Yer Tanrı: Toprağın Kutsal İlahı

Umay Mart 28, 2024

61 4 dakika okuma süresi

İçindekiler

Yer Tanrı: Yeryüzü İlahı

Yer Tanrı, Türk ve Altay halk inancında ve mitolojisinde Yeryüzü İlahı olarak kabul edilir. Adı Yertengri veya Certenger olarak da geçer. Gök Tanrı’nın yanında ikincil bir konumda yer alır, ancak bazen kötülükleri ve insanî oluşumları temsil eder. Yer Tanrı genellikle insan biçiminde tasvir edilmez, fakat çoğu zaman dişil bir varlık olarak algılanır. Yeryüzü veya Dünya ise “Yertinç / Yerdinç” olarak ifade edilir.

Yer Tanrı’ya yapılan ibadetlerde beyaz tavuk sıklıkla kurban edilir. Ayrıca balık, koyun veya öküz gibi hayvanlar da kurban olarak sunulabilir. Özellikle kurbanın başı toprağa gömülür. Bazı masallarda ise zayıf ve çelimsiz çocuklar, ana babaları tarafından toprağa gömülürler. Ancak bu çocuklar topraktan güç alarak üç gün sonra güçlü bir yiğit olarak ortaya çıkarlar. Kısır kadınlar ise kutlu bir ağacın altında Yer Ana’ya dua ederler. Yer Ana, masallarda kahramanları sağ göğsünden iki sol göğsünden bir kez emzirir ve bu yiğitler inanılmaz bir güce kavuşurlar.

Yakut kahramanlık destanlarında da benzer temalar görülür. Gelecekte yenilmez olacak yiğitler, çocukluklarında zayıf ve çelimsizdirler ve hatta ana babaları bile onları kabul etmek istemez. Ancak toprağa gömüldükten sonra, Yer Tanrı’dan beslenerek güçlenirler ve efsanevi kahramanlara dönüşürler. Bu motif, Anadolu’da bazı bölgelerde hâlâ var olan “delileri kuyuya sallama” adetiyle ilişkilendirilir.

Bu adet, toprağa gömülme hikâyelerinden esinlenmiştir ve delilerin kuyudan çıktıktan sonra güçlenerek kahraman olmalarını simgelemektedir. Bu destanlarda, kahramanlar genellikle adaletsizliğe karşı savaşır ve halkın kurtuluşu için mücadele eder. Yeraltı dünyasıyla ve doğaüstü varlıklarla da sık sık etkileşime giren bu kahramanlar, genelde büyülü güçlere sahiptirler ve yüz bin kişiyle tek başlarına savaşabildikleri anlatılır.

Bu destanlar, Yakut halkının savaşçı ve cesur kimliğini yansıtır ve onların geçmişteki mücadelelerinden dersler çıkarmalarına yardımcı olur. Ayrıca, bu destanlar Yakut kültüründe bir gelenek olarak da yaşatılmakta ve genç nesillerin de bu değerleri öğrenmesine yardımcı olmaktadır. Yakut kahramanlık destanları, sadece bir mit ve efsane olarak kalmayıp halkın hayatında da önemli bir rol oynamaktadır.

Yer Tanrı’nın resminin olmadığına inanılır, ancak bazen onun büyük bir kayın ağacının gövdesinde yaşayan beyaz saçlı bir kadın şeklinde tasvir edildiği söylenir. Bu ağacın dalları insanlara en güzel atları hediye eden ruhun göklere kadar uzandığına inanılır.

Yereh Han: Aile Tanrısı ve Koruyucu Ruh

Yereh Han, Türk ve Altay mitolojisinde aile tanrısı olarak kabul edilir ve Yer Tanrı kavramıyla ilişkilendirilir. Aileyi ve evi korur ve genellikle soğan ile ilişkilendirilir, bu nedenle soğanların yanına kurban aşı bırakılır. Evlerde, kapı arkalarına yerleştirilen sepetlerde yaşadığına inanılır ve bu sepetlere de “Yereh” adı verilir. Bu sepetler, genellikle yedi kuşak boyunca saklanır ve “Yereh Türkelli” olarak adlandırılır. Gelinler, evden ayrılırken bu sepetleri (ve dolayısıyla koruyucu ruhlarını) beraberlerinde götürürler ve çeyiz geleneğinin kökeni muhtemelen bu uygulamaya dayanır.

Deri hastalıklarının iyileşmesi için Yereh Han’a dua edilir. “Yereh” kelimesi, yerleşmek fiili ile aynı kökten gelir ve Moğolca’da dilek anlamına gelir. Yereh Han, ailelerin ve evlerin koruyucu ruhu olarak saygı ve ibadetle anılır ve yaşamın dönemsel ritüellerinde önemli bir rol oynar.

Aynı zamanda, Yereh Han, deri hastalıklarının iyileşmesi için de dua edilen önemli bir tanrıdır. Bu hastalıklar, insanların hayatını büyük ölçüde etkileyebilir ve iyileşmesi zor olabilir. Bu nedenle, insanlar Yereh Han’a dua ederek onun yardımını ve merhametini dilemekte ve tedavi olmayı ummaktadır.

Yereh Han’ın koruyucu ruhu olduğuna inanılan bir diğer neden de, yüzünde uzun bir yara izi taşımasıdır. Bu yara izi, onun insanları korumak için verdiği savaşlarda aldığı bir yaradır ve bu nedenle insanlar ona saygı duymakta ve onunla bağ kurmaktadır.

Yereh Han’ın ibadeti, belirli dönemlerde gerçekleştirilir ve genellikle ailelerin evlerinde yapılır. Bu ritüeller, dileklerin ve duaların yanı sıra teşekkür etmek için yapılır. Ayrıca, deri hastalığı olan kişilerin iyileşmesi için de dua edilir ve sağlık için Yereh Han’ın merhametinin dilenir.

Göğün ve yeryüzünün tanrısı olarak kabul edilen Yereh Han, tüm insanların iyiliği ve sağlığı için dua ederek onun varlığını ve gücünü hatırlamak önemlidir. Onun koruyucu ruhuna inananlar, deri hastalıklarıyla mücadelede onun yardımını ve desteğini istemeye devam edeceklerdir.

Yer Tanrı ve Yereh Han gibi figürler, Türk ve Altay mitolojisindeki zengin ve renkli pantheonun sadece birkaç örneğidir. Bu tanrılar ve ruhlar, insanların hayatlarını ve yaşam ritüellerini etkileyen güçlü sembollerdir, onlara yapılan ibadetler ve dualar, toplumun uyum ve refahını korumak için önemli bir role sahiptir.

Yer Tanrı ve Yereh Han: Toprağın Derin Sembolleri

Yer Tanrı ve Yereh Han gibi figürler, Türk ve Altay mitolojisinde sadece toprağın fiziksel varlığını değil, aynı zamanda derin sembolik anlamlarını da temsil ederler. Toprak, insan yaşamının temelidir ve bu tanrılar, toprağın yaşamın kaynağı olduğunu vurgularlar. Yer Tanrı, toprağın verimliliğini, bereketini ve yaşamın döngüsünü sembolize ederken, Yereh Han ise aile bağlarını, evin korunmasını ve geçmişten gelen geleneği temsil eder.

Bu mitolojik figürler, insanların toprağa olan derin bağlılığını ve ona olan saygısını yansıtır. Toprak, Türk ve Altay kültürlerinde kutsal kabul edilir ve insanların hayatlarını şekillendirir. Tarım, hayvancılık ve doğal yaşam, bu toplumların temel geçim kaynaklarıdır ve Yer Tanrı ve Yereh Han gibi tanrılar, bu yaşam biçimlerini korumak ve desteklemek için dua edilen ve saygı gösterilen figürlerdir.

Yer Tanrı ve Yereh Han, aynı zamanda insanların doğa ile olan ilişkisini yansıtır. Bu mitolojik figürler, insanların doğanın bir parçası olduğunu ve onunla uyum içinde yaşamanın önemini vurgularlar. Toprak, insanların geçmişten gelen bilgeliklerini ve yaşamın döngüsünü temsil eder, bu nedenle Yer Tanrı ve Yereh Han gibi figürler, insanların doğal dünyaya olan bağlılıklarını ve onunla olan ilişkilerini anlatan derin mitolojik hikayelerin bir parçasıdır.

Toprağın Anlamlı İfadesi: Yer Tanrı ve Yereh Han’ın Mirası

Yer Tanrı ve Yereh Han gibi figürler, sadece Türk ve Altay mitolojisinin değil, aynı zamanda dünya mitolojisinin önemli bir parçasıdır. Bu tanrılar ve ruhlar, insanların toprağa olan derin bağlılığını ve ona olan saygısını yansıtır ve toplumların doğal dünya ile olan ilişkilerini anlatan önemli sembollerdir.

Onlara yapılan ibadetler ve ritüeller, insanların geçmişten gelen geleneklerini ve yaşam biçimlerini korumak için önemli bir rol oynar. Yer Tanrı ve Yereh Han’ın mirası, insanların toprağa olan derin sevgisini ve ona olan saygısını gelecek nesillere aktaran önemli bir kültürel değerdir. Bu mitolojik figürler, toprağın gücünü ve yaşamın kaynağını kutlar ve insanların doğal dünya ile olan ilişkilerini güçlendirir.

Referanslar: