Ulster Döngüsü (İrlandaca: Rúraíocht), daha önce Red Branch Döngüsü olarak biliniyordu ve Ulaid’in Orta Çağ İrlanda kahramanlık efsaneleri ve destanlarını içeren bir bütündür.
Bu efsaneler, günümüzde doğu Ulster ve kuzey Leinster bölgesinde, özellikle Armagh, Down ve Louth illerinde geçmektedir. Hikayeler, efsanevi Ulster kralı Conchobar mac Nessa ve onun Emain Macha’daki sarayı ile kahraman Cú Chulainn’in Connachta ve kraliçe Medb ile yaşadığı çatışmalara odaklanmaktadır.
En uzun ve en önemli hikaye ise destansı Táin Bó Cúailnge’dir (Cooley’in Sığır Baskını). Ulster Döngüsü, Mitolojik Döngü, Fianna Döngüsü ve Krallar Döngüsü ile birlikte İrlanda mitolojisi ve efsanesinin dört ana döngüsünden biridir.
Ulster Döngüsü hikayeleri
Ulster Döngüsü hikayeleri, Kral Conchobar mac Nessa’nın, Ulaid’i Emain Macha’dan (günümüzde Armagh yakınlarındaki Navan Kalesi) yönettiği dönemde ve çevresinde geçmektedir. Bu döngünün en belirgin kahramanı, Conchobar’ın yeğeni Cú Chulainn’dir. Ulaidler, genellikle kraliçe Medb, eşi Ailill ve müttefikleri, Ulaid’in sürgündeki eski kralı Fergus mac Róich tarafından yönetilen Connachta ile sık sık çatışma yaşamaktadır.
Döngünün en uzun ve en önemli hikayesi, Medb’nin Cooley yarımadasını işgal edip Ulaid’in değerli boğası Donn Cúailnge’yi çalmak için büyük bir ordu topladığı Táin Bó Cúailnge ya da “Cooley Sığır Baskını”dır; burada yalnızca on yedi yaşındaki Cú Chulainn bu tehdide karşı durur.
Mayo Táin’de geçen Táin Bó Flidhais’te ise ‘Maol’ adı verilen beyaz bir inek, arzulanan bir nesne olarak öne çıkar. Daha tanınmış hikayelerden biri ise, WB Yeats ve JM Synge’nin oyunlarına ilham kaynağı olan Deirdre trajedisidir. Diğer hikayeler ise karakterlerin doğumlarını, aşklarını, ölümlerini ve birbirleriyle olan çatışmalarını anlatmaktadır.
Hikayeler, Eski ve Orta İrlanda dönemine ait olup, çoğunlukla düzyazı şeklinde yazılmış fakat arada sırada şiirsel pasajlarla zenginleştirilmiştir. Bu hikayelerin en eski mevcut örnekleri 12. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Anlatım tarzı özlü, heyecan verici, bazen mizahi ve genellikle gerçekçidir; fakat zaman zaman doğaüstü unsurlar da hikayeye dahil olur.
Özellikle Cú Chulainn, yarı tanrısal kökenlerinin bir sonucu olarak olağanüstü savaş yeteneklerine sahiptir; savaş anında öfke nöbetine kapıldığında ise, ne dost ne de düşman tarafından tanınamayacak bir canavara dönüşür. Ayrıca, Lugh, Morrígan, Aengus ve Midir gibi tanınmış tanrılar da hikayelerde zaman zaman yer almaktadır.
İrlanda’nın tarih öncesi dönemlerine ait geleneklerin birçoğundan farklı olarak, Ulster Döngüsü hikayeleri, eski İrlanda’yı büyük ölçüde bir Yüksek Krallar silsilesi altında birleşmiş olarak sunar. Ancak aslında, bu dönem yerel ve taşra krallıklarına bölünmüş, genellikle birbirleriyle savaşan bir ülke olarak tasvir edilmektedir. Betimlenen bu medeniyet, savaşçı bir aristokrasi tarafından yönetilen, pagan ve pastoral bir yapıya sahiptir.
Aristokrat aileler arasındaki ilişkiler, çocukların evlat edinilmesiyle daha da güçlenir. Zenginlik ise daha çok sığır varlığıyla ölçülmektedir. Savaşlar genellikle Sıçrama baskınları veya sığlıklarda kahramanlar arasında yapılan birebir dövüşler şeklinde cereyan eder. Karakterlerin eylemleri, zaman zaman geasa olarak adlandırılan dini yasaklarla sınırlı kalmaktadır.
Elyazmaları
Hikayeler 12. ila 15. yüzyıllara ait el yazmalarında korunmuştur ancak birçok durumda çok daha eski olduklarına inanılmaktadır. En eski hikayelerin dili 8. yüzyıla tarihlendirilebilir ve olaylar ve karakterler 7. yüzyıla tarihlenen şiirlerde anılır.
Ulster Döngüsü’nün günümüze kadar ulaşan en eski el yazmaları, 1106 tarihine kadar uzanan Lebor na hUidre (“Dun Cow Kitabı”) ve yaklaşık 1160 yılında derlenen Kitabı Leinster’dır.
Kronoloji
Döngünün olaylarının geleneksel olarak İsa zamanında gerçekleştiği varsayılır . Conchobar’ın doğum ve ölüm hikayeleri İsa’nın doğum ve ölümüyle senkronize edilir ve Lebor Gabála Érenn, Táin Bó Cúailnge’yi ve Cú Chulainn’in doğum ve ölümünü, Roma imparatoru Augustus’un (MÖ 27 – MS 14) çağdaşı olduğunu söylediği Yüksek Kral Conaire Mor’un saltanatına tarihlendirir. Táin de dahil olmak üzere bazı hikayeler , Cairbre Nia Fer’den Tara kralı olarak bahseder ve bu da o dönemde hiçbir Yüksek Kral’ın bulunmadığını ima eder.
Connachta’nın Ulaid’in düşmanı olarak varlığı açıkça bir anakronizmdir: Connachta’nın geleneksel olarak birkaç yüzyıl sonra yaşadığı varsayılan Conn Cétchathach’ın torunları söylendidi. Daha sonraki hikayeler bu sorunun aşılması için Connacht eyaletinin daha erken bir adı olarak Coiced Ol nEchmacht adını kullanır.
Ancak, erken İrlanda tarihi geleneğinin kronolojisi, Hristiyan rahiplerin yerel gelenekleri klasik ve İncil tarihiyle senkronize etme yönündeki yapay bir girişimidir ve Ulaid ile Connachta arasındaki tarihi savaşların kronolojik olarak yanlış yerleştirilmiş olması mümkündür.
Tarihsellik
Lebor Gabála Érenn ile birlikte , Ulster Döngüsü’nün unsurları yüzyıllar boyunca İrlanda’da tarihi olarak kabul edildi ve bu kayıtların antikliği siyasallaştırılmış bir tartışma konusu oldu; modern bilim insanları genellikle daha eleştirel bir duruş sergilediler.
19. ve 20. yüzyılın başlarındaki bazı bilginler, örneğin Eugene O’Curry ve Kuno Meyer , Ulster Döngüsü’ndeki hikayelerin ve karakterlerin esasen tarihsel olduğuna inanıyorlardı; TF O’Rahilly hikayelerin tamamen mitolojik olduğuna ve karakterlerin tanrıları euhemerleştirildiği inanmaya meyilliydi ; ve Ernst Windisch , döngünün büyük ölçüde hayal ürünü olsa da, çok az gerçek mitoloji içerdiğini düşünüyordu.
Hikayelerin unsurları, Galya , Galatya ve Britanya’daki Kelt toplumlarının klasik tasvirlerini anımsatıyor . Savaşçılar kılıç, mızrak ve kalkanlarla savaşır ve alt sınıflardan seçilen yetenekli arabacılar tarafından sürülen iki atlı arabalara binerler. Öldürülen düşmanların kafalarını alıp saklarlar ve şölenlerde cesaretleriyle övünürler, en cesurlarına curadmír veya “şampiyonun payı”, yani etin en seçkin parçası verilir.
Krallar druidler ( Eski İrlanda druí , çoğul druíd ) tarafından tavsiye edilir ve şairler büyük güce ve ayrıcalığa sahiptir. Bu unsurlar, Kenneth H. Jackson gibi bilginleri , Ulster Döngüsü hikayelerinin Hıristiyanlık öncesi Demir Çağı’ndan kalma otantik Kelt geleneklerini koruduğu sonucuna götürdü. Diğer bilginler, erken ortaçağ İrlanda toplumuyla benzerlikleri ve klasik edebiyatın etkisini vurgulayarak bu sonuca itiraz ettiler hikayelerin sözlü gelenekten gerçekten eski materyal içerebileceği olasılığını göz önünde bulundurdular.
Böylece JP Mallory, arkeolojik kayıtların ve dilbilimsel kanıtların Ulster ve Mitolojik Döngüler’de Demir Çağı kalıntılarının varlığını genel olarak olumsuz bulduğunu , ancak daha önceki Tochmarc Étaíne’deki Corlea Yolu’na olan bağlantıları dikkate değer bir istisna olarak vurguladı.
Hikayelerin en eski katmanlarının, Ulster Döngüsü’nde Cú Roí ve Clanna Dedad ve daha sonra Conaire Mór tarafından temsil edilen Ulaid ve Erainn arasındaki karmaşık ilişkiyi içerenler olması muhtemeldir. Bir asır önce Eoin MacNeill ve diğer bilim insanları tarafından, Dál Fiatach tarafından temsil edilen tarihi Ulaid’in görünüşte Clanna Dedad ile ilişkili olduğu gözlemlenmiştir.
TF O’Rahilly daha sonra Ulaid’in aslında Érainn’in bir kolu olduğu sonucuna vardı. Érainn’in bir kısmı , Batı Munster’daki şu anda kaybolmuş Temair Luachra “Tara of the Rushes” ta ikincil bir güç üssüne sahip güçlü Tara Kralları gibi görünüyor ; burada Ulster Döngüsü’nde bazı eylemler gerçekleşir ve hatta orta kesimdeki Tara’dan nakledilmiş bile olabilir.
Ek olarak, Érainn’in İrlanda’daki erken hakimiyetini içeren birkaç küçük masal döngüsünün, nihai biçimleri olmasa da içerik olarak Ulster Döngüsü masallarının çoğundan daha eski olduğu ve önemli ölçüde daha Hristiyanlık öncesi bir karaktere sahip olduğuna inanıldığı dikkate değer olabilir.
Bunlardan birkaçı Ulster Döngüsü’ndeki ünlü karakterlerden hiç bahsetmez ve bahsedenler de Táin ile daha sonraki genişlemesinden ve popülerliğinin artmasından sonra biraz elden geçirilmiş olabilir.
