Kore Yarımadası’nın güneyinde yer alan volkanik ada Jeju, binlerce yıldır kendine özgü bir kültürü, dili ve en önemlisi zengin bir halk inançları sistemini korumuştur. Anakara Kore ile bazı ortaklıklar taşısa da, Jeju şamanizmi ve yerel tanrı panteonu benzersiz özelliklere sahiptir. Bu panteonun belki de en az bilinen ancak günlük yaşamın hayati bir parçası olan tahıl üretimiyle doğrudan ilişkili tanrılarından biri Nulgupjisin‘dir. Genellikle “tahıl ambarı tanrısı” olarak anılan Nulgupjisin, ismine rağmen diğer ev tanrılarına kıyasla daha ‘zayıf’ bir konumda algılanan bir figürdür.
Nulgupjisin’in Jeju Adası’ndaki Kökenleri ve Gashin İnancı
Nulgupjisin, Kore halk inançlarındaki ev tanrıları veya ruhları topluluğu olan Gashin (가신) sisteminin bir parçasıdır. Gashin inancı, evin her köşesinin, her önemli öğesinin (mutfak ocağı, kapı, arazi, yatak odası vb.) belirli bir tanrı veya ruh tarafından korunduğuna inanır. Bu tanrılar, evin refahını, sakinlerinin sağlığını ve güvenliğini sağlamakla görevlidir.
Jeju Adası’nda Nulgupjisin’in kökeni, adanın geleneksel tarım hayatına, özellikle de tahıl (pirinç dışındaki darı, arpa gibi ürünler) üretimine dayanır. Nulgupjisin, evin tahıl ambarını (널굽 – neolgup veya nulgup) veya tahıl depolama alanını koruyan tanrıdır. Görevi, depolanmış tahılı böceklerden, farelerden, nemden ve diğer zararlılardan korumak, böylece ailenin kış boyunca veya bir sonraki hasada kadar yiyecek güvencesini sağlamaktır. Onun varlığı, hasadın bereketli olmasının yanı sıra, depolanan ürünün de zayi olmamasını garanti eder.
Gakdobinyeom Ritüelinde Yeri ve Önemi
Nulgupjisin ile doğrudan ilişkili en belirgin ritüel, tahıl ambarında gerçekleştirilen “Gakdobinyeom” (각도비념) veya benzeri adlarla anılan ayinlerdir. “Gakdo” (각도) kelimesi, tahıl ambarının bir türünü veya belirli bir depolama alanını ifade ederken, “Binyeom” (비념) dilek tutma veya kutsama ayini anlamına gelir.
Bu ritüelde amaç, minnettarlığı sunmak, depolanan tahılın korunması için yalvarmak ve gelecek yılın hasadı için bereket dilemektir. Genellikle hasat sonrası veya önemli bayramlarda (örneğin, yeni yıl) yapılır. Ayinler, şaman (şimyeong/simnyeong) veya ev halkının kendisi tarafından gerçekleştirilebilir ve genellikle tahıl ambarı önüne küçük adaklar (pirinç kekleri, pirinç şarabı vb.) bırakmayı içerir. Nulgupjisin, bu ritüelin merkezinde yer alır; çünkü ayinin yapıldığı yer ve ayinin amacı (tahılı koruma), doğrudan onun etki alanıdır. Ancak bu ritüeller, evin ana tanrıları (Seongju, Jowang) için yapılan büyük ve kapsamlı ayinlere kıyasla daha basit ve kısa sürelidir.
Kore Şamanizminde Tahıl Tanrısına Adanan Kısa Ayinler
Kore şamanizminin genelinde tahıla ve dolayısıyla tahıl tanrılarına büyük önem verilmiştir. Tahıl, hayatın temel kaynağıdır ve açlık, geçmişte halk için en büyük korkulardan biri olmuştur. Bu nedenle, hasadın bereketli olması ve depolanan tahılın güvenliği için tanrılara yakarış yaygındır.
Nulgupjisin gibi tahıl ambarı tanrılarına adanan ayinler genellikle ev içinde, tahılın depolandığı alanda gerçekleştirilir. Bu ayinler, evin diğer tanrılarına adanan daha halka açık veya karmaşık “gut” (büyük şaman törenleri) ayinlerinden farklı olarak, daha samimi, aile odaklı ve kısa sürelidir. Adaklar sunulur, tanrıya hitaben dualar edilir ve tahılın korunması istenir. Bu kısa ayinler, günlük yaşamın bir parçası olarak algılanır ve ailenin refahını sürekli kılmayı hedefler.
Diğer Ev Tanrılarıyla Olan Hiyerarşik İlişkisi
Kore’deki Gashin panteonu belirli bir hiyerarşiye sahiptir, ancak bu hiyerarşi bölgeden bölgeye ve hatta evden eve değişebilir. Genel olarak, evin en önemli tanrıları şunlardır:
- Seongju (성주): Evin ana tanrısı, evin yapısını ve aileyi korur. Genellikle evin en yüksek statülü tanrısıdır.
- Jowang (조왕): Ocak tanrısı, mutfağı ve dolayısıyla yiyeceği, sağlığı ve aile uyumunu korur.
- Teoju (터주): Evin bulunduğu arazinin tanrısı, arazinin istikrarını ve bereketi sağlar.
- Samshin (삼신): Doğum tanrıçası, hamilelik, doğum ve çocuk sağlığından sorumludur.
Nulgupjisin ise bu tanrıların yanında, belirli bir alana (tahıl ambarı) odaklanmış daha uzmanlaşmış bir tanrı olarak konumlanır. Hiyerarşik olarak, genellikle Seongju veya Jowang kadar merkezi veya ‘güçlü’ olarak algılanmaz. İşte Gashin panteonundaki bazı tanrıların karşılaştırmalı bir tablosu:
| Tanrı Adı | Etki Alanı | Konumu | Göreceli Önemi (Genel Algı) | Jeju’daki Rolü (Nulgupjisin Özelinde) |
|---|---|---|---|---|
| Seongju | Evin Yapısı, Aile Refahı | Ana Bina | Yüksek | Evin ve ailenin genel koruyucusu. |
| Jowang | Mutfak, Ateş, Sağlık | Mutfak Ocağı | Yüksek | Yiyecek, sağlık, aile uyumu. |
| Teoju | Arazi, İstikrar | Arazinin Köşesi | Orta/Yüksek | Arazinin koruyucusu. |
| Samshin | Doğum, Çocuklar | Yatak Odası | Yüksek (Özellikle Kadınlar İçin) | Doğum ve çocuk sağlığı. |
| Nulgupjisin | Tahıl Depolama, Bereket | Tahıl Ambarı | Orta/Düşük | Depolanmış tahılın koruyucusu. |
Bu tabloya göre, hayati bir alanı (tahıl ambarı) korumasına rağmen, evin genel refahı veya ailenin temel sağlığı gibi daha geniş alanlardan sorumlu tanrılar kadar baskın bir figür değildir.
Jeju Halk İnançlarında Zayıf Tanrı Olarak Konumlanması
Jeju halk inançlarında Nulgupjisin’in “zayıf tanrı” olarak algılanmasının birkaç potansiyel nedeni vardır:
- Sınırlı Etki Alanı: Nulgupjisin’in yetki alanı sadece tahıl ambarıdır. Seongju evin tamamından, Jowang mutfaktan, Teoju araziden sorumluyken, Nulgupjisin’in sahası daha dardır. Bu uzmanlaşma, gücünün de belirli bir alana hapsolduğu izlenimini yaratabilir.
- Bağımlılık: Nulgupjisin’in koruyuculuğu, öncelikle iyi bir hasatın varlığına bağlıdır. Hasatın bereketli olması ise Teoju (arazi tanrısı) veya daha genel tarım tanrıları gibi başka tanrıların etkisine daha çok bağlanabilir. Nulgupjisin, ‘depolayan’ tanrı olarak, ‘veren’ veya ‘üretilmesini sağlayan’ tanrıya göre daha edilgen bir konumdadır.
- Ritüel Basitliği: Nulgupjisin’e adanan ayinlerin diğer Gashin’lere kıyasla genellikle daha basit ve kısa olması, onun daha az önemli veya daha az talepkâr bir tanrı olduğu algısını pekiştirmiştir.
- Mitolojik Anlatımların Azlığı: Nulgupjisin ile ilgili, Seongju gibi tanrıların detaylı yaratılış veya kahramanlık hikayelerine benzer kapsamlı mitolojik anlatımların daha az yaygın olması da bu ‘zayıf’ imajına katkıda bulunabilir.
Sonuç olarak, Nulgupjisin, Jeju Adası’nın tarıma dayalı geleneksel yaşamında hayati bir rol oynamış, tahıl ambarını ve dolayısıyla ailenin geleceğini koruyan bir tanrıdır. Gakdobinyeom gibi spesifik ritüellerle onurlandırılsa da, diğer ana ev tanrılarına kıyasla daha sınırlı bir etki alanına ve daha alçak bir hiyerarşik konuma sahiptir. Bu “zayıf tanrı” algısı, onun gücünün azlığından ziyade, rolünün özgüllüğünü ve diğer Gashin’lerle olan göreceli önemini yansıtır. Nulgupjisin, Kore’nin ve özellikle Jeju’nun zengin, katmanlı halk inançları sisteminin ilginç ve önemli bir parçası olarak kültürel bellekte yerini korumaktadır.
