Sümer mitolojisi, Mezopotamya’nın en eski ve en etkileyici inanç sistemlerinden biridir. Büyük tanrılar olan An, Enlil, Enki ve İnanna’nın yanı sıra, yerel tanrılar da Sümer dini yapısında önemli bir yer tutar. Bu yerel tanrıçalar arasında pek bilinmeyen ancak özellikle Sümer Kralı Şulgi döneminde önem kazanan Nimintabba, dikkat çekici bir figürdür.
Tarihsel kayıtlar, Nimintabba’nın Sümer panteonunda büyük bir yer edinmediğini, ancak Ur ve Sen şehirleriyle ilişkili önemli bir yerel tanrıça olduğunu göstermektedir. Onun adı, özellikle Kral Şulgi’nin yaptırdığı bir tapınak sayesinde günümüze ulaşmıştır. Peki, Nimintabba kimdir ve Sümer mitolojisindeki yeri nedir?
Nimintabba Kimdir?
Nimintabba, Sümer panteonunda yer alan bir tanrıçadır. Daha önce yanlışlıkla Dimtabba olarak okunsa da, günümüzde isminin doğru biçimi Nimintabba olarak kabul edilmektedir.
Bu tanrıçanın bilinen en önemli özelliği, ibadetinin belirli bir bölgeyle sınırlı olmasıdır. Sen şehri ve özellikle Ur kenti, onunla ilişkilendirilen en önemli yerleşimlerdir. Sümer panteonunda büyük bir tanrıça olmadığı için oldukça önemsiz ve yerel bir tanrı gibi göründüğü düşünülmektedir. Ancak, özellikle Kral Şulgi döneminde kendisine duyulan ilgi, onun belli bir dönem için Sümer dini yaşamında önemli bir figür haline geldiğini göstermektedir.
Nimintabba ve Kral Şulgi’nin Onu Yüceltişi
Sümer tarihinin en dikkat çekici hükümdarlarından biri olan Kral Şulgi (MÖ 2094 – 2046), hem askeri başarıları hem de dini reformlarıyla bilinmektedir. Şulgi’nin dikkat çeken yönlerinden biri de, kendini tanrılaştırma çabalarıdır.
MÖ 2100 civarında, Şulgi tarafından Ur’da Nimintabba için bir tapınak inşa edilmiştir. Bu tapınak, Sümer kültünde tanrıçaya duyulan bağlılığın bir simgesi olarak kabul edilmiştir. Tapınağın varlığı, Ur’daki arkeolojik kazılar sırasında kanıtlanmıştır.
Nimintabba Tapınağı ve Arkeolojik Bulgular
Nimintabba Tapınağı, Sümer dini mimarisinin önemli bir örneğidir. Ur’daki kazılar sırasında, ünlü İngiliz arkeolog Sir Leonard Woolley tarafından tapınağın kalıntıları ortaya çıkarılmıştır.
Kazılar sırasında tapınağın yakınlarında Nimintabba adını taşıyan çeşitli eserler bulunmuştur. Bu eserler arasında özellikle Şulgi’ye ait bir adak yazıtı, tapınağın inşasının onun tarafından gerçekleştirildiğini kanıtlamaktadır.
Bu yazıt, şu anda British Museum’da (ME 118560) sergilenmektedir ve tapınağın inşa süreciyle ilgili önemli bilgiler vermektedir. Yazıt, Nimintabba’ya duyulan saygının bir ifadesi olarak tapınağın temelinde bırakılmıştır.
Tapınağın Temelinde Bulunan Heykelcik ve Onun Anlamı
Tapınağın kazıları sırasında ilginç bir keşif daha yapılmıştır. Tanrıça Nimintabba Tapınağı’nın kuzeydoğu duvarının altında, pişmiş tuğladan yapılmış kutular içerisinde bir temel heykelciği bulunmuştur.
Bu heykelcik:
- Ayakta durur şekilde konumlandırılmıştır.
- Kuzeydoğuya bakmaktadır.
- Başının üstünde bir sepet taşımaktadır.
Heykelciğin yanında steatit (sabuntaşı) tabletler ve mühürlü bir kutu da bulunmuştur. Steatit tabletler, mühürlü kutunun dibinde duruyordu ve bunların da Şulgi dönemine ait olduğu düşünülmektedir.
Heykelcik kim temsil ediyor?
Arkeologlara göre bu heykelcik büyük ihtimalle Kral Şulgi’yi temsil etmektedir. Bunun nedeni:
- Heykelciğin duruşu, MÖ 3. binyılın ortalarından itibaren kraliyet ikonografisinde kullanılan duruşu yansıtmaktadır.
- Başının üstündeki sepet, Asur Kralı Assurbanipal’in (MÖ 686-627) ikonografisinde görülen başında sepet taşıyan figürlerle benzerlik göstermektedir.
Bu kanıtlar bir araya getirildiğinde, bu heykelciğin tapınağın inşasından sorumlu olduğunu iddia eden Şulgi tarafından Nimintabba’ya ithaf edilmiş olma olasılığı güçlenmektedir.
Nimintabba’nın Sümer Tanrıları Arasındaki Yeri
Sümer panteonunda büyük tanrılar ve yerel tanrılar olmak üzere iki ana grup bulunur. An, Enlil, Enki ve İnanna gibi tanrılar tüm Sümer’de ibadet edilen büyük tanrılar arasında yer alırken, Nimintabba gibi yerel tanrılar genellikle belirli şehirlerin koruyucu ilahları olarak kabul edilmiştir.
Nimintabba’nın görevleri hakkında kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte, muhtemelen bereket, doğurganlık veya şehir koruyuculuğuyla ilişkilendirilmiştir. Ur’daki tapınağının varlığı, Ur halkının onu şehirlerini koruyan bir tanrıça olarak gördüğünü düşündürmektedir.
Nimintabba’nın Unutuluşu
Sümer uygarlığının çöküşüyle birlikte birçok Sümer tanrısı zamanla unutulmuştur. Nimintabba da bu tanrılardan biridir.
Daha sonraki Mezopotamya uygarlıkları, Sümer tanrılarını kendi panteonlarına dahil etmişlerdir. Ancak yerel kültlere ait tanrıçalar genellikle unutulmuştur. Nimintabba da zamanla Sümer mitolojisinin gölgelerinde kalmıştır.
Sonuç
Nimintabba, Sümer mitolojisinin daha az bilinen, ancak özellikle Ur ve Sen şehirleri için önemli olan bir tanrıçadır.
- MÖ 2100 civarında, Kral Şulgi tarafından Ur’da onun adına bir tapınak inşa edilmiştir.
- Bu tapınak Woolley tarafından kazılmış ve tapınağın altında Şulgi’ye ait bir heykelcik bulunmuştur.
- Heykelcik ve yazıtlar, tapınağın doğrudan Şulgi tarafından Nimintabba’ya ithaf edildiğini göstermektedir.
- Yerel bir tanrıça olmasına rağmen, Sümer dini yapısında kısa bir süreliğine önemli bir rol oynamıştır.
Her ne kadar bugün Nimintabba ismi pek bilinmese de, Ur’daki tapınağı ve Şulgi’nin ona duyduğu bağlılık, onun Sümer mitolojisindeki yerini anlamamız açısından önemli ipuçları sunmaktadır.
Sümer mitolojisi hala keşfedilmeyi bekleyen birçok sırrı barındırıyor. Nimintabba da, tarihin derinliklerinden günümüze ulaşan bu gizemli tanrıçalar arasında yer alıyor.
