Pakta ve Sabantoy
Pakta veya Paktıgan, Türk ve Altay halk kültüründe önemli bir yere sahip olan bir tür bereket törenidir. Bu bayram, koruyucu ruhu olan Baktı Han adına düzenlenir. Kosa, Saya, Payna ve Pakta, dörtlü bir tören silsilesi oluştururlar. Ayrıca, Sümer geleneğinden Ortadoğu ve Orta Asya’ya yayılmış olan ve sözbiçim olarak da bu sıralamaya uygun düşen Nardugan bayramı da benzer bir öneme sahiptir.
Baktı Han’ın adıyla düzenlenen Pakta, bereketin ve bolluğun simgesidir. Bu bayramda topluluk, doğanın cömertliğini kutlar ve gelecek için bereket ve verimlilik diler. Pakta töreni, toplumun bir araya gelip dayanışma içinde olduğunu gösterir ve geçmişten gelen kültürel mirasın bir parçası olarak yaşatılır.
Sabantoy ise Türk, Kazak ve Altay halk kültüründe önemli bir yere sahip Güz Bayramı’dır. Sabantoy, güz gündönümünde yapılan bir bayramdır, yani gündüz ile gecenin eşitlendiği gün. Kazaklarda bu bayramda, ulusun temsilcileri bir araya gelir ve birlikte yemek yerler. Ozanlar atışır, at yarışları düzenlenir ve güreş gibi geleneksel spor etkinlikleri gerçekleştirilir. Ayrıca, yılın en başarılı çiftçilerine de ödüller verilir. Çuvaşlar bu bayrama Akatuy adını verir ve ülke genelinde kutlanması zorunlu bir bayramdır.
Sabantoy, topluluğun birlik ve beraberliğini pekiştirir ve doğanın döngüsünde bir sonraki aşamaya geçişin kutlandığı bir törendir. Bu bayramda, insanlar doğanın verdiği nimetler için şükranlarını ifade ederler ve gelecek için bereket ve bolluk dilerler.
Etimolojik Köken ve Anlam
Pakta ve Sabantoy gibi bayramların adları, kökenlerine dair önemli ipuçları barındırır. “Pakta” veya “Paktıgan” terimi, “bak”, “bağ”, “bah” veya “pak” kökünden türemiştir. Bu kök, gözeten veya kollayan anlamlarına gelir ve “bakmak” fiiliyle aynı kökene sahiptir. Ayrıca, “baksı” yani şaman sözcüğü ile de bağlantılıdır.
Sabantoy ise, Tatar ve Altay Türklerinin önemli bir bayramıdır. “Sabantoy” sözcüğü, “saban” ve “toy” kelimelerinin birleşmesinden oluşur. “Sab” kelimesi, toprak ve tarım anlamına gelirken, “toy” kelimesi ise kutlama veya şölen anlamına gelir. Bu nedenle Sabantoy, tarım ürünlerinin hasadı ve kutlaması için düzenlenir. Ayrıca, bazı kültürlerde doğum günü gibi özel günlerde de kullanılır.
Kökenleri ve anlamlarıyla birlikte, Pakta ve Sabantoy gibi bayramlar, toplulukları ve kültürleri bir arada tutan önemli birer semboldür. Bu bayramlar, insanların bir araya gelerek sevinçlerini, hüzünlerini ve geleneklerini paylaşmasını sağlar. Ayrıca, doğanın döngüsü, bereket ve bolluk gibi önemli kavramları da temsil ederler.
Bu bayramlar, geçmişten günümüze taşınmış ve kültürlerin değişiminde önemli bir rol oynamıştır. Özellikle modern dünya şartlarında, teknolojinin ve sanayileşmenin etkisiyle unutulmaya yüz tutan gelenek ve göreneklerin yaşatılmasında da önemli bir işlev görmektedirler.
Pakta ve Sabantoy gibi bayramların hikayeleri ve adlarının kökenleri, geçmişten günümüze taşınarak kültürlerin gelecek nesillere aktarılmasına yardımcı olur. Bu nedenle, bu bayramların öneminin ve değerinin bilinmesi ve yaşatılması büyük bir önem taşımaktadır.
Bu etimolojik bağlantılar, bayramların temel amacını ve önemini daha iyi anlamamıza yardımcı olur. Pakta ve Sabantoy gibi törenler, topluluğun bir araya gelip doğanın sunduğu nimetlere şükranlarını sunması, gelecek için bereket ve bolluk dilemesi ve toplumsal dayanışmanın güçlendirilmesi için düzenlenir. Bu bayramlar, kültürel zenginliğimizin bir parçasıdır ve geçmişten günümüze taşınarak yaşatılmaktadır.
Payna veya Paynagan
Payna veya Paynagan – Türk ve Altay halk kültüründe Bereket Töreni. Bu bayramın koruyucu ruhuna (Bayanay / Payana) at kurban edilirdi. Bu ruh her boyu kaza ve beladan korur. Bu bayrama özellikle yaşlılar katılır. Ayrıca genç erkek ve kızlar burada birbirlerini beğenip çiçek vererek gönüllerini almaya çalışırlar. Böylece evlenecekleri kişiyi seçerler.
Payna Bayramı adı verilen bu törende boyun nüfusunun artması için dua edilir çünkü boy ne kadar çok nüfuslu olursa Payna da o kadar güçlü olur.Töreni yürüten şamanın doğaüstü yolculuğunda kullanacağı kılıcı yanında bulunur.
Kosa, Saya, Payna, Pakta dörtlü bir tören silsilesi oluştururlar. Ayrıca Sümer geleneğinden Ortadoğu ve Orta Asyaya yayılmış olan ve sözbiçim olarak da bu sıralamaya uygun düşen Nardugan bayramı bulunur.
Bu bayramda Kosa, Saya, Payna ve Pakta figürleri bir araya gelir ve zenginlik, bolluk ve bereketin sembolü olarak adeta bir dört unsurun birliğini temsil ederler. Sırasıyla saç, giysi, savaş aleti ve yiyecek sembolleri olarak anılan bu figürler, birlik ve uyum içinde hayatın devamlılığını simgelerler.
Nardugan bayramı ise eski Sümer geleneğinden Ortadoğu ve Orta Asya’ya kadar yayılmış olan bir kutlamadır. Bu bayramda insanlar, Nardugan Kralı’nın doğumunu ve güneşin tekrar güçlenerek doğaya hayat vermesini kutlarlar. Nardugan bayramı, Kosa, Saya, Payna ve Pakta gibi elementleri de içinde barındırır ve insanların doğaya olan saygısını ve minnettarlığını vurgular.
Kutlamalar sırasında yaygın olarak kullanılan narda ağacı, insanların bereket ve bolluk isteklerini sembolize eder. Ayrıca, bayramın kutlanışı sırasında yapılan dualar ve ayinler de insanların toprağa, suya ve doğaya olan bağlılıklarını ifade eder.
Nardugan bayramı, yüzyıllardır bu bölgenin insanlarının kültürel ve inançsal birliğini koruyarak geçmişten günümüze aktarılmaya devam etmektedir. Bu dörtlü tören silsilesi ve Nardugan bayramı, bölge halkının ortak değerlerini ve kaynaşmasını sağlamaya yardımcı olur ve toplumun bağlarını güçlendirir.
