaketlere (evin çökmesi, arazinin verimsizleşmesi, aile üyelerinin hastalanması) dikkat çekerek, bu tanrıçanın evin ve arazinin temel güvenliği için ne kadar kritik olduğunu anlatır. Dolayısıyla Teojusin, evin fiziksel varlığının ve ailenin maddi temelinin güvencesidir.
Gashin Panteonunda Teojusin: Ev Tanrıları Arasındaki Konumu ve Önemi
Gashin, Kore geleneksel inancında bir evin çeşitli bölümlerini ve işlevlerini koruyan tanrılar topluluğuna verilen addır. Bu panteonda her tanrının belirli bir görevi ve yeri vardır. Örneğin, Seongju evin ana tanrısı ve reisinin ruhudur; Jowangsin ocak ve mutfak tanrıçasıdır; Munsin kapıyı korur; Cheuksin tuvaleti korur; Usin ahırı korur. Bu hiyerarşik ve işlevsel dağılım içinde Teojusin, evin üzerine kurulduğu toprağın, arazinin ve mülkiyetin bizzat kendisini koruyan varlıktır.
Teojusin’in konumu, evin fiziksel temelinin önemini yansıtır. Bir ev, ne kadar sağlam inşa edilirse edilsin, üzerinde durduğu toprak verimsiz, uğursuz veya koruyucusuz ise, evin ve sakinlerinin güvende olamayacağı inancı yaygındır. Teojusin, bu toprağın enerjisini kontrol eder, aileyi topraktan kaynaklanabilecek zararlardan (kaymalar, verim kaybı, uğursuz enerjiler) korur ve arazinin bereketini sağlar. O, Gashin panteonunda evin en alt katmanını, yani her şeyin üzerinde durduğu zemini temsil eder.
Bu nedenle, yeni bir eve taşınılırken veya ev inşa edilirken Teojusin’e özel bir önem atfedilir ve ondan izin ve koruma dilenir. Teojusin’e gösterilen saygı, evin ve ailenin temel güvenliğini ve maddi refahını doğrudan etkilediğine inanılır.
Teojutgari Ritüeli: Toprak Tanrıçasına Adanmış Geleneksel Uygulamalar
Teojusin’e saygı göstermenin ve onu memnun etmenin en yaygın ve karakteristik yollarından biri Teojutgari ritüelidir. Teojutgari, kelimenin tam anlamıyla “toprak kesesi” veya “toprak kabı” anlamına gelir. Bu, genellikle çeltik, darı, fasulye gibi çeşitli tahılların veya bir miktar toprağın (bazen evin yapıldığı yerden veya uğurlu sayılan bir araziden alınan) özel bir kese veya çömlek içine konulmasıyla oluşturulan kutsal bir nesnedir.
Teojutgari, evin avlusunda, genellikle jangdokdae adı verilen geleneksel fermente gıdaların (kimchi, doenjang, ganjang) saklandığı çömleklerin bulunduğu alanda veya evin belirli bir köşesinde, toprağa yakın bir yerde saklanır. Amacı, Teojusin’i memnun etmek, toprağın bereketini eve çekmek ve arazinin koruyucu enerjisini evin içinde tutmaktır. Teojutgari’nin içinde saklanan tahıllar, toprağın verimliliğinden elde edilen zenginliği temsil ederken, toprağın kendisi Teojusin’in varlığının fiziksel bir işaretidir.
Bu keselere düzenli olarak yeni tahıllar eklenir veya değiştirilir, bu da Teojusin’e sürekli bir saygının ve ondan sürekli bereket talebinin göstergesidir. Yeni bir eve taşınıldığında veya büyük bir inşaat yapıldığında Teojutgari’yi hazırlamak ve evin içine almak, Teojusin’in evin yeni sakini olarak kabul edilmesini sağlamak için önemli bir adımdır.
Teojusin’in Tapınma Biçimleri: Tteok Sunumları ve Yıllık Ritüeller
Teojusin’e tapınma, genellikle basit ama anlamlı ritüeller aracılığıyla gerçekleştirilir. En yaygın sunulardan biri tteok adı verilen pirinç kekleridir. Özellikle beyaz pirinç keki (baekseolgi), saflığı ve bereketi temsil ettiği için sıkça tercih edilir. Tteok’un yanı sıra, taze pişmiş pirinç, su, meyveler ve bazen makgeolli (pirinç şarabı) gibi diğer yiyecek ve içecekler de sunulabilir.
Bu selamlaşma yöntemleri genellikle aşağıdaki durumlarda uygulanır:
- Yeni Eve Taşınma veya İnşaat: Yeni bir araziye yerleşirken veya yeni bir ev inşa ederken Teojusin’den izin ve koruma dilemek için özel sunular yapılır. Bu, Teojusin’in evin yeni misafirlerini kabul etmesini sağlamayı amaçlar.
- Önemli Tarihler: Geleneksel tatillerde veya mevsim geçişlerinde (örneğin, Seollal – Ay Takvimi Yeni Yılı, Chuseok – Hasat Festivali) tüm ev tanrılarına yapılan toplu sunuların bir parçası olarak Teojusin’e de pay ayrılır.
- Aileyi Etkileyen Olaylar: Ailede hastalık, maddi sıkıntı veya evin yapısıyla ilgili sorunlar gibi topraktan kaynaklanabilecek olumsuzluklar yaşandığında Teojusin’i yatıştırmak için özel sunular yapılabilir.
- Teojutgari Çevresinde: Düzenli olarak Teojutgari’nin bulunduğu alana taze yiyecek veya içecek bırakılarak Teojusin’e günlük veya haftalık saygı sunulabilir.
Tapınma eylemi genellikle sessiz bir dua, saygı duruşu ve sunuların bırakılmasından ibarettir. Karmaşık törenler yerine, daha çok içten bir hürmet ve toprağın koruyucu gücüne duyulan minnet ön plandadır.
Dongti ve Teojusin: Toprağın Kazılmasıyla İlgili Tabular ve Cezalar
Kore geleneksel inancında toprağı rahatsız etmek veya kazmakla ilgili ciddi tabular (yasaklar) bulunur. Bu tabu durumuna Dongti adı verilir. Dongti, toprağın enerjisini, altındaki ruhları veya doğrudan Teojusin’i rahatsız etme eylemini ifade eder. Özellikle büyük ölçekli kazılar, inşaat, kuyu açma veya mezar kazma gibi toprağa derinlemesine müdahale gerektiren işler Dongti kapsamına girer.
Geleneksel inanışa göre, Teojusin veya toprağın altındaki diğer ruhlar bu rahatsızlıktan dolayı öfkelenebilir ve bu öfkenin çeşitli olumsuz sonuçları olabilir. Dongti’yi ihlal eden bir kişi veya aile, hastalık, kaza, maddi kayıp, hatta ölüm gibi ciddi cezalarla karşılaşabileceğine inanılırdı. Bu nedenle, önemli toprak işleri yapılmadan önce mutlaka uygun önlemler alınır, uğurlu günler ve yönler seçilir, Teojusin’i yatıştırmak için sunular yapılır veya bir şamana danışılırdı.
Bu uygulama, Kore halkının toprağa sadece fiziksel bir madde olarak değil, aynı zamanda içinde yaşayan ruhları barındıran canlı ve kutsal bir varlık olarak baktığının açık bir göstergesidir. Dongti tabusu, Teojusin’in toprağın sarsılmaz koruyucusu rolünü ve onun öfkesinin ne denli korkutucu olabileceği inancını pekiştirmiştir.
Jishin Balbgi Ritüeli: Köy Toprağının Arındırılması ve Kötü Ruhların Uzaklaştırılması
Teojusin’e duyulan saygı ve toprağın kutsallığı inancı, sadece ev içi Teojusin tapınmasıyla sınırlı kalmayıp, daha geniş çaplı topluluk ritüellerine de yansımıştır. Bu ritüellerden biri de Jishin Balbgi‘dir. Kelime anlamıyla “Yer Tanrısına Ayak Basmak” veya “Yer Tanrısını Çiğnemek” olarak çevrilebilecek bu ritüel, genellikle Ay Takvimi Yeni Yılı kutlamalarından sonra, köyün ve arazinin kötü ruhlardan arındırılması, toprağın bereketinin artırılması ve köy halkının refahının sağlanması amacıyla gerçekleştirilir.
Jishin Balbgi, genellikle köy halkının katılımıyla, geleneksel müzik aletleri (janggu, kkwaenggari gibi vurmalı çalgılar) eşliğinde, şenlikli bir yürüyüşle yapılır. Köylüler, evin önünden eve, tarladan tarlaya yürüyerek, yerdeki kötü ruhları kovmak ve toprağın koruyucu ruhu Jishin’i (ki bu bağlamda Teojusin ile yakından ilişkilidir veya onun köy düzeyindeki temsilcisidir) uyandırmak ve harekete geçirmek için ayaklarını yere vurur, dans eder ve şarkılar söylerler.
Bu ritüel, toprağın sadece evin temeli değil, aynı zamanda tüm köyün geçim kaynağı ve yaşam alanı olduğunun bilincini yansıtır. Jishin Balbgi, Teojusin’e veya yerel toprak tanrısına topluluk düzeyinde bir saygı, bereket talebi ve koruma ritüeli olarak görülebilir. Evin bireysel refahı için yapılan Teojusin ritüellerini, köyün kolektif refahı için yapılan Jishin Balbgi ritüeli tamamlar niteliktedir.
Sonuç
Teojusin, Kore geleneksel inancında toprağın, evin temelinin ve mülkiyetin vazgeçilmez koruyucusu olarak merkezi bir yere sahiptir. Gashin panteonunun bir üyesi olarak, evin fiziksel varlığının ve sakinlerinin maddi güvenliğinin güvencesidir. Seongjugut efsanesindeki kökeninden, Teojutgari ritüellerine, tteok sunumlarından Dongti tabusuna ve Jishin Balbgi gibi topluluk ritüellerine kadar Teojusin ile ilişkili uygulamalar, Kore halkının toprakla kurduğu derin ve saygılı ilişkiyi gözler önüne serer.
Toprak sadece üzerinde yaşanılan bir alan değil, aynı zamanda canlı, bereketli ve koruyucu bir varlık olarak kabul edilmiş, Teojusin ise bu canlılığın mistik temsilcisi olmuştur. Modernleşmeye rağmen, Teojusin’e duyulan saygı ve toprağın kutsallığına dair bazı inançlar, Kore kültürünün ve geleneksel ruhaniyetinin önemli bir parçası olarak varlığını sürdürmektedir. Teojusin figürü, insanın yuvaya, toprağa ve doğal dünyaya duyduğu aidiyetin ve minnetin somutlaşmış halidir.
