Wufang Shangdi, Çin mitolojisinde beş yönün tanrılarını temsil eden bir kavramdır. Bu tanrılar, her biri belirli bir yönü ve onunla ilişkilendirilen özellikleri yönetirler. Wufang Shangdi, Çin’in eski dini inançlarında önemli bir yer işgal eder ve doğanın güçlerini sembolize eder.
Beş yönün tanrıları şunlardır:
- Dongyue Shangdi (Doğu Yönü Tanrısı): Doğu, yeni başlangıçların ve doğuşun sembolüdür. Dongyue Shangdi, sabahın tanrısı olarak kabul edilir ve insanlara yeni başlangıçlar ve umut getirir.
- Xiyue Shangdi (Batı Yönü Tanrısı): Batı, akşamın ve gün batımının sembolüdür. Xiyue Shangdi, gün batımının tanrısı olarak kabul edilir ve insanlara huzur ve dinlenme getirir.
- Beiyue Shangdi (Kuzey Yönü Tanrısı): Kuzey, soğuk ve kışın sembolüdür. Beiyue Shangdi, kışın tanrısı olarak kabul edilir ve insanlara dayanıklılık ve güç verir.
- Nanyue Shangdi (Güney Yönü Tanrısı): Güney, sıcak ve yazın sembolüdür. Nanyue Shangdi, yazın tanrısı olarak kabul edilir ve insanlara bereket ve bolluk getirir.
- Zhongyue Shangdi (Merkez Tanrısı): Merkez, denge ve uyumun sembolüdür. Zhongyue Shangdi, doğanın dengesini koruyan ve evrenin merkezinde bulunan tanrı olarak kabul edilir.
Wufang Shangdi kavramı, Çin mitolojisinde doğanın dengesini ve evrensel düzeni vurgular. Her bir tanrı, insanların yaşamlarında önemli bir rol oynar ve doğanın döngüsünü dengelemeye yardımcı olur. Bu kavram, insanların doğayla uyum içinde yaşamasının ve onun güçlerinden yararlanmasının önemini vurgular.
Çin kozmolojisi ve dininde, tek bir tanrının yaşamın ve dünyanın birçok farklı yönüyle ilişkilendirilmesi alışılmadık bir durum değildi. Örneğin pek çok tanrı, hem Dünya üzerindeki bölgelere hem de farklı yıldızlara veya takımyıldızlara bağlıydı.
Ancak hiçbir tanrı, Cennetin yüce tanrısı Taiyi kadar geniş bir alana sahip değildi. Rolü o kadar genişti ki tek bir tanrının kapsamına bile sığmazdı.
Bunun yerine Taiyi genellikle beş açıdan tezahür eden bir tanrı olarak görülüyordu. Wufang Shangdi, topluca Taiyi’yi oluşturan beş tanrıydı.
Beş tanrının her biri kendi imgeleri, dünyadaki rolü ve evrendeki yeri ile farklıydı. Grup olarak ana yönlerden mevsimlere kadar her şey üzerinde hakimiyetleri vardı.
Peki Wufang Shangdi nasıl gelişti ve Çin dininde bu kadar çok rol üstlendi ? Yüce tanrının nasıl beş forma bölündüğünü öğrenmek için okumaya devam edin!
Wufang Shangdi’nin Beş Yönü
Çin dininde Cennet yüce bir tanrı tarafından yönetiliyordu. Ancak bu tanrı tek bir biçimde görülebildiği gibi beş farklı yöne de ayrılabilir.
Yüce tanrının bu beş tezahürü birçok isimle biliniyordu. En yaygın olanlardan biri Wufang Shangdi veya “En Yüksek Tanrının Beş Biçimi” idi.
Bu tanrıların her biri hem fiziksel hem de ruhsal dünyalardaki çok çeşitli şeylerle bağlantılıydı. Her biri belirli bir renkle, takımyıldızıyla, gezegenle, dağla ve ejderha tanrısıyla ilişkilendiriliyordu.
Geleneğe göre diğer tanrılar bu beş tanrıdan doğmuştur. Ölümlü kadınları hamile bırakarak hem tanrıların hem de Çin imparatorlarının ataları haline geldiler.
Wufang Shangdi genellikle renkleriyle anılır. Ayrıca Çin edebiyatında sıklıkla her biri kendi alanına ve mitolojisine sahip ayrı varlıklar olarak karşımıza çıkarlar.
Sarı Diety Huangdi, tüm Çin halkının atasıydı. Aynı zamanda Çin uygarlığı ve ulus kavramı olan Huaxia’nın da yaratıcısı olduğu düşünülüyordu .
Bir yıldız tanrısı olarak Sarı Tanrı, Büyük Kepçe ve Kuzey Yıldızı ile ilişkilendirilirdi. Gezegeni Satürn’dü ama bazen güneş tanrısı olarak da düşünülüyordu.
Yüce tanrının diğer yönleri ana yönleri temsil ederken Huangdi merkezdeydi. O, diğer her şeyin geldiği merkezdi ve bazen ona Dört Yüzlü Tanrı denilmesine yol açıyordu.
Daha eski gelenekler, Sarı Tanrı’nın güneş ve şimşek de dahil olmak üzere ışığın tanrısı olduğunu düşünüyordu. Daha sonraki geleneklerde, o daha çok bir dünya tanrısıydı ve maddi dünyadan ölümsüzlüğe ve ilahi olana giden yolu temsil ediyordu.
Sarı Tanrı’nın geleneksel düşmanı Kızıl Tanrı Chidi’ydi. İkisi kardeş olmalarına rağmen birbirleriyle kavga ediyorlardı.
Chidi aynı zamanda Alev Tanrısı Yandi’ydi. Bu onu Ejderha ve su elementiyle ilişkilendirilen Huangdi ile anlaşmazlığa düşürdü.
Ancak buna rağmen Kızıl Tanrı tamamen yıkıcı bir güç değildi. İnsanlığın en büyük koruyucularından biriydi.
Kızıl Tanrı, tarımın ve pazarın tanrısıydı. İnsanlara şifalı bitkiler verdi, hayvanları evcilleştirmelerine yardımcı oldu ve tüm bilim ve zanaatların koruyucusu oldu.
Mars’ın ve güneyin tanrısıydı . Çoğunlukla bir çiftçi tanrısı rolünde boğa boynuzlarıyla tasvir edilirdi.
Beyaz Tanrı Baidi, Venüs gezegeni ve batı ile ilişkilendirildi . Onun hayvanı kaplandı.
Beyaz Tanrı aynı zamanda sonbaharın da tanrısıydı. Bir element tanrısı olarak metalle ilişkilendirildi.
Heidi Kara Tanrıydı. Gezegeni Merkür’dü ve kuzeyle ilişkilendiriliyordu.
Kara Tanrı genellikle gizemli ve başka dünyaya ait olarak kabul edilirdi. Onun yıldız hayvanı genellikle kaplumbağa-yılan olarak adlandırılan bir melezdi ve ejderhasına bazen Gizemli Ejderha deniyordu.
Kışın, suyun ve bazen de savaşın tanrısıydı.
Cangdi bazen Yeşil Tanrı olarak bilinir, ancak Yeşim İmparatoru ile karıştırılmaması için Mavi Yeşil olarak da adlandırılır. Jüpiter ve doğu ile ilişkilendirildi.
Yeşil Diyet olarak Cangdi, doğurganlığın ve büyümenin tanrısıydı. Bu nedenle mevsimi ilkbahardı ve bereket tanrıçası Bixia ile bağlantılıydı.
Beş tanrı kültü dünyadaki en eski kültlerden biridir. Beş tanrının kanıtı Taş Devri’ne kadar uzanıyor.
Yüce tanrının çeşitli yönleri kesinlikle Çin kültüründe erken bir gelişme olsa da , tanrıların resmi sayısı ve isimleri nispeten iyi bir şekilde kanıtlanmıştır.
Qin ve Zhou Hanedanları, Çin’in farklı yerlerinde hemen hemen aynı zamanlarda bir arada yaşadılar. Her ikisi de MÖ 2. yüzyıla kadar sürdü; Zhou’nun doğuda 1046’dan ve Qin’in batıda MÖ 9. yüzyıldan itibaren hüküm sürmesi ile.
Dönem boyunca her iki hanedanın resmi ritüellerinde Beyaz, Yeşil, Sarı ve Beyaz tanrılar tasdik edilmiştir. Qin, geleneklerini büyük ölçüde Zhou’dan benimsedi, bu nedenle tanrılar yerelleşmek yerine zaten Çin’in çoğunu kapsıyordu.
Ancak buna rağmen her biri hala belirli bir alanla yakından bağlantılıydı. Her biri için ayrı sunaklar oluşturulmuş ve bunlar farklı yönlerle ve kutsal mekânlarla ilişkilendirilmiştir.
MÖ 221’de Qin Shihuang krallığını genişletti ve Qin İmparatorluğunu kurdu. Bu imparatorluk, dört tanrı biçimine ilişkin yeni kültü yaydı.
Qin, Kırmızı, Sarı, Yeşil ve Beyaz tanrıları kendi bireysel gelenekleri yerine resmi olarak tek bir kült halinde birleştirmişti. Yüce tanrıyı farklı yönlerde görme uygulaması binlerce olmasa da yüzlerce yıldır mevcut olmasına rağmen, Qin bunu resmi devlet dininin bir parçası haline getirdi.
Han, MÖ 2. yüzyılda Kara Tanrı’yı yüce tanrıya entegre etti. Ancak Konfüçyüsçülüğün ortaya attığı yeni fikirler, yüce tanrının beş yönüne tapınmanın yeniden düzenlenmesini gerektiriyordu.
Tapınaklar Konfüçyüsçülük ilkelerine uygundu. Merkezde Sarı Tanrı olmak üzere tanrılarla ilişkili yönler, tapınakların düzeni ve yönelimleri dahilinde kodlanmıştı.
MÖ 113’te Han İmparatoru Wu, beş tanrının Cennetin yüce tanrısı Taiyi ile aynı olduğunu resmen ilan etti. İmparator, Dünya tanrıçası Houtu’nun yanı sıra Taiyi’nin beş yönünün ayinlerini resmi olarak denetledi.
Beş tanrı, imparatorluk dini içerisinde resmi olarak kodlanmıştı, ancak bunların yerel farklılıkları devam ediyordu.
Han İmparatorluğu sürekli olarak genişledi. Bunu yaparken de Çin genelinde gelişen yerel dinleri özümsedi.
Yüce tanrısallığın yönleri olarak Wufang Shangdi, İmparatorluğun sınırları gibi yayıldı. Yeni fethedilen bölgelerde mevcut yerli tanrılarla birleştirildiler.
Sonuç, geniş alanlara sahip bir grup tanrıydı. Pek çok yerel tarikat devlet dininin içine çekildiğinden sürekli olarak dünyanın ve evrenin yeni yönleriyle ilişkilendiriliyorlardı.
Wufang Shangdi’nin yayılması, Han Çin kültürünün Asya’ya yayılmasını yansıtıyor. Geniş Çin imparatorluğunda pek çok yerel gelenek mevcut olsa da, bunların hepsi imparatorluk gücü altında kanunlaştırılmıştır.
Özetle
Çin dininde Wufang Shangdi, Yüce Tanrı Taiyi’nin beş yönüydü. Çoğunlukla bireysel tanrılar olarak görülseler de, aynı zamanda kolektif bir bütünün ayrılmaz parçalarıydılar.
Örneğin her biri bir yönü ve mevsimi temsil ediyordu. Bu şeyler için tek bir tanrıya saygı duyulabilirdi ama bütünü oluşturmak için bunların bir arada görülmesi gerekiyordu.
Wufang Shangdi’nin her biri de bir renkle ilişkilendirildi. Bu onların isminin bir parçasıydı ve mitolojide karşılık gelen ejderha onları temsil ediyordu.
Çok yönlü tanrı kavramı Çin’de Neolitik Çağ’a kadar uzanan eski bir kavramdı , ancak Wufang Shangdi’nin temsillerinin Çin dininde kanunlaştırılması zaman aldı.
Yüzlerce yıl boyunca beş tanrı , parçası oldukları kültürle birlikte gelişti . Han İmparatorluğu zamanında Taiyi’nin veçheleri olarak konumları belirlenmişti.
Ancak Wufang Shangdi gelişmeye devam etti. İmparatorluk genişledikçe yerel kültler bu beş unsura dahil edildi.
Sonuç, zengin imgelere ve sembolizme sahip bir tanrı koleksiyonuydu. Beş tanrı eski bir kavram olsa da, devam eden evrim, sonunda Han Çin kültürüne getirilen birçok yerel geleneği gösterdi.
