Batur (Bahadır) – Kahraman ve yiğit savaşçı anlamına gelen, Türk ve Moğol dili kökenli onursal unvan. Bu unvan, cengâverlerlik ve yiğitlik yapmış askeri komutanlar ve destansı kahramanlar için kullanılan bir Altay terimidir. Batır, Bagatur, Bogatur, Bagatır, Batar, Bağatar, Bahadır olarak da söylenir.
Anlam ve İçerik
Vuruşçu, yiğit kişi demektir. Kahramanlık kavramı insanlığın ve insan olmanın ortak algısal sonuçlarından biridir. Üstün olma, daima anılma arzusu bu kavramın her toplumda rastlanan bir olgu olmasının temel nedenlerinden biridir. İnsanlar kahramanlarla özdeşleşmek, onları örnek almak, onlar gibi olmaya çalışmak isterler. Her ulusun, her kavmin mutlaka kahramanları vardır. Tunguzlarda ejderhaya “Mudur” adı verilir ve bu sözcükle bağlantılı gibi durmaktadır.
Moğolistan’ın Başkenti Ulan Batur (Ulağan Bağatur)’un adının anlamı “Kızıl Kahraman” demektir. Bu isim her ne kadar Sosyalist Rejim tarafından koyulmuş olsa da, Moğol tarihiyle de bağlantılıdır.
Bağatur şeklinde telaffuz edilen kelime, Çin’in Sui Hanedanlığı (589-619) tarihçesine göre 7. yüzyılda Çin’in batısında ve kuzeyindeki yaşayan Moğol ve Türk step kavimleri arasında kullanıldı. Bundan bir yüzyıl sonra Göktürk Hanlığı devrinde eski Türkçede Batur kelimesinin kullanılmakta olduğu tespit edilmiştir. Batıda ise 9. yüzyılda Ön Bulgarlar, bağatur kelimesini kullanıyorlardı.
Babası Yesügey Bağatur olarak anılan Cengiz Han, 13. yüzyılda maiyetindeki kuvvetler arasından yiğitlik ve üstün hizmetleri görülen bin kişiye bu onursal lakabı bahşetmişti.
Bahadır (veya bağator) unvan kelimesinin kullanımı Cengiz Han’dan sonra gelen Moğol devletlerinde de sürdü.
Farklı dillerde
Değişik dillerde batur, bağator, bahadır, baghadur biçimde farklılıklar gösteren bu kelime her dilde aynı veya benzer anlamlardadır:
- Rusça Богатырь (Bogatyr)
- Türkçe Batur, Bahadır
- Kazak , Tatar, Özbek lehçelerinde Батыр (Batyr)
- Moğolca Baatar (Ulan Batur; Moğolca: Ulaanbaatar)
- Lehçe Bohater (Kahraman anlamındadır)
- Farsça ve Sanskritçe Bahadur
- Gürcüce Bagatur
- Macarca Bátor
Türkçe’de Batur kişi ismi olarak kullanılmaktadır. Macarca’da Bátor kelimesi cesur anlamına; ‘hadur’ ise savaş komutanı anlamına gelmektedir.
