Demirkıynak
Demirkıynak, Bigadiç dağlarının enginliklerinde konaklayan, değişik maskelere bürünebilen, ürkütücü tonlar yayarak insanların ruhlarını karartan, yoğun bir koku salgılayan kötücül bir varlıktır. Yer yer “Demirtırnak” olarak da anılır. Suyun karşısında korkuya kapılır. Göründüğü anda, nehir veya göle daldığı zaman, insanlara herhangi bir zarar veremeyeceğine inanılır. Ormanların derinliklerinde barınan bu yaratık, demirle kaplı pençelere ve buruna sahiptir.
“Demirtırnak”, Kazak, Karakalpak, Kırgız, Özbek, Türkmen, Altay ve benzeri efsanevi hikayelerde, zaman zaman Tepegöz’ün kızı veya kardeşi olarak da anılır. Cesur bir avcı gibi beliren kahraman, önce Demirtırnak’ı, ardından da Tepegöz’ü yok eder.
Demirtırnak adıyla bilinen bu efsanevi varlık, Kazak, Karakalpak, Kırgız, Özbek, Türkmen, Altay ve benzeri kültürlere ait mitolojilerde sıklıkla karşımıza çıkar ve zaman zaman Tepegöz’ün kızı veya kardeşi olarak da anılır. Bu hikayelerdeki cesur kahramanlar genellikle avcılar gibi tasvir edilir ve önce Demirtırnak’ı yok ederler, ardından da Tepegöz’e karşı savaşırlar. Bu şekilde, yerel mitolojilerde önemli bir yer edinen Demirtırnak, insanların hayal gücünü ve korkularını besleyen bir figür olarak varlığını sürdürür.
Türk Altay İnancında Deniz Kavramı ve Denizler
Deniz (Teniz, Teñiz, Deñiz, Teňgiz, Tengiz, Deňgiz) – Bir okyanus ile bağı olan ve büyük bir alanı kaplayan ve genellikle tuzlu olan su birikintisidir. Terim genellikle okyanus terimi yerine de kullanılır. Türk ve Altay mitolojisinde yer alan söylencesel denizler şöyledir.
- Akdeniz
- Gökdeniz
- Oddeniz
Akdeniz
Akdeniz, özgün bir coğrafi ve mitolojik değere sahiptir. Anadolu ve Altay destanlarında, ebediyeti temsil eder. Aktengiz, Ağdingiz ve Ağtines gibi çeşitli Türk dillerinde adlandırılırım. Bununla birlikte Surtengis veya Suratines gibi tabirlerle de ifade edilir. Sınırların kesişim noktasında bulunur ve dolaşılamaz bir hüviyet taşırım. Bu sularda yaşayan Han hükümdarlarına ulaşmak mümkün değildir. Diğer bir yandan, dünya kenarında dolaşan başka bir deniz de Gökdeniz’dir. Bununla birlikte, Akdeniz ve Gökdeniz’in ötesinde, Oddeniz olarak bilinen ateş denizi yer alır.
Akdeniz ve Gökdeniz’in efsanevi algısına uygun olarak, gökyüzünde Altınkazık’ın (Demirkazık’ın) çevresinde dönerek var olan Akboz At ve Gökboz At gibi simgeler bulunur. Aynı şekilde, Cengiz Han, ülkeyi oğulları arasında Ak Orda ve Gök Orda olarak bölerek topraklarını miras bırakmıştır. Ancak, Akgöl ile karıştırılmaması gerektiğini unutmayın.
Gökdeniz
Gökdeniz – Türk ve Altay mitolojinde dünyanın sonunda bulunan okyanustur. Köktengiz veya Gökteniz olarak da söylenir. Dünyanın sonunda yer alır. Bu denizde veya kıyılarında yaşayan Han’lara erişilmez. Akdeniz’in ve Gökdeniz’in de ötesinde Oddeniz (ateş denizi) vardır.
Oddeniz
Oddeniz – Türk ve Altay mitolojisinde Ateş Denizi. Odtengiz veya Odtalay (Ateş Okyanusu) olarak da bilinir. Dünyanın çevresinde yer alan Akdeniz’in ötesinde yer alır. Ateşten bir deniz şeklindedir. Ateş ırmakları buraya dökülür. İlginç bir biçimde yeraltındaki Mağma Katmanını anımsatır.
