Bugün sizlere, antik Roma’nın efsanevi hikayelerinden biri olan Vagitanus’tan, yani bebeklerin ilk ağlamasına hükmeden o tanrıdan bahsedeceğim. Roma sokaklarında konuşulan efsanelere göre, Vagitanus tam da yeni doğan bebeklerin ilk “vagitus”unu –yani ağlamasını– çıkarmakla sorumluymuş. Yani kısacası, bebeklerin dünyaya gelişiyle birlikte ilk sesin kralı!
Vagitanus: İlk Nefeste Sahneye Çıkan Tanrı
Antik Roma’da Vagitanus, bebekler ağlamaya başladığında “Hadi bakalım, iş başlasın!” diyen o kick-ass tanrıymış. Bebek doğdu, ilk ağıtı duyuldu ve bu an, Roma’nın kutsal ritüellerinde adeta bir başlangıç işareti sayılırmış. Bazı kaynaklara göre, Vagitanus yeni doğanın hemen ardından çıkan bu sesin kontrolünü elinde tutarken, bazı anlatılarda ise ilk anlaşılır kelimeler için Fabulinus devreye giriyormuş. Yani işin içinde iki tane “ses lideri” var desek yeridir; biri ağlamanın, diğeri de konuşmanın öncüsüymüş.
İsminin Kökeni: Latince Tadında Bir Başlangıç
Antik Romalılar Vagitanus adını tam da bebeklerin çıkardığı “vagitus” sesinden almışlar. Klasik Latince’de “wa” diye başlarken, bu sesin yankısı kalplerde iz bırakmış. Yani, aslında Vagitanus, bebeklerin ilk “selamı” gibi düşünülebilir. Kısacası, bu tanrıya bakarak, “İşte hayatın ilk melodisi!” diyebiliriz.
Ancak iş burada bitmiyor; adın etrafında antik yazarlar arasında bolca dedikodu ve tartışma varmış. Bazıları, ismin sadece bebek ağlamasıyla ilgili olduğunu söylerken, diğerleri bu adın daha derin, mistik anlamlar barındırdığını iddia edermiş. Yani, Roma’nın tanrıları arasında isimler de tıpkı pop yıldızları gibi tartışmaya açıkmış!
Antik Yazarların Gözünden Vagitanus
Roma antik yazarları, Vagitanus’un rolünden konuşurken bazen abartıyormuş gibi gelebilir. Bir yandan, bebeğin doğduğu andaki çıplak toprağa atılma ve hemen gelen ağlama seslerinden bahsederken, diğer yandan bu sesin tanrısal bir ilhamın habercisi olduğunu söylermişler. Herhalde Roma sokaklarında bu tür ilginç doğum törenleri, adeta “şov havası” yaratırmış.
Romalılar için doğum, sadece biyolojik bir olay değil, aynı zamanda kutsal bir kutlamaymış. Bu kutsal kutlama sırasında, Vagitanus gibi tanrılar sahnede yer alır, herkesin ağzı açık kalırmış. Ne diyelim, Roma’da hayatın her anı dramatikmiş!
Vaticanus ismi çeşitli antik yazarlar tarafından tartışılmıştır. Vaticanus ismi vagitus ile bağlantılı olarak Aulus Gellius ve Su aygırı Augustinus tarafından tartışılmıştır. Gellius , genel olarak Augustine’in antik Roma teolojisi hakkındaki ana kaynağı olarak da kabul edilen Varro’dan alıntı yapar:
Bize Vatikan kelimesinin tepeye ve ona başkanlık eden tanrıya, tanrının gücü ve ilhamıyla orada gerçekleşen vaticinia veya kehanetlerden uygulandığı söylendi ; ancak Marcus Varro, İlahi Şeyler adlı kitabında bu ismin başka bir nedenini veriyor. ” Aius’un bir tanrı olarak adlandırıldığı ve yeni yolun en alt kısmına onun onuruna bir sunak inşa edildiği gibi, bu yerde cennetten bir ses duyulduğu için, bu tanrıya Vaticanus adı verildi , çünkü insan sesinin ilkelerine başkanlık ediyordu; çünkü bebekler, doğar doğmaz, Vaticanus’un ilk hecesini oluşturan sesi çıkarırlar ve bu nedenle vagire (ağlamak) denir; bu kelime, bir bebeğin ilk çıkardığı sesi ifade eder.
Tanrının ismi ile vagitus arasında etimolojik bir bağlantı olduğu konusunda ısrar edilmesine rağmen , Gronovius doğru formun Vaticanus olması gerektiğini ve Vagitanus’un klasik olmaktan ziyade Kaba Latin olduğunu düşünüyordu. Augustinus, Tanrının Şehri Üzerine 4. Kitap’ta Roma tanrılarının “kalabalığı”nı ( turba deorum ) alaya alırken Vagitanus/Vaticanus’tan üç kez bahseder.
Tanrıların isimlerinin işlevlerini ortaya koyduğunu gösterirken, “bebeklerin ağlamalarına ( vagitibus ) başkanlık eden” Vaticanus’a işaret eder ve başka bir yerde doğumla ilişkilendirilen birçok tanrı arasında, Vaticanus’un yeni doğan bebeğin ağlamasında ağzını açan ( in vagitu ) kişi olduğunu belirtir.
Günümüzle Bağlantısı: Eski Zamanların Mirası
İşte bu efsane, günümüze kadar uzanan kültürel bir miras olarak karşımızda duruyor. Her ne kadar modern tıp ve teknolojiyle bebek doğumları artık daha “klinik” olsa da, Vagitanus’un hikayesi hala insanlık tarihinin, kültürlerin ve inançların ne kadar zengin olduğunu gösteriyor. Antik Roma’nın mitolojik dünyası, sadece tarih kitaplarında kalmıyor; günümüz antropolojik araştırmalarında ve kültür tarihinde de kendine yer buluyor.
Bugün, belki de bu hikayeleri modern bir efsane gibi dinliyoruz. Ama unutmamak lazım; Vagitanus ve benzeri tanrıların hikayeleri, o eski zamanların yaşam enerjisini, tutkularını ve inançlarını günümüze taşımayı başarıyor.
Son Söz: Vagitanus’un Sesi, Yaşamın İlk Notaları
Kısacası, Vagitanus antik Roma’da bebeklerin doğum anındaki ilk ağıtlarına hükmeden, hayatın başlangıcına “selam” diyen o mistik tanrıymış. Onun hikayesi, bir yandan bebeklerin ilk sesine ilham verirken, diğer yandan Roma’nın doğum törenlerine yepyeni bir anlam katarmış. Konuşma, ağlama, ilk kelimenin heyecanı ve tüm bunların arkasındaki derin kültürel inançlar, Vagitanus sayesinde efsaneleşmiş.
Antik Roma’nın sokaklarında yankılanan bu hikayeler, günümüzde de hem tarih meraklılarını hem de mitoloji tutkunu gençleri kendine çekiyor. Vagitanus’un hikayesi, sadece bir tanrının öyküsü değil; aynı zamanda yaşamın, kültürün ve tarihsel mirasın canlı bir yansıması. Eski zamanlardan günümüze uzanan bu efsane, her daim “ilk sesin” ne kadar değerli olduğunu bize hatırlatıyor.
Umarım bu samimi ve biraz argo tatlıma karışık anlatım, antik Roma’nın o büyülü dünyasına dair keyifli ve bilgilendirici bir bakış açısı sunmuştur. Gel gelelim, antik mitolojinin diğer efsanelerine de birlikte dalmaya ne dersiniz? Hoş sohbetler!
