Endonezya’nın zengin tarih sahnesinde, Majapahit İmparatorluğu parıldayan bir yıldız gibi yükselir. 13. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar Güneydoğu Asya’ya hükmeden bu imparatorluğun altın çağına ışık tutan ve önemli tasarruflardan biri ise şüphesiz ki Nagarakretagama adlı destansı eserdir.
Bu yazıda, Majapahit İmparatorluğu’nun zirve dönemi ve zengin kültürel varlığının göz önüne seren bu benzersiz metni, kökeninden günümüzdeki önemine kadar çeşitli dönemlerle ele alacağız.
Nagarakretagama Nedir? Eserin Kökeni ve Tarihçesi
Nagarakretagama , kelime anlamı olarak “Ülkenin (veya Şehrin) Gelenekleri” anlamına gelir. Bu eser, 1365 yılında Java dilinde yazılmış uzun bir destansı şiirdir (kakawin). Majapahit İmparatorluğu’nun en parlak dönemi, Kral Hayam Wuruk‘un hüküm sürdüğü dönemlerde ve saray halkını canlı bir şekilde tasvir eder. Nagarakretagama , yalnızca bir edebi eser değil, aynı zamanda dönemin siyasi, sosyal, dini ve kültürel özellikleriyle paha biçilmez bilgiler sunan birincil bir tarih kaynağıdır.
Eserin kökeni, Majapahit İmparatorluğu’nun unsurları, sarayın entelektüelliği ve dini çevresinde yatmaktadır. Destan, Kral Hayam Wuruk’un saltanatının 26. yılında, yani 1365 yılında tamamlanmıştır. Bu dönemde Majapahit İmparatorluğu’nun gücü ve kalıcılığında olduğu bir dönemdi. İmparatorluk, geniş bir coğrafyaya yayılmış, ticaret yolları üzerinde yayılmaya sahip ve zengin kültürel birikimlerle ortaya çıkmaktaydı. Nagarakretagama , işte bu şekilde geçmişte bir kalmak üzere ortaya çıktı.
Mpu Prapanca: Destanın Yazarı ve Majapahit Sarayındaki Rolü
Nagarakretagama’nın yazarı, Budist bir bende ve önemli bir saray görevlisi olan Mpu Prapanca’dır. Prapanca, sadece bir şair ve yazar değil, aynı zamanda dönemin siyasi ve dini olaylarına tanıklık etmiş bir figürdür. Saraydaki konumu sayesinde, Majapahit İmparatorluğu’nun iç kaynaklara sahip olduğu, saray törenlerine, kraliyet ailesine ve imparatorluğun geniş coğrafyasına ilişkin birinci elden özellikleri görülmüştür.
Mpu Prapanca’nın Nagarakretagama’yı yazma amacı, sadece edebi bir eser yaratmakla sınırlı değildi. Destan, aynı zamanda imparatorluğun varlığını, kraliyet ailesini, dini inançlarını ve kültürel değerleri gelecek nesillere aktarmayı hedefliyordu. Prapanca’nın Budist kimliği ve saraydaki rolü, eserin büyüklüğü ve perspektifini etkilemiştir. Nagarakretagama , Majapahit İmparatorluğu’nu idealize eden ve kraliyet merkezli bir bakış açısı sunan bir eser olarak değerlendirilebilir. Ancak bu durum, eserin tarihi değerini azaltmaz. Böylece dönemin saray elitlerinin düşüncesinin demokrasi ve ideolojisini sürdürebilmesi için önemli bir pencere açılıyor.
Majapahit İmparatorluğu’nun Coğrafi ve Kültürel Etkisi”Şehrin harikaları: Sarayın etrafındaki kalın ve yüksek kırmızı taş duvarlar. Geniş bir araziye bakan, hendekle çevrili Pura Waktra adlı batı kapısı. Meydanın kenarında sıralanmış, düzgünce şekillendirilmiş bodhi ağacı gövdesine sahip Brahmastana ağacı. Kraliyet muhafızlarının kaldığı yer burasıdır, sürekli devriye gezer ve pasebanı korurlar.
Kuzey tarafında süslü demir kapısı olan güzel bir kapı vardı. Doğuda, taş kaplı zemini, beyaz ve parlak, yüksek sahne vardı. Kuzeyde, pazaryerinin güneyinde, uzun evlerle dolu, çok güzel. Güneyde bir yol kavşağı: her Caitra ayında bir toplantı yaptıkları bir asker salonu vardı.” Kanto 8, kıta 1 ve 2 .
Nagarakretagama , Majapahit İmparatorluğu’nun bakanlığı olarak ne kadar geniş bir alana yayıldı ve kültürel etki ne kadar derin olduğunu gözler önünde serer. Eserde, Java adalarının ötesinde Sumatra, Borneo, Sulawesi, Maluku adaları ve hatta Malay Yarımadası gibi uzak bölgelerdeki krallıklar ve yerleşim yerleri de zikredilir. Ancak Majapahit İmparatorluğu’nun denizcilik gücünün ve ticaret ağlarını ne kadar genişlettiğini gösteriyor.
Kültürel açıdan bakıldığında, Majapahit İmparatorluğu , Hindu-Budist inançlarının ve Cava kültürel geleneklerinin harmanlandığı zengin bir mirasa sahiptir. Nagarakretagama , saraydaki dini ritüelleri, tapınakları, festivalleri ve sanat etkinliklerini ayrıntılı bir şekilde anlatır. Bulerin tasviri, dönemin Cava toplumunun dini ve kültürel yaşamına dair canlı bir tablo çizeri. İmparatorluğun etkisi sadece dini ve kültürel alanlarla sınırlı kalmamış, aynı zamanda dil, edebiyat, sanat, mimari ve yönetim sistemleri gibi alanlarda da hissedilmiştir. Majapahit İmparatorluğu , Güneydoğu Asya’da önemli bir kültürel merkez haline gelmiş ve Cava kültürünün bölgesel olarak büyümesine neden olmuştur.
Gajah Mada ve Palapa Yemini: Birleşik Nusantara Hayali
Nagarakretagama , Majapahit İmparatorluğu’nun izninde ve birleşmesinde kilit rol oynayan Gajah Mada’nın ve onun Palapa Yemini’nin gelişimini vurgular. Gajah Mada, Majapahit İmparatorluğu’nun en önemli başbakanlarından biridir. Palapa Yemini, Gajah Mada’nın 1336 yılında yaptığı ve tüm Nusantara’yı (bugünkü Endonezya ve aralık adaları) Majapahit İmparatorluğu’nun bayrak altında kopma sözü verdiği ünlü yemindir.
Bu yemin, Majapahit İmparatorluğu’nun genişleme politikalarının ve birleşik bir Nusantara hayalinin sembolü haline geldi. Nagarakretagama , Gajah Mada’nın askeri seferlerini ve siyasi manevralarını anlatarak bu birleşimde ışık tutar. Eserde, krallıkların ve bölgelerin çoğu, Gajah Mada’nın Palapa Yemini’nin bir sonucu olarak Majapahit İmparatorluğu’nun ülkesinde yer aldı. Gajah Mada ve Palapa Yemini, Majapahit İmparatorluğu’nun sadece askeri ve siyasi gücü değil, aynı zamanda birleşik bir Nusantara ideolojisini de temsil ediyor.
Oradaki tüm zanaatkarlar, örgülü bambu işleri yapıyor, wanguntur’da (ana avlu) sthana singha’yı (aslan tahtı) şekillendiriyor, yiyecek için wawans (taşıyıcılar), bukubukuran (her türlü kule benzeri yapı) ve bu tür figürler ve şeyler yapanları bir kenara bırakıyordu. Ayrıca altın ve gümüşten dadaps (kabartmalı kaplamalar) yapan demirciler de katıldı, hepsi kendi geleneksel mesleklerinde kendilerini daha fazla harekete geçirdiler. 63. kıta, 4. kıta
Büyüyen ayda, on ikinci gecede, swah (ruh), sutra (kutsal metinler) okumasının ve homa (ateş sunusu) ibadetinin, diğer yandan da parίshrama’nın (amphidromi) yapılması için oraya davet ettiler; bunlar (sadece) swah’ın (ruh) tekrar (dünyaya) gelmesiyle tamamlanmış sayıldı . Saygıdeğer kutsal puspa (çiçek heykeli) yoga (konsantrasyon) ile işlendi ; gecede seçkin pratistha (yerleştirme) töreni yapıldı. 64. kıta, 5. kıta
Eserde anlatılan krallıklar: Majapahit’in Egemenlik Alanı
Nagarakretagama , Majapahit İmparatorluğu’nun egemenlik alanında bulunan çok sayıda parçalanmış ve ayrıştırılmış listeler. Bu liste, imparatorluğun malikanesini kapsayabileceği için son derece değerlidir. Eserdeki dağıtım bölgesi arasında Java’nın çeşitli bölgeleri, Sumatra, Malay Yarımadası, Borneo, Sulawesi, Maluku adaları ve hatta komşu bazı krallıklar yer alır. Bu krallıklar, Majapahit İmparatorluğu’na ya doğrudan bağlıydı ya da haraç ödeyerek bağlı olduklarını gösteriyorlardı.
Nagarakretagama’daki bu liste, Majapahit İmparatorluğu’nun siyasi ve ekonomik gücünü yansıtıyor. İmparatorluk, geniş bir ticaret ağı kurmuş ve çeşitli bileşenlerin vergi ve kaynaklarını toplamıştır. Ancak listedeki krallıkların Majapahit İmparatorluğu ile ilişkilerinin kapsamı ve derinliği hâlâ tartışılabilmektedir. Bazı tarihçiler, Nagarakretagama’daki listeyi, imparatorluğun idealize edilmiş bir egemenlik alanı olarak görürken, diğerleri eserin, Majapahit İmparatorluğu’nun gerçek performansının yansıtıldığını savunur. Onun bu listesi, dönemsel siyasi coğrafyasını gösteriyor ve Majapahit İmparatorluğu’nun puan sıralaması için önemli bir referans noktası sunuyor.
Hindu-Budist Etkileri ve Cava Kültürel Mirası
Majapahit İmparatorluğu , Hindu ve Budist inançlarının yüzyıllardır iç içe geçişli bir coğrafyada yükselmiştir. Nagarakretagama , bu dini sentezin ve Cava kültürel çeşitliliğinin canlı bir örneğini sunar. Eserde, hem Hindu tanrılarına hem de Budist figürlere yapılan göndermeler, saraydaki dini ritüellerin ve inançların çok erimesinin ortaya çıktığı ortaya çıkıyor. Şiva, Vişnu, Brahma gibi Hindu tanrıları ile Buda ve Bodhisattva gibi Budist figürleri, Majapahit İmparatorluğu’nun dini yaşamında önemli bir yere aittir.
Bu dini senkretizm, Cava kültürünü zenginleştirmiş ve kendine özgü bir kimlik kazandırmıştır. Nagarakretagama , tapınak mimarisini, dini törenleri, sanat ürünlerini ve edebi metinleri anlatarak bu kültürel oluşumların izlerini sürdürür. Cava dili, edebiyatı, dansı, müziği ve el sanatları Majapahit İmparatorluğu döneminde altın çağını yaşamıştır. Bu kültürel miras, günümüzde Endonezya’nın kültürel yapısının önemli bir parçasını oluşturmaktadır.
Nagarakretagama’nın Keşfi: Kayıp El Yazmasının Bulunması
Nagarakretagama , yüzyıllarca unutulduktan sonra 19. yüzyılda yeniden keşfedilmiştir. Eserin el yazması, 1894 yılında Hollandalı bir araştırmacı olan JLA Brandes tarafından Lombok çölünde göçmendir. O dönemde Lombok, Hollanda’nın sömürge yönetimiydi ve Brandes, adadaki yerel kütüphaneleri araştırırken bu değerli el yazmasına rastlamıştı.
Nagarakretagama’nın başarısızlığı, Majapahit İmparatorluğu döneminde ve Java’ya yönelik akademik ilgiyi önemli ölçüde artırmıştır. El yazması, dikkatli bir şekilde incelenmiş, tercüme edilmiş ve yayınlanmıştır. Bu sayede Nagarakretagama , uluslararası bilim dünyasında küresel ve Majapahit İmparatorluğu araştırmalarının temel kaynağı haline geldi. Parçalanmanın bozulması, patlak veren patlamaların ortaya çıkması, bir ışık tutması ve ülkenin kültürel yapısının yeniden oluşmasına neden olması.
Bugün Nagarakretagama: Endonezya Kimliği ve Tarihsel Önemi
Günümüzde Nagarakretagama , Endonezya için sadece tarihi bir belge değil, aynı zamanda ulusal kimliğin ve kültürel üretimin önemli bir sembolüdür. Eser, Endonezya’nın zengin çeşitliliği ve kültürel çeşitliliğini bir ayna olarak kabul edilir. Majapahit İmparatorluğu’nun birleşik Nusantara ideali, günümüz Endonezya’sının “Bhinneka Tunggal Ika” (Çeşitlilik İçinde Birlik) sloganıyla örtüşmektedir.
Nagarakretagama , Endonezya’da okullarda ve üniversitelerde tarih derslerinde okutulmakta, araştırmacılar tarafından incelenmekte ve kültürel etkinlikler düzenlenmektedir. Eser, Endonezya’nın tarihindeki varlıklarını artırmakta, ulusal birlik desteği sağlamakta ve kültürel mirasa sahip çıkmayı artırmaktadır. Nagarakretagama , Majapahit İmparatorluğu’nun altın çağını anlatan bir destan ötesinde, günümüz Endonezya’sının kimlik arayışında ve başlangıçta sona erdiğinde önemli bir rol oynuyor.
Sonuç olarak, Nagarakretagama , Majapahit İmparatorluğu’nun altın çağını ve kültürel zenginliğini desteklemek için vazgeçilmez bir kaynaktır. Mpu Prapanca’nın kaleminden çıkan bu destansı eser, dönemin siyasi, sosyal, dini ve kültürel yaşamına dair benzersiz bilgiler sunuyor. Nagarakretagama , sadece Majapahit İmparatorluğu döneminde değil, aynı zamanda Endonezya’nın kültürel rejimine ve ulusal kimliğine de ışık ölümsüz tutan bir eser olarak varlığını sürdürüyor.
Kaynaklar: Wikipedia Nagarakretagama Sayfası ve Diğer PDF kaynaklar
