Alaş Han
Alaş Han – Kazak mitolojisinde söylencesel hakan. Alaşa Han da denilir. Alaş boyunun kurucusu ve Kazakların atası olarak kabul edilir. Diğer Türk boylarınca da büyük saygı gösterilir.
İslâmiyet öncesi Türklerin savaşırken Alaş! Alaş! diye bağırdıkları bilinmektedir. Alaş Han’ın oğlunun adı Kazak Han’dır. Türbesi (Alaşa Han Kümbeti) Kazaklarda kutsal bir ziyâret olarak kabul edilir.1 Alaş Han hakkında birçok rivâyet vardır. Bunlardan en çok bilineni, yüzlerce yıl evvel otuz iki kabîleye hâkim olan Arıstan Han ile ilgilidir.
Bu han savaşta esir düşmüş güzel bir kıza âşık olur ve evlenir. Ondan vücûdu alaca renkli bir çocuğu olduğu için bunu kötü bir durum olarak algılar. Oğlunu Sirderya nehrine bırakır ve çocuğu olmayan bir balıkçı bulup evlat edinir. Bedeninin alaca olmasından dolayı ona “Alaş” (ya da Alaşa) adını verirler.
Bu çocuk çok kahraman ve cesur olur, ünü çok kısa bir zamanda her yere yayılır. Bunu duyan Arıstan Han, oğlu Alaş’a üçyüz adam verir. Bu üç yüz kişiyle dolaşan Alaş, çevresindeki halkları emri altına alarak güçlenir ve Kazaklar onun soyundan türer.
Alıgan Han
Alıgan Han – Türk, Altay ve Moğol mitolojisinde Güney Tanrısı. Moğollarda 99 Güney Tanrısının1 başıdır. Algan Han olarak da bilinir. Moğollarda Budizmin etkisiyle birincil yön Doğu olarak değil Güney olarak yer almış olmalıdır. Alığ Han ile de bağlantılı olması muhtemeldir.
Yönlere Göre Tanrılar
Özellikle Moğol ve Buryat mitolojisinde yönlere göre gökteki tanrıların sayısı ve başlarında bulunan tanrılar şu şekildedir:
Alıgan Han – 99 güney tanrısının başında bulunur. (Temsilcisi Usan Han’dır.)
Sargay Han – 88 orta (merkez) tanrısının başında bulunur.
Sogto Han – 77 kuzey tanrısının başında bulunur. (Temsilcisi Tatay Han’dır.)
Atay Han – 44 doğu tanrısının başında bulunur. (Bu tanrıların anaları Mayas Hatun’dur.)
Hürmüz Han – 55 batı tanrısının başında bulunur. (Bu tanrıların anaları Manzan Hatun’dur.)
