Kelt mitolojisi, Avrupa’nın mistik geçmişine açılan büyüleyici bir kapıdır. Efsanevi kahramanlardan doğaüstü varlıklara, güçlü tanrılardan büyülü diyarlara kadar uzanan bu kadim inanış, bugün hâlâ araştırmacıların ve mitoloji meraklılarının ilgisini çekmektedir. Peki, Kelt mitolojisi nedir? Hangi tanrılar ve efsaneler bu dünyayı şekillendirmiştir? Bu yazıda, Keltlerin büyülü dünyasını keşfedecek, onların kadim inanç sistemine dair derinlemesine bir bakış atacağız.
Keltler kimdir?
Keltler, Hint-Avrupa dil grubunun bir dalı olan Keltçe konuşan, MÖ 2.000-100 tarihleri arasında kıta Avrupa’sı ve Anadolu’ya yayılan geç dönemlerde Brittany (Kuzeybatı Fransa), İrlanda, İskoçya, Galler, Cornwall ve Man adası bölgelerinde varlığını sürdürebilen bir halktır. Roma imparatorluğunun kıta Avrupa’sını ele geçirmesinin ardından Roma kültürüne adapte olmuş bu sırada Britonlar, Galliler, Boiiler, Galatlar ve Keltiberiyalılar olarak anılmışlardır.
Bretonlar ve diğer Kelt kökenli halklar
Ulusçuluk akımı büyük ulus devletlerin sınırları içerisinde kalan küçük Kelt topluluklarının asimilasyonunu hızlandırmıştır. Bretonlar, Fransa’da Bretagne adı verilen bölgede yaşayan Kelt kökenli bir halktır. Fransa’da 1880 yılında başlanılan zorunlu resmi öğrenim (Fransızca) 20. yüzyılın ortalarına gelindiğinde Bretonların %38’inin anadillerini unutmalarını sağlamıştı. Bununla birlikte Kelt milliyetçileri de kendi giyim kuşam, şarkı, dans, müzik ve dillerini korumaya yönelmiştir.
Galler’in kuzey ve güneyinde görülen bariz kültür farklılığına karşın Orta ve Kuzey Galler’de Gal dili konuşulmaya devam etmektedir. Plaid Cymru adlı yerel milliyetçi partinin baskısıyla 1536 yılından beri resmi işlemlerde kullanılması yasak olan Gal dilinde eğitim veren okullar, bir TV kanalı kurulmuş, trafik işaretleri ve resmi dokümanlar İngilizcenin yanı sıra Gal dilinde de yazılmaya başlanmış, eski Kelt din ve inançlarına ilişkin çalışmaların sayısı artmıştır.
Kelt Mitolojisi Nedir?
Kelt mitolojisi, M.Ö. 1200’lerden itibaren Britanya Adaları, İrlanda ve Batı Avrupa’nın çeşitli bölgelerinde yaşamış olan Kelt halklarının dini inanışlarını, efsanelerini ve folklorunu kapsar. Yazılı metinler yerine sözlü gelenekle aktarılan bu mitler, genellikle destansı hikâyeler, kahramanlık anlatıları ve doğaüstü olaylarla şekillenir.
Antik Keltler, doğaya büyük bir saygı duyan topluluklardı. Onların mitolojisinde ormanlar, nehirler, göller ve dağlar kutsal kabul edilir ve bu alanların ruhlarla dolu olduğuna inanılırdı. Druidler adı verilen Kelt rahipleri, dini törenleri yönetirken bu doğa güçleriyle iletişime geçtiklerini iddia ederlerdi.
Kelt tanrıları ve Kelt dini
Eldeki bilgilerden Keltlerin yaşadığımı dünyanın devamı olan ve tanrıların ikamet ettiği bir öteki dünyanın varlığına inandığı dahası tanrıların hiyerarşik bir sılama içinde olmayıp aileler halinde yaşadığı anlaşılmaktadır.
Ayrıca Kelt dininde doğum ve bereket ile ilişkilendirilip Danu, Anu veya Don adlarıyla bilinen bir ana tanrıça inancının da olduğu ve ana tanrıçanın insanoğlunun hatta diğer tanrıların da anası kabul edildiği görülmektedir. Tanrıça Danu’nun Tuna (Danube) ve Don nehirlerine adını verecek kadar yaygın kullanılmasının yanı sıra ataerkil aile yapısına sahip Kelt toplumunda erkekler gibi savaşan, din adamı (druid) ve şair olarak da ün yapan kabile kadınlarının yaşam tarzlarını da etkilediği düşünülmektedir.
Keltler meşe ağacını o derece kutsal kabul etmişlerdir ki bazı araştırmacılar bu ağacın ‘Keltlerin Zeus’u’ olduğunu iddia etmişlerdir. Karga, yaban domuzu ve boğa da kutsal kabul edilip tapınılan hayvanlardandı. Kelt mirasını taşıyan ülkelerde pagan tanrılarla ilişkili pek çok gelenek devam etmekte olup bunların en önemlileri Samhain (1 Kasım), Imbolc (1 Şubat), Beltane (1 Mayıs) ve Lughnasa (1 Ağustos) festivalleridir.
Bir İrlanda söylencesinde Bith’in karısı Birren, kızları Cesara ile kocası Fintan ve oğulları, Lara ve karısı Balma ile birlikte tufan sırasında bir gemiyle İnisfail’e kaçtıkları anlatılmaktadır. Gökyüzünde büyük kırmızı bir ayın ortaya çıkıp bulutların yüzlerce parçaya bölündüğü bir zamanda tüm aile ölmüş ve yeryüzünde yaşayan tek bir insan bile kalmamıştır. Galler tufan söylencesinde ise alev ve suların Llyon-Llion’u kapladığı sırada Dwyvan ile Dwybach’ın kaçmayı başardığı anlatılmaktadır.
Kelt Mitolojisindeki Tanrılar ve Tanrıçalar
Kelt mitolojisi, diğer birçok eski inanış gibi, çok tanrılı bir yapıya sahiptir. Kelt panteonunda doğa, savaş, bilgelik ve aşk gibi farklı alanları temsil eden birçok tanrı ve tanrıça bulunur. İşte en önemli Kelt tanrılarından bazıları:
1. Dagda – Bilgeliğin ve Bereketin Tanrısı
Dagda, Kelt mitolojisinde en güçlü tanrılardan biridir. Büyük bir bilgelik, güç ve bereket tanrısı olarak kabul edilir. Devasa bir sopası, sihirli bir kazanı ve büyülü bir arpı vardır. Sopasıyla bir darbede düşmanlarını yok edebilirken, diğer tarafıyla ölüleri diriltebilir. Kazanı ise sonsuz yiyecek sağlayan sihirli bir nesnedir.
2. Morrigan – Savaşın ve Ölümün Tanrıçası
Morrigan, savaş alanlarının korkulan figürlerinden biridir. Genellikle bir karga veya kuzgun olarak tasvir edilen bu tanrıça, savaşta zafer veya yenilgiyi belirleyen bir kader figürüdür. Morrigan, savaşçılara ilham verir, ancak aynı zamanda savaş sonrası ruhları ölüler diyarına götürür.
3. Lugh – Işık ve Zekâ Tanrısı
Lugh, çok yönlü bir tanrı olarak bilinir. Sanat, zanaat, savaş ve zekâ gibi birçok alanı kapsayan özellikleriyle, Kelt mitolojisindeki en önemli figürlerden biridir. Aynı zamanda mükemmel bir savaşçı ve büyücüdür.
4. Brigid – Şifa ve Şiirin Tanrıçası
Brigid, Kelt mitolojisinin en sevilen tanrıçalarından biridir. Şiir, şifa, doğurganlık ve ev sanatı gibi alanlarla ilişkilidir. Aynı zamanda bir ateş tanrıçası olarak da bilinir ve halk arasında koruyucu bir figür olarak kabul edilir.
Kelt Destanları ve Efsaneleri
Kelt mitolojisi, kahramanların, tanrıların ve doğaüstü varlıkların iç içe geçtiği büyüleyici destanlarla doludur. Bu hikâyelerden bazıları günümüze kadar ulaşmış ve edebi anlamda büyük bir değer kazanmıştır.
1. Ulster Destanı
İrlanda’nın en ünlü mitolojik destanlarından biri olan Ulster Destanı, genç kahraman Cú Chulainn’in maceralarını anlatır. Tanrısal kökenlere sahip olan Cú Chulainn, olağanüstü savaş becerileri ve doğaüstü güçleriyle öne çıkar. Bu destan, Kelt savaş kültürünü ve kahramanlık anlayışını gözler önüne serer.
2. Fionn ve Fianna Hikâyeleri
Fionn mac Cumhaill ve Fianna savaşçıları, İrlanda mitolojisinin en ünlü figürlerinden biridir. Kahraman Fionn’un bilgelik kazanışı, doğaüstü güçlerle savaşları ve liderlik yetenekleri, mitolojide önemli bir yer tutar.
3. Tuatha Dé Danann’ın Hikâyesi
Tuatha Dé Danann, Kelt mitolojisinde tanrısal bir halk olarak kabul edilir. Onlar, büyüyle donanmış yetenekleri olan üstün varlıklardır. İrlanda’ya gelişleri, Fomorlar adı verilen karanlık varlıklarla savaşları ve büyüleriyle efsanelere konu olmuşlardır.
Kelt Mitolojisinin Modern Kültüre Etkileri
Kelt mitolojisinin etkileri günümüzde hala canlıdır. Kitaplar, filmler, diziler ve hatta video oyunlarında Kelt mitolojisinden esinlenilmiş birçok unsur bulunmaktadır. İşte bazı örnekler:
- J.R.R. Tolkien’in Orta Dünya’sı, Kelt mitolojisinden birçok motif taşır. Elfler, büyücüler ve kadim diyarlar, Keltlerin efsanevi anlatılarına büyük benzerlik gösterir.
- Harry Potter serisindeki birçok yaratık, doğrudan Kelt mitolojisinden esinlenmiştir. Özellikle büyücülükle ilgili kavramlar ve sihirli yaratıklar, Kelt efsanelerini hatırlatmaktadır.
- Popüler diziler ve oyunlar, özellikle The Witcher ve Game of Thrones, Kelt mitolojisinin karanlık ve gizemli dünyalarından esinlenmiştir.
Kelt Mitolojisi Sözlüğü
Aalardin Göğüslerinden biri bir ejderha tarafından koparılan Guimer için eksiğini tamamlaması için altın bir kabartma yapan Guigenor’in büyücü kocasının adıdır.
Abandinus Hakkında pek bir şey bilinmeyen bir tanrıçanın adıdır. Abandinus’tan söz eden tek yazıt Doğu İngiltere’de Cambridgeshire bölgesinde bulunmuş olup eski adı Abona olan Ouse nehrinin tanrıçası olmalıdır.
Abarta Tuatha Dé Danann (Tanrıça Danu’nun halkı) adı verilen İrlandanın yerlisi, ilahi bir soya mensup tanrının adı olup Keltçe ‘marifet veya kahramanlık gösteren’ anlamındadır.
Abellio, Abelio, Abelionni İspanya Pirenelerinde doğup güneybatı Fransa’yı kat edip Biscay körfezinde Atlantik okyanusuna dökülen Garonne nehri vadisi boyunca yaşayan Kelt kökenli bir halk olan Bretonların inanışında elma ağaçlarının koruyucu tanrısının adıdır.
Abhean İrlanda’nın yerli tanrıları olan Tuatha Dé Danann klanından, harp çalan bir tanrının adıdır.
Abies İrlanda kralı Cildadan’ın kardeşi olup, Amadis tarafından öldürülmüştür. Ağabeyi intikamını almak istemişse de İrlandalı askerler İngizler tarafından bozguna uğratılmıştır.
Abnoba Roma İmparatorluğu döneminde Keltlerin orman ve nehir tanrıçalarına verdiği isim olup İngiltere’de bulunan Avon nehri ile ilişkili olmalıdır.
Accasbel Partholan’ın adamlarından birisi olup, İrlanda’da ilk hanı onun inşa ettiğine inanılmaktadır.
Açtan Cormac’da (İrlanda) doğan bir kadın kahraman adıdır.
Açtland Bir devle evlenen kraliçenin adıdır.
Addaon Tailiesin’in oğlu olup, Rhonabwy’ın rüyasında siyah ve beyaz orduların lideri olarak görülmüş, Llongod tarafından öldürülmüştür.
Adsullata Bir nehir tanrıçasının adıdır.
Aedh 1. Fergus mac Leda’nın maiyetindeki cüce bir şairin adıdır.
- Mochaen’in oğlu ve Conn aile Corca’nın kardeşidir.
- Kendisiyle evlenmek isteyen dev anası Bebhionn’u öldüren devin adıdır.
- Dagda’ya ölüler dünyası tanrısı olduğu için takılan bir isimdir.
Aedh Beag Finn mac Cool’un oğlunun adıdır.
Aedh Caomh Dagda’nın oğlu olup, karısını baştan çıkarmayı denediği Corrchend tarafından öldürülmüştür.
Aedh Eangach Geleceği St Bearchan tarafından önceden haber verilen bir İrlanda kralının adıdır.
Aedh mac Ainmhireach Ainmire’in oğlu, Cumascach’ın babası olan İrlanda kralının adı olup, öldürülen oğlunun intikamını almak için Brandubh ile yaptığı savaşta öldürülmüştür.
Aedh mac Ruadh Macha’nın babası ve Kimbay ile Dithorba’nın kardeşi olan İrlanda kralının adıdır.
Aengus, Angus, Anghus, Aonghus, Angus Og, Angus Mac Og İrlanda aşk tanrısının adı olup yeryüzü tanrısı Dagda ile cömertlik ve bereket tanrıçası Boann’ın oğludur. Başının üzerinde dört kuş uçuşan yakışıklı bir genç olarak tasvir edilirdi.
Aerikura Roma’dan ödünçlenmiş bir Cehennem tanrısının adıdır.
Aes Sidhe Tepelerin halkı anlamında bir deyim olup tanrıları nitelemek için kullanılır.
Aesar En önemli İrlanda tanrısı olup, Eire’nin kocasıdır.
Aeval Güneybatı İrlanda’da bulunan Munster yöresi halkının inanışında peri kraliçesinin adıdır. Karısını cinsel yönden tatmin edemeyen erkekleri gece yarısı kurduğu mahkemede yargılamaktadır.
Agnoman Sera’nın oğlu, Partholan ile Starn’ın kardeşi, Nemed’in babası olan bir İskitnin adıdır.
Agrona Savaş ve kıyım tanrıçasının adı olup, Galler’de bulunan Aeron ırmağı zamanla onun adıyla Agrona olarak anılmaya başlanmıştır.
Ai Tuatha Dé Danann kabilesinden bir şiir tanrısının adıdır.
Aibell, Aoibhell Bir İrlanda tanrıçasının adıdır.
Aillen Öteki dünyanın kötü niyetli canavarın adıdır.
Ailill Etain Echraide’nin Ulster kralı olan babasının adıdır.
Ailill Aine Labraid’in oğlu, Laoghaire’in babası olan Leinster kralının adıdır.
Ailill mac Dunlaing St. Feichin tarafından bir deprem yaratılarak kalesi yıkılırken ölen ama Leinster tarafından tekrar hayata döndürülen Leinster kralının adıdır.
Ailill mac Mata Maev’in kocası, Findbhair, Maini ve Orlam’ın babası olan Connaught kralının adıdır.
Aimend İrlanda güneş tanrısının adıdır.
Ain 1. Kız kardeşiyle birlikte İrlanda’nın (Breton) kanunlarını yazan kişinin adıdır.
- Büyü ve ateş tanrısının adı olup, Ea-Anu’nun kocasıdır.
Aine 1. Güneş, aşk ve bereket tanrıçasının adıdır. Kimilerine göre Owel’in annesi, Eoghabal veya Manannan’ın kızı, Echdae veya Manannan’ın karısıdır.
- Culann’ın kızı, Milucra’nın kız kardeşinin adıdır.
Airgtheach Bran’ın seyahati sırasında uğradığı cennet adasının adıdır.
Airiteç Üç kız kardeşi kurt adam olan öbür dünyaya özgü bir yaratığın adıdır.
Airmed İrlanda efsanelerinde Tuatha Dé Danann kabilesinden bir tanrıçanın adıdır.
Airmid Dian Cecht’in kızı, Miach’ı kız kardeşidir.
Aithirne Fer Chedne’nin oğlu olan hicivci şairin adıdır.
Akhall İrlanda destanlarında, ağabeyi öldürülünce üzüntüsünden ölen bir kızın adıdır.
Alaisiagae Roma döneminde 4 küçük savaş tanrıçasına (Baudihillie, Bede, Finnilene, Friagabi) verilen isim olup, Germen panteonundan ödünçlenmiştir.
Alannus Roma döneminde tapınılan Gal bölgesinde Kelt kökenli bir haberci tanrının adıdır.
Alastin İngiltere ve İrlanda arasında yer alan Man adasından gelen bir su atının adıdır. İnsan biçimine girdiğinde bile at kulakları değişmeyen yaratık İskoç mitolojisindeki ‘Each Uisge’ ile benzerdir.
Alaunus Yunan güneş, müzik ve şiir tanrısı Apollon’un özdeşi olup, özellikle Almanya’da Mannheim ve Avusturya’da Salzburg’da saygı gösterilmiştir.
Alba İskoçya’nın eski adıdır.
Albadanzor Kral Cildadan adına yüz şavaşçısıyla İngiliz kral Lisuarte’nin yüz şövalyesine akrşı savaşan İrlandalı komutanın adıdır.
Albion 1. Britanya’nın bilinen en eski adı olup, ilk olarak MS 4. yüzyılda Yunan yazarların eserlerinde rastlanmış, Roma döneminde de kullanılmıştır.
- Bkz. Alebion
Albioriks Bereket ve zenginlik tanrısı olup Gaul bölgesinde Teutates adıyla anılmıştır.
Alemandine Ülkesine musallat olan canavarı kovan Floriant ile evlenmek istemesine rağmen, genç adam Florette’i sevdiği için aşkı kabul görmeyen Kelt kraliçesinin adıdır.
Alisanos, Alisanus Fransa’da Côte d’Or bölgesinde (Gaul) bulunan kitabelerde adı geçen yerel bir tanrının adıdır. Antik Gaul şehri Alesia’nın (bugünkü Alise-Sainte Reine) adıyla alakalı olsa gerektir.
Altın Şapka Bir Breton efsanesinde bir kralın evleneceği kızı seçmesi için bir güvercin tarafından önüne konulan altın şapkayı kullanmıştır. Altın şapkayı başına uyduran kızla evlenip mutlı olmuştur. Fransız folkloruna da geçmiş olan bu tema Tristan ve İsolde öyküsünde de kullanılmıştır.
Amaethon Galler halkının inanışında tarım tanrısının adı olup güneş tanrıçası Don’un oğludur. Aravn’ın liderlik ettiği yeraltı tanrıları ile Don’un çocukları arasındaki Ağaçların savaşında Amaethon’un erkek kardeşi Gvydion, ağaçları savaşçılara dönüştürmüş böylece yeraltı tanrıları yenilmiştir.
Amaite Aidgill Fir Bolg’a karşı Danaanların yanında yer alan kötü ruhların adıdır.
Ambisagrus Bir tanrı adı olarak geçmekte olup, Roma mitolojisindeki Jüpiter’le özdeştir.
Ambres Güneş tanrısının adı olup, Roma tanrısı Jüpiter ile özdeştir.
Ana 1. Dana’nın yardımsever görünümlerinden birisi olup ‘Anu’ olarak da bilinmektedir. İrlanda kökenli (özellikle güneydoğu İrlanda’da Munster bölgesi) tüm tanrıların anası olarak da saygı olarak görmekte bereket tanrıçasıdır. Yanlışlıkla, yeryüzü tanrıçası Danu ile de karıştılmaktadır.
- İrlanda savaş tanrısının adı olup, Morrigan veya Nemain’in görünümlerinden birisidir.
Anann İrlanda ana tanrıçasının adı olup Danu’yla karıştırılmaktadır. Güneybatı İrlanda’da Munster civarında yaygın olarak tapınılmaktaydı.
Ancamna Su tanrıçasının adıdır.
Andarta Gal kökenli savaş ve bereket tanrıçasının adı olup, bazen ayı formunda dolaşmaktadır.
Andraste, Andrasta, Adraste Britanya kökenli savaş tanrıçasının adıdır. MS 61 yılında kraliçe Boadikea, Roma işgaline isyanı sırasında, esir Romalı askerleri Andraste’ye kurban etmiştir.
Anekstiomarus Britanya ve Gal’de tapınılan bir güneş tanrısının adıdır.
Aneurin 13. yüzyılda Gallerde yaşamış bir ozan olup, Y Gododdin şiirinin bulunduğu Aneirin kitabının yazarıdır.
Angus Bolg İralanda’da yaşamış Desi halkının lideri ve Firgolg’un atası olup, Desi kabilesinden bir kızı kaçıran Cellach tarafından öldürülmüştür.
Angus mac Lamh kuzey İrlandalı bir savaşçının adı olup, Angus’un babasının elini nesen Cet’e meydan okumuştur.
Angus Og Dagda ve Boann’ın oğlu, Broadh’ın kardeşi, Freabhlann’ın babası olan aşk ve güzellik tanrısının adıdır.
Anluan Maga’nın oğlu, Cet’in kardeşi olan bir Connaught savaşçısının adıdır.
Annwn, Annwfn, Annwyn, Annwyfn Galler halkının inanışında yeraltında bulunan cehennemin adıdır. Nodons’un oğlu Gwyn ap Nudd tarafından yönetilmektedir. Taliesin Kitabı’nda ‘Preiddeu Annwfn (Annwn’in çalınan malları)’ adlı bir şiirde Kral Arthur ve adamlarının dokuz cadı karısının koruduğu sihirli kazanı bulmak amacıyla Annwn’e yolculuğu anlatılmaktadır.
Anoniredi Bir ana tanrıçanın adı olup, ‘Anna’ ile ilişkili olmalıdır.
Anu Bkz. Ana
Aoi Finn mac Cool’un kızının adıdır.
Aoife 1. İlbrec’in ölümünden sonra turnaya dönüşen sevgilisinin adıdır.
- Ailill’in kızı, Alva ile Aobh’un kardeşi ve Lir’in 2. karısının adıdır.
- Cliona ile Etain’in kız kardeşinin adıdır.
Aonkos Öteki dünyada yer alan bir adanın adı olup, Maeldun tarafından ziyaret edidiğine inanılmaktadır.
Apollon Kunomaglus Yunan tanrısı Apollon’un Kelt tanrısı Kernussos formunda tasarlanmış formudur.
Aranrhod Galler şafak ve ay tanrıçasının adı olup, Gilfaethvy ile Gvydion’un kız kardeşi, Gvydion’dan Nvyvre’in annesidir.
Aravn Galler kökenli yeraltı dünyasının tanrısının adıdır. Tarım tanrısı Amaetho ondan bir köpek, kız kuşu ve erkek karınca çalmış ve çaldıklarıyla yenileceği ‘Ağaçların savaşı’na katılmıştır.
Ardan Elva ile Usna’nın oğlu, Ainlé ile Naisi’nin kardeşinin adı olup, Eoghan mac Durthacht tarafından öldürülmüştür.
Arduinna Gaul kökenli avcılık, ay ve orman tanrıçasının adıdır. Kuzeydoğu Fransa’da Belçika ile sınır olan Champagne Ardennes bölgesine adını vermiş olmalıdır. Kutsal kabul edilen bir yaban domuzu ile birlikte dolaşan tanrıça Yunan Artemis ve Roma Diana’nın Kelt karşılığı olmalıdır.
Arianrhod Güzelliğiyle tanınan bir tanrıçanın adı olup, Dylan’ın (deniz) annesidir. İki erkek (Gilfaethwy ile Gwydion) ve iki kız kardeşi (Math ile Mathonwy) bulunmaktadır.
Armorika Bretonya’nın eski adıdır.
Arnemetia Briton kökenli bir su tanrıçasının adıdır.
Art Aoinfhear Conn Ceadchathach’ın oğlu, Delbchaem ile Eachtach’ın kocası, Connla, Crionna ile Saba’nın kardeşi ve Cormac mac Airt’in babası olan İrlanda kralının adıdır.
Artaius Gal bölgesinde ayı formunda tasvir edilen doğa tanrısının adıdır.
Artio Ayı şeklinde bir Kelt tanrıçasının adı olup, Bern kenti yakınlarında (İsviçre) adının geçtiği bazı kitabeler bulunmuştur.
Arvernus Fransa’da Auvergne bölgesinde yaşamış Arverni adlı eski bir Kelt kabilesinin inanışında bir tanrının adıdır.
Ataekina Antik İspanya’da Tagus ile Guadalquivir bölgeleri arasında tapınılan bir tanrıçanın adı olup, Romalılarca Proserpina ile özdeşleştirilmiştir. Yazıtlarında selvi dalı taşıdığı ve yer altı dünyası ile ilişkili olduğu anlaşılmaktadır.
Atenokitikus İngiltere’nin kuzeyinde tapınılan yerel bir tanrının adıdır.
Atepomarus Atların koruyucu olduğuna inanılan bir Gal tanrısının adıdır.
Ateş mızrağı, Kader mızrağı Falias’ın demircisi tarafından Lugh’un düşmanı Balor’a karşı savaşması için dövülen kargının adıdır.
Aufaniae Almanya’da Ren nehri havzasında (Rheinland) ve İspanya’da bulunan sunak yazıtlarında bahsi geçen bir ana tanrıçanınn adıdır.
Avalloc [Kelt Mitolojisi, Kral Arthur Efsanesi] Gal kökenli tanrıça Modron’un babasının adıdır. Kral Arthur efsanesinde adı Avalon’un hayalperest kralı olarak geçmektedir.
Avalon [Kelt Mitolojisi, Mitolojik Yerler] Kutsal bir ada adı ya da cennetin adı olup Keltçe abal ‘elma’ kelimesiyle ilişkili olmalıdır. Hıristiyanlığın kabulünün ardından Arimathea’lı Joseph ile Hz. İsa’nın Britanya’da ilk ziyaret ettiği ve ilk kilisenin kurulduğu ada olduğu söylencesi yayılmıştır. Başka bir söylenceye göre Kral Arthur’un cesedi yarı üvey kız kardeşi Morgan le Fay tarafından bu adaya getirilip gömülmüştür.
Aveta Antik çağda, Fransa, Belçika’nın bir kısmı, Batı Almanya ve kuzey İtalya’da yaşayan, Kelt ırkından Gaul halkının inanışında doğum ve ebelik tanrıçasının adıdır.
Badb, Badhbh, Bodb 1. İrlanda kökenli savaş tanrıçasının adı olup, ‘Badb Katha’ (savaş kargası) adıyla da bilinmektedir. Savaş alanları Badb’ın toprakları olarak adlandırılmış olup, savaş alanında karga ya da kurt kılığında dolaştığına ve efsanevi Mag Tured savaşının yapılacağını güne karar verdiğine inanılmaktaydı.
- [Folklor] Banşilere İrlanda’nın bazı bölgelerinde verilen isimdir.
Balor, Balar, Bolar Devlerin ırk Fomoryalıların kralı olan ölüm tanrısının adıdır. Buarainech’ in oğlu olup karısının adı Cethlenn’dir. Balor’un gözleri baktığı birisini, öldürebilecek gözlere sahiptir. kâhinlerden kendi torunu tarafından öldürüleceğini öğrenen Balor, kızı Ethlinn’i kristal bir kuleye hapsederek hamile kalmasını engellemeye çalışır. Kelt rahibesi Birog’un yardımıyla Tuatha Dé Danann klanından Cian kuleye girer ve kızla birlikte olur. Birlilikten doğan çocuğu Balor denize atarsa da Birog tarafından kurtarılıp deniz tanrısı Mananna mac Lir’e teslim edilir. Lugh Lamhfada (Uzun kollu Lugh) adını alan çocuk büyür ve Tuatha Dé Danann klanının lideri olarak yapılan son savaşta Balor’u öldürür.
Banba Kral MacCuill’in karısı ve İrlanda’nın ruhunu temsil eden bir tanrıçanın adıdır. İrlanda’nın ilk sakini, savaş ve bereket tanrıçası olduğuna inanılan Banba İrlanda adıyla öylesine özdeşleşmiştir ki şiirlerde metaforik olarak ülkenin adı olarak geçmektedir.
Başlıklı ruhlar Şifa ve bereket ile ilgili üç Kelt tanrısının adıdır.
Beag İrlanda kökenli Tuatha Dé Danann klanından, sihirli bir kuyu ile özdeşleşmiş bir tanrıçanın adıdır.
Bebhionn İrlanda kökenli bir yeraltı tanrıçasının adı olup zevk ve keyif duygusunun da koruyucusudur.
Bel Ateşi Beltane festivali sırasında yakılan ateşin adıdır.
Belatu-Kadros, Belatukadros Galler kökenli bir savaş tanrıçasının adı olup, Keltçe ‘parıldayan peri’ anlamına gelmektedir.
Belenus Işık tanrısının adı olup, Keltçe ‘parıldayan’ anlamındadır. Her yıl 1 Mayıs’ta Beltane/Beltine adıyla bir ateş festivali düzenlenmektedir. Bu festivalde sığır sürüleri yaz için otlaklara gönderilmeden önce ateşte arındırılmaktaydılar.
Belin Gal bölgesinde ışık tanrısı olup ekinlerinden büyümesinden sorumludur. Belişma’nın eşi olup koç başlı olarak tasvir edilmektedir.
Belisama Belenus’un eşi olan ışık ve ateş tanrıçasının adıdır.
Belişma Belin’in eşi kabul edilen göl ve ırmak rahibelerine verilen isimdir.
Bellosvesos İtalya’ya girip Roma’yı işgal ettikleri dönemde Keltlerin efsanevi liderlerinin adıdır.
Berecyntia Beton tanrıçası Brigid’in Gal versiyonudur.
Berekynthia Bir Gal tanrıçasının adı olup, Kybele kültü ile ilişkilidir.
Bile, Bilenus, Belanos, Beli Şifa tanrısının adı (bel ‘parıldayan’; Breton Kimru) olup koyun ve sığır sürülerinin koruyucusudur.
Bith İrlanda’da Nuh’un oğluna verilen isim olup, Birren il evlenmiş, Cessair adlı bir kızları doğmuştur.
Blieskastel Gollen Taşı, Saarland Orta Avrupa’da muhtemelen bereketin sembolü olarak görülen fallik sembol olarak kullanılmış 7 m yüksekliğindeki menhirlerin adıdır.
Blodeuwedd Galler kökenli bir efsanede Gwydion tarafından Llew Llaw Gyffes ile evlenmesi için çiçeklerden yaratılan bir kadının adıdır. Kadının ruhu olmadığı için Llew’i Goronwy ile aldatır, Llew Llaw Gyffes Goronwy’i öldürür ve Gwydion, Blodeuwedd’u baykuşa çevirir.
Boann Bir İrlanda efsanesinde Angus’un annesi olan cömertlik ve bereket tanrıçasının adıdır. Aynı zamanda Boyne nehrinin de tanrıçası olup su tanrısı Nektan/Elkmar’ın da eşidir.
Bodb İrlanda savaş tanrıçasının adıdır. Mag Tuireadh savaşının ardından gelen Tuatha Dé Danann klanının yok oluşunu önceden görmüştür.
Bodb Dearg Yeryüzü tanrısı Dagda’nın oğlu olup babasının ardından tanrıların yöneticisi olmuştur (Keltçe dearg ‘kırmızı’)
Boğa İrlanda’da tanrıların boğa formunda beden bulduklarına inanılmaktaydı.
Bormo Sirona’nın oğlu, Damona’nın eşi olup Gal halkının inanışında bir ilkbahar tanrısıdır.
Borvo, Bormanus, Bormo Gal kökenli maden suyu ve şifa tanrısıdır. Portekiz’de Bormanious adıyla bilinmektedir.
Brakiaka Gal halkının inanışında sarhoşluk tanrısının adıdır.
Bran 1. Kelt dilinde ‘karga, kuzgun’ anlamına gelip Kelt mitolojisinde Llyr ve Penarddun’un oğlu, Branven ve Manavidan’ın kardeşi, Nisien ve Efnisien’in üvey kardeşidir. İri yapılı olan Bran kız kardeşi Branven ile onun İrlandalı kocası Matholviç tarafından esir muamelesi görünce deniz yoluyla kaçarak kurtulmuştur.
- Galler efsanelerine göre eski çağlarda Britanya krallığı yapmış, Grail kabının koruyucusu Balıkçı Kral’a model oluşturmuş kişinin adıdır.
Branven 1. Llyr ve Penarddun’un kızı, Bran ve Manavyda’ın kız kardeşi, Nisien ve Efnisien’in üvey kardeşidir.
Brazil, Hy-Brazil İrlanda efsanelerinde adı geçen sislerle örtülü yedi yılda bir gün sisleri dağıldığından görülebilir olan bir hayalet adanın adıdır.
Brea İrlanda kökenli Tuatha Dé Danann klanından önemsiz bir tanrının adıdır.
Breg İrlanda efsanelerinde Dagda’nın karısı olan bir tanrıçanın adıdır.
Brendan Findlugh’un oğlu olup, denizcilerin koruyucusu kabul edilen bir azizidir. Bkz. Brendan Adası
Brendan Adası, Aziz Brendan Adası, St. Brendan’s Isle [Folklor] Avrupa’nın batısında yeraldığı sanılan bir hayalet adanın adıdır. Clonfert (Cluain Fearta) manastırının kurucusu Saint Brendan’ın okyanusta seyahat ederken adayı keşfettiği ve halkını Hıristiyanlaştırdığı söylenmektedir. Kristof Kolomb (1451-1506) dönemindeki haritalarda görünen ada MS 9. yüzyıla ait Latince metinlerde (Navigatio Santi Brendani Abatis) adı geçmektedir. Kanada’nın doğusunda New Founland civarında bir ada olduğu sanılmakta olup İrlandalı kâşif Tim Severin 1976 tarihinde Brendan’ın yolculuğunu tekrarlayarak bunun mümkün olabileceğini göstermiş ama efsanevi adayı bulamamıştır.
Bres İrlanda kökenli bereket ve ziraat tanrısının adı olup, Fomorianlıların prensi Elatha’nın oğludur. Fomorialıların kralı olduktan sonra Tuatha De Danann kabilesini yenmiş, halkını Tanrıların elinden kurtardığı için İrlanda sanatında anısı yaşatılmıştır.
Bride İskoçya’da Brigid’e verilen isimdir.
Brigantia Kuzey İngiltere’de Yorkshire’da bulunan Brigantes bölgesinin koruyucu tanrıçasının adı olup aynı zamanda Braint ve Brent nehirlerine ismini vermiştir. Keltçe brig’ tepe’ kelimesiyle ve Brig ile ilişkili olabilir.
Brigid, Bridget, Brighid, Brigindo, Bri-gandu Dagda’nın kızı ve Bres’in karısı olan bir tanrıçanın adıdır. Çok yönlü olup:
- Şiir ve ilham tanrıçası
- Şifa ve bereket tanrıçası
- Demircilik ve savaş sanatları tanrıçasıdır.
Brigindo Brigid’in doğu Fransa’daki adıdır.
Britannia [Kelt Mitolojisi, Sembol] Roma dönemi İngiltere’sinde koruyucu bir tanrıçanın adı olup aynı zamanda Romalıların Britanya’ya verdikleri Latince isimdir. Zamanla Britanya ve Britanyalıların milli sembolü olmuştur.
Kelt mitolojisinde Britannia adına rastlanmamakta, ilk olarak Latince bir şiirde geçmektedir. Britanya’nın adı Latince olmasına karşın Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasının ardından, Britanya İmparatorluğu ile özdeşleşmiş, özellikle 1700’lü yıllarda birleşen ve bir dünya gücü olmanın ilk adımlarını atan ülkenin en önemli sembolü olmuştur. İlk olarak 1672 yılında çeyrek peni, ardından yarım peni, 1797-1970 yılları arasında peni üzerinde tasvir edilmiştir.
Britannia’nın adını verdikleri:
1697 yılında Britannia gümüş sikke
- 1987 yılında 100, 50, 25, 10 pound değerinde Britannia altın sikke
- HMS Britannia kraliyet donanmasının yedi gemisinden birisiydi
- Britannia Airways charter amaçlı bir havayolu şirketinin adıydı sonradan Thomsonfly adını aldı.
- [Amerika] British Columbia’da bir sahil adı.
Bronach İrlanda kökenli uçurum tanrıçasının adıdır.
Búanann, Buanand, Buanond Savaşçıların sütanası olarak da bilinen bir savaşçı tanrıçanın adı olup, Kelt dilinde ‘son kalan’ anlamına gelmektedir. Britanya uzun hayat tanrıçası Setlocenia ve Roma zekâ tanrıçası Minerva ile benzerdir.
Buksenus Şimşir ağaçlarının tanrısı olup, özellikle Abellio, Fagus, Robur’da saygı görmektedir.
Bkz. Kuris
Bussumarus Roma tanrısı Jüpiter’e karşılık gelen bir tanrının adıdır.
Bychan Galler versiyonunda Trystan’ın hizmetkarının adıdır.
Cadoc Galler efsanelerinde, Glamorgan’da bulunan Llancarfan manastırını kurmuş olan bir rahip/azizin adıdır.
Caer İrlanda kökenli aşk tanrısı Aengus ile aşk yaşayan kuğu şeklinde bir bakirenin adıdır.
Cailleach, Cailleach Beara İrlanda ve İskoçya efsanelerinde adı geçen büyücü bir kadının adı olup ayı gibi sivri dişlerinin arasında yaban domuzunun kıvrık ive uzun iki dişine de sahip, buruşuk ciltli bir kocakarı olarak tasvir edilir. Her yıl ilk hasatı gerçekleştiren köylü saman saplarından Cailleach’ı temsil eden bir bebek yaparak, hasadını bir sonra yapan çiftçiye devreder ve bu devir geleneği köydeki tüm çiftçilerin mahsullerini kaldırmalarına dek sürer.
Caladbolg İrlanda efsanelerinde her şeyi yok edebilen efsanevi bir kılıcın adı olup ‘sıkı göbek’ anlamındadır. Fergus mac Róich’un kullandığu bu kılıç aynı anda üç tepeyi kökünden biçebilmekteydi.
Caledfwlch Llenlleawg Wyddel’in Diwrnach Wyddel ile adamlarını öldürdüğü kılıcın adı olup excalibur mitinin öncüllerinden olmalıdır.
Camma Breton avcılık tanrıçasının adıdır.
Camulus, Camulos Gaul bölgesinde tapınılan, Roma tanrısı Mars’a özdeş bir savaş tanrısının adıdır. Roma döneminde Camulodunum (Colchester) kasabasına adını vermiştir.
Canola İrlanda harpını icat eden kadının adıdır. Sevgilisiyle tartışıp evine gitmiş geceleyin çürüyen balina iskeletlerinde kalmış liflerin rüzgârda çıkardığı sesten esinlenerek ertesi gün bir harp yapmıştır.
Caoránach İrlanda efsanelerinde adı geçen, St. Patrick’in Shannon nehri üzerindeki Derg-Lough gölüne sürdüğü yarı cin dişi canavarın adıdır.
Carlin Her yıl 1 Kasım tarihinde festival düzenlenen Samhain gecesinin (Keltçe Samhain ‘yazın bitişi’) dişi ruhudur. Bu geceden sonra kış mevsimi başlar ve inanışa göre ölülerin ruhları yeryüzünde dolaşmaya başlar.
Carlisle İngiltere’de Cumberland bir kent olup Roma döneminde Luguvallum adıyla bilinmektedir. Malory’e göre Carlisle, Lancelot’un Guinevere’yi yakılmaktan kurtardığı kentin adıdır.
Carman, Carme İrlanda kökenli korkunç ve yıkıcı kara büyü tanrıçasının adıdır. Dub ‘karanlık’, Dian ‘şiddet’, Dother ‘kötülük’ adlarında üç oğlu vardır. Tuatha Dé Danann klanı Carman ve oğullarıyla kıyasıya savaşmış, büyücü Bechuille onun büyülerini etkisiz hale getirdikten sonra çocukları öldürülüp, zincire vurulabilmiştir.
Cartimandua Romalılara isyan eden Brigante kabilesinin (Britanya’da yaşayan) savaşçı kraliçesinin adıdır.
Caswallawn Britanya kökenli savaş tanrısının adıdır.
Cenn Cruaich İskoçya kökenli, Zeus’a benzer bir gök tanrısının adıdır.
Ceridwen, Kerridwen Taliesin masalında adı geçen bir büyücünün adıdır.
Cernunnos, Hu’Gadarn, Herne Bereket, hayat, refah, hayvanlar âlemi ve yeraltı dünyasının tanrısıdır. Gaul kökenli olmasına rağmen Breton’da da yayılmıştır. Keltçe ‘Boynuzlu olan’ anlamına gelmektedir. Erkek geyiği boynuzlarına sahip ve içi para dolu bir çanta taşırken tasvir edilir.
Cessair İrlanda’nın ilk kraliçesi olan bir kadın büyücünün adıdır. Büyük tufanın ardından o ve ardılları İrlanda’ya yerleşmiştir.
Cethlion Fomorialıların dişi peygamberinin adı olup onları Tuatha Dé Danann klanının sebep olacağı kötü sonları için uyarmıştır.
Claiomh Solais Tuatha de Danann kabilesinin lideri Nuada’nın kılıcının adı olup Keltçe ‘Işığın kılıcı’ anlamına gelmektedir.
Cliodhna İrlanda kökenli güzellik tanrıçasının adıdır. Zamanla Cork civarında Carraig Cliodhna bölgesinde bir peri tanrıçanın adı olmuştur.
Clootie İskoçya’da şeytan anlamında kullanılan birterimdir.
Clota Clyde nehrinin tanrıçasının adıdır.
Cocidius Kuzey Britanya kökenli av tanrısının adıdır. Romalılar Cocidius’u kendi orman tanrıları Silvanus’la özdeşleştirmişlerdir.
Conall Cernach Güçlü bir savaşçının adı olup ‘Connghall’ kelimesinin varyasonu olmalıdır.
Conchobar Ulster (Kuzey İrlanda) kralı olup Deirdre ile evlenmeyi planlarken, kız âşığı Noíse ile kaçınca kızın âşığını öldürmüş, Deirdre de üzüntüsünden ölmüştür.
Condatis Britanya’da suyun kişileştirilmiş hali olup, nehir tanrısıdır.
Conn MS 2. yüzyılda yaşamış efsanevi İrlanda kralının adıdır.
Contrebis Roma döneminde Lancaster bölgesinin yerel tanrısının adıdır.
Corb İrlanda kökenli Fomorialı bir tanrının adıdır.
Cormac Mac Airt Bilinen en ünlü İrlanda kralının adı olup Tara bölgesini MÖ 227-266 yılları arasında yönettiği sanılmaktadır.
Coventina Britanya kökenli (özellikle Carrawburgh bölgesinin) su ve su pınarlarının tanrıçasıdır.
Creiddylad Galler kökenli deniz tanrısı Llyr’in kız kardeşi olan bir tanrıçanın adıdır.
Creidhne Demircilik tanrısının adı olup, Tuatha Dé Danann klanının üç zanaat tanrısından birisidir (Diğerleri: Goibniu ve Luchta)
Crom Cruach, Cromm Crúac Eirin’in en büyük putunun adıdır.
Crowle Taşı MS 1150 yılında inşa edilmiş St Oswald kilisesinde bulunan 2.11 m yüksekliğinde 40 cm eninde ve 21.5 cm kalınlığında üzerinde süsleme ve runik yazılar bulunan bir taşın adıdır. Runik harflerin MS 950 yılı civarında İngiltere’de kullanımdan kalktığı göz önüne alındığında yazıtın daha eski bir döneme ait olduğu düşünülmektedir. Süsleme tarzı Keltik üslüpta olmasına karşın taş üzerindeki sembol ve yazıların içeriği tartışmalıdır.
Cu Roi İrlanda efsanelerinde şekil değiştirebilen bir büyücünün adıdır.
Cuchulainn, Cú Chulainn, Cuchulain, Setanta Bir masal kahramanının adı olup maceraları Ulster’in destanlarında anlatılmaktadır. Köpek Culann’ı öldürerek ve hayatı boyunca köpek eti yemeyeceğine yemin ederek büyülü güçlere sahip olan kahramana ait hikâyeler İrlanda’nın Hıristiyanlaşması sırasında (MS V. yüzyıl) doğmuş ve MS 8. yüzyılda kaydedilmiştir.
< Keltçe Cuchulainn ‘Culann’ın Köpeği’
Curoi mac Daire Fırtına getiren güneş tanrısının adı olup, elinde bir baltayla tasvir edilir.
Cwn Annwn Breton efsanelerinde Annwn’in, çocukları kaçıran kar beyazı renkte, kırmızı gözlü bir tazı köpeğinin adıdır.
Dagda, Daghda, Dagde, Dagodevas İrlanda yeryüzü tanrısının adı olup, hayat ve ölümü yönetir. Kelime anlamı Keltçe ‘İyi Tanrı’ anlamına gelen Dagda, Tuatha Dé Danann klanının lideri, bereket ve savaş tanrıçası Morrigan’ın eşi olup tanrı büyücü, savaşçı ve sanatçı özelliklere sahiptir.
Damara Britanya kökenli bereket tanrıçasının adı olup, Mayıs ayı ile özdeşleştirilmiştir.
Damona Gal kökenli ılıca (sıcak maden) suyu tanrısı Borvo’nun karısı olan tanrıçanın adıdır.
Danu, Dan, Dana, Dann Tuatha Dé Danann (Keltçe ‘Tanrıça Da-nu’nun halkı’) klanının aile reisi olan yeryüzü tanrıçasının adıdır. Danu, tüm İrlanda tanrılarının annesidir (Dagda, Dian Cecht, Ogma, Lir, Lugh…). Galler’de Don adıyla bilinmektedir.
Daronvy Galler’de bir şimşek ve meşe ağacı tanrısının adıdır.
Dea Artio Roma döneminde Gal bölgesinde tapınılan bir ayı tanrıçanın adıdır.
Dea Matrona Kuzeydoğu Fransa’daki Maren nehrinin tanrısıdır.
Dea Sequana Kuzey Fransa’da bulunan Seine nehrinin tanrısıdır.
Dechtere Cuchulainn’in annesinin adıdır. Doğum üzerine iki ayrı efsane vardır.
- Dechtere, şarap içerken bir mayıs sineği (Latince Ephmera) yutmuş ve ondan hamile kalmıştır.
- Dechtere’nin ruhunun bir köşesine tanrı Lugh sızmış, kadın onu kusarak vücudundan atınca Cuchulainn doğmuş, böylece bekâreti bozulmamıştır.
Deirdre Gal kökenli efsanevi bir kahraman olup Ulster kralı Conchobar ile evlendirilmek üzere yetiştirilen güzelliğiyle meşhur bir genç kızdır. Bu duruma rağmen kralın yeğeni Noíse’ne aşık olmuş ve iki aşık İskoçya’ya kaçmıştır. Kralın habercileri kandırıp aşıkları İrlanda’ya geri getirdikten sonra Noíse ile ona eşlik eden iki erkek kardeşi öldürülmüştür. Deirdre ise yaşadığı acılara dayanamayıp kederinden ölmüştür.
Dektera İrlanda halkının inanışında Kathbad ile Maga’nın kızı, Sualtam mac Roth’un karısı ve Kukhulainn’in annesi olan bir ay tanrıçasının adıdır.
Dev Bkz. Fomoryalılar
Devi Galler’in sembolü olan kırmızı ejderha şeklinde bir Kelt tanrısının adıdır.
Dia Griene İskoç efsanelerinde güneşin kızının adı olup, dev kadınların ülkesinde esir tutulurken Cailleach tarafından kurtarılmıştır.
Dian Kekht Tuatha Dé Danann klanından bir şifa tanrısının adıdır. Kardeşi kral Nuada’ya savaşta kaybettiği elinin yerine gümüşten yenisini yapmıştır.
Divonia Gal halkının inanışında bir bereket tanrıçasının adıdır.
Dolmen, Kromlek Yan yana belirli bir sıra dahilinde dizilmiş taşar üzerine yerleştirilmiş büyük yassı bir kaya parçasından oluşan tarih öncesi yapıların adıdır. Britanya ve Avrupa’da yaygın olarak rastlanılan bu yapılardan Asya, Kuzey Afrika ve Trakya’da da bulunmuştur.
< Breton dilinde dolmen ‘taş masa’
Bkz. Menhir
Dominae Roma döneminde Loire nehri tanrıçasının adıdır.
Domnu İnneach’ın anası olan Fomoire ana tanrıçasının adıdır.
Don Galler’de su perisi Gwydion’un annesi, Beli’nin karısı olan ana tanrıçanın adıdır. İrlanda’da kullanılan ‘Danu’nun eşdeğeri olmalıdır.
Donn İrlanda Ölüler Diyarı Tanrısı’nın adı olup fırtına zamanı gemilerin batmasından sorumludur.
Druantia Druidlerin hizmet ettiği bir Gal tanrıçasının adıdır.
Druid Antik Britanya ve Gal bölgesinin çoktanrıcı inanışında rahip, büyücü ve kâhinlerinin adıdır. Büyüye, meşe ağacının kutsallığına, ruhun ölmezliği ve reenkarnasyona inanan bu doğa dininde tanrıya insan kurban edilmekteydi.
Çağlarının en bilgili ve eğitim görmüş kişileri olan Druidler, ellerinde beyaz bir asa taşır, bracan adlı bir cübbe giyer, oy birliğiyle ‘Koibhi Druidh’ olarak adlandırılan bir başrahip seçerler, saçlarını kısa kestirmelerine karşın sakallarını uzatırlardı. Druidlik, Hıristiyanların baskısıyla MS 6. Yüzyılda ortadan kaldırılsa da bazı bölgelerde gizli olarak 12. yüzyıla dek varlığını sürdürebilmiştir.
< Latince druidae (çoğul druides)
< Galce draoidh ‘büyücü’
< Keltçe ‘meşe ağacını bilen’
Druid Çemberi Stonehenge benzeri dikilitaşlardan oluşup, dini amaçlarla kullanılan dairesel yapıların adıdır.
Druidin Aynı zamanda kâhinlik yapan Kelt prenseslerinin adıdır.
Dulakhan Kafası olmayan bir goblinin adıdır.
Dumiatis Gal kökenli bir dağ tanrısının adıdır.
Dus Ormanlık alanlarda yaşayan vücudu kıllarla kaplı bir iblisin adıdır. Bkz. Karakoncolos, Skrat
Dwyn Aşk tanrısının adıdır.
Dylan Bakire Arianrhod’un oğlu olan bir deniz yaratığının adıdır. Dayısı demircilik tanrısı Govannon (Galler’de Govannon, İrlanda’da Goiniu) tarafından öldürülmüştür.
Dyrnwyn Annwyn’in ganimetlerinden biri olan Cömert Rhydderch’in alev alabilen kılıcının adıdır.
Earc Cuchulainn tarafından öldürülen kral Cairbre Nia Fear ile Feidhilm’in oğlu ve Fergus ile Murtaghh mac Earc’ın babası olan tara kralının adıdır.
Eber Donn Milezyalıların liderlerinden birisi olup, Milezyalılar İrlanda’ya gelmeden önce zalimliği yüzünden öldürülmüştür.
Eber Finn Milezyalıların liderlerinden birisi, Milesius ile Skota’nın oğlu, Amergin ile Eremon’un kardeşidir.
Edain At binmeyle ilişkilendirilen tanrıçanın adı olup Gaul kökenli tanrıça Epona ile ilişkili olmalıdır.
Elen Ortaçağda yazılmış 11 Galler hikâyesinin derlendiği Mabinogin’da adı geçen ve tarihin belki de ilk yol mühendisi olan kadın kahramanın adıdır.
Eloi, St. Eloi Yaygın bir efsane olup Eloi demirci dükkânında çalışırken Hz. İsa onu ziyarete gelmiştir.
Emer Olağanüstü güzel ve akıllı bir kadının adıdır.
Endouellikus Antik Lusitania halkının inanışında saygı gösterilen bir tanrının adıdır.
Epona At, katır ve eşeklerin tanrıçasının adı olup muhtemelen Roma etkisiyle yaygınlaşmıştır.
Eri Bres’in annesinin adıdır.
Eriu, Eyre, Eire, Eiriu İrlanda’nın kişileştirilmiş formu olup, ülkeye adını vermiş tanrıçanın adıdır. İrlanda’yı geçmişte fetheden Fomoryalılardan birisi ve İrlanda kralı Bres’in annesidir.
Ernmas Lebor Gabála Érenn’de bahsi geçen İrlanda ana tanrıçasının adı olup Tuatha Dé Danann kabilesine mensuptur. Çocukları:
Esus, Hesus Tarım/ziraat tanrısının adı olup Keltçe ‘efendi’ anlamına gelmekte, Gaul bölgesinde Essuvi olarak adlandırılmakta ve insan kurban edilerek tapınılmaktaydı.
Etain İrlanda kökenli güneş tanrıçasının adıdır.
Ethlinn İrlanda halkının inanışında bir ay tanrıçasının adıdır.
Ethne Süt içinde yaşayan bir tanrıçanın adıdır.
Fagus Fransa ile İspanya arasında yer alan Pirene Dağları civarında tapınılan ağaç tanrısının adıdır.
Falga İrlanda’nın doğusunda olduğuna ve vücutları kıllarla kaplı Fir Fálgae adlı gri yaratıkların yaşadığına inanılan bir adanın adıdır. Krallarının adı Iuchna olan bu halkın yaşadığı ada bazı yazarlarca Man adası olarak da nitelendirilmiştir.
Fan İrlanda’da eski bir ateş tanrısının adıdır.
Fand Deniz tanrısı Manannan’ın eski karısı olan bir deniz tanrıçası olup, İrlanda’da ‘Güzelliğin incisi’ adıyla da tanınmaktadır.
Fea Morrigan’ın görünümlerinden birisi olan bir savaş tanrıçasının adıdır.
Fenoderee İngiltere ile İrlanda arasında Gal dilinin konuşulduğu Man (Manx) adası folklorunda Brownie’lere verilen isimdir. Bununla birlikte insan büyüklüğünde ve doğaüstü güçlerle donanmış olması gibi özellikleriyle brownielerden farklıdır.
Ferdiad İrlanda kökenli kraliçe Maeve için savaşan bir kahramanın adıdır.
Fergus Bir kralın adı olup kraliçe Medb’n savaşçı âşıklarından birisinin de adıdır (Keltçe fergus ‘mertlik’)
Fergus Mac Roich Efsanevi kahraman Cuchulainn’ın öğretmeninin adıdır.
Fianna (İrlanda) Ard Righ’in emrindeki İrlandalı savavaşçılardan kurulan bir ordunun adıdır.
Finn, Finn Mac Cumhail, Finn Mac Coul Fianna ordusunun lideri olan efsanevi kahramanın adı olup pek çok dev ve canavarı öldürmüştür. Fianna lideri babası Cumhail’in rakip kabile lideri Goal Mac Morn tarafından öldürülmesinin ardından, Finn’in annesi çocuğu, babasının iki yakın arkadaşına (Kelt rahibi Bodbal ile kadın savaşçı Fiachel) emanet ederek uzaklara göndermiştir. İki eski dost Finn’i Erinn dağlarında savaşçı olarak yetiştirmiş, yetişkin olup ülkesine dönen Finn halkının başına geçerek babasının öcünü almıştır.
Fionn Kuzey İskoçya’da yaşamış Pict halkının inanışında büyücü ve savaşçı özelliklere sahip bir kahramanın adıdır.
Fionnuala İrlanda kökenli deniz tanrısı Lir’in kızı olup kuğu kılığına girerek göl ve nehirlerin üzerinde uçmaktadır.
Firbolg, Fir Bholg İrlanda efsanelerinde adaya Avrupa kıtasından gelen istilacı bir ırkın adıdır. Fomorialılar adlı bir başka grup tarafından yenilgiye uğratıldıktan sonra Tuatha de Danann klanı tarafından adadan kovulmuşlardır.
Foawr İngiltere ile İrlanda arasında yer alan Man adası efsanelerinde birbirlerine koca kayalar atarak eğlenen devlere verilen isimdir.
Fodla Keltler gelmeden önce İrlanda’yı yöneten üç tanrıçadan birisi olup kral MacCecht’ın karısıdır.
Fomore, Fomoryalılar İrlanda’da vahşi deniz cinlerinden oluşan bir gruptur. Tıpkı Firebolglar gibi İrlanda’yı istila etmişlerse de Tuatha de Denann klanı tarafından denize doğru kovalanmışlardır.
Fragarach İrlanda kökenli deniz tanrısı Manannan mac Lir ve evlatlığı Lugh Lamfada’nın ‘cevap veren, öç alan’ anlamına gelen, hiç bir zırhın karşı koyamadığı kılıcının adıdır.
Gadakuriel Britanya kralı Lisuarte’ye karşı savaşan İrlanda kralı Cildadan’ın safındaki 100 savaşçıdan birisidir.
Gae Bulg Cuchulainn’in efsanevi mızrağının adı olup Keltçe ‘Çentikli mızrak’ anlamına gelmektedir. Mızrak büyük bir deniz canavarının kemiklerinden yapılmış olup, çentiklerinden dolayı saplandığı yerden çıkarılırken vücuda büyük zarar vermektedir.
Gellert Prens Llewellyn’in köpeğinin adı olup, sahibinin kundakta yatan bebeğine saldıran bir kurdu öldürmüş ama Llewellyn köpeğinin ağzında kan lekeleri görünce bebeğini öldürdüğünü sanıp sadık tazısını bıçaklamışsa da az sonra bebeği canlı bulup kurdun leşini görünce pişmanlık duyarak Gellert’i Snowden dağına gömdürmüştür. Gal halkının Gellert efsanesi ile Sanskrit Paçatantra destanı oldukça benzerdir.
Glas Ghaibhneach, Glas Ghaibhleann Demircilik tanrısı Goibniu’nun gri ineğinin adı olup kendini İrlanda’da ki her evin süt gereksinimini karşılamak amacıyla halka armağan ettiğine inanılmaktadır.
Glashtyn [Kelt Mitolojisi]] İngiltere ile İrlanda arasında yer alan Man adası halkının inanışında su atlarına verilen isim olup İrlanda efsanelerindeki Phooka’nın bir varyantıdır.
Goibniu Tanrıça Danu’nun oğlu olan demircilik tanrısının adı olup hep düzgün vuran kılıçlar imal eder ve ölümsüzlük veren bal likörüne sahiptir. İrlanda dilinde goibnu ‘demirci’ anlamına gelmektedir.
Govannon, Gofannon Galler kökenli ana tanrıça Don’un oğlu, Gwydion ve Amaethon’un kardeşi olan demircilik tanrısının adı olup İrlanda’da Goibniu olarak bilinmektedir.
Grannus Maden suyu kaynaklarıyla özdeşleşmiş şifa tanrısının adı olup bereket tanrıçası Sirona’nın eşidir. Roma panteonunda karşılığı Apollon olan Grannus’un kült merkezi Almanya’da Achen kentiydi.
Gruagach İskoç halkının inanışında ülkeye adını veren ana tanrıça Scotia’nın erkek karşılığının adı olup, güneş tanrısından kök alması muhtemel, hayvan sürücülerinin koruyucusu, cesur bir savaşçı ve yetenekli bir büyücüdür.
Gwenn Teir Bronn Analıkla ilişkili tanrıçanın adıdır.
Gwrach y Rhibyn [Galler Folkloru] Bir çeşit cadı olup, banshee varyantlarından birisidir.
Gwragedd Annwn Galler kökenli su ruhlarına verilen isimdir.
Gwydion Aynı zamanda büyücü olan gök tanrının adı olup insanlığa çeşitli sanatları ve medeniyeti vermiştir.
Gwynn ap Nudd Güney Galler kökenli yeraltı tanrısının adıdır.
Hafgan Galler kökenli yeraltı dünyası tanrısı Arawn’la hâkimiyet savaşı vermişse de Arawn’ın anlaştığı Pwyll tarafından yenilmiştir.
Hag Önlüğünde kaya taşıyan dişi bir ruh olup, kayaları yere bırakması dağların oluşumuna sebep olmaktadır.
Hen Ven Galler halkının inanışında sihirli beyaz bir domuzun adıdır.
Heol Bir Breton güneş tanrısının adıdır.
Hervé, St. Hervé Hıristiyanlık sonrası anlatılan bir efsanenin kahramanıdır. Bir kurt Herve’nin sabanına koşulmuş öküzünü parçalar ve yer. Bunun üzerine aziz kurda öyle dokunaklı bir vaaz çeker ki kurt ölen öküzün yerine kendisini sabana koşar.
İcaunus Gaul kökenli bir tanrı olup Kuzey Fransa’da yer alan Yonne nehrinin ruhudur.
İnghean Bhuidhe, Inion Bui İrlanda kökenli bir tanrıçanın adı olup hasat zamanı döngüsünü sembolize eden üç kız kardeşten ikincisidir. Kelime anlamı Keltçe ‘Sarı Saçlı Kız’ olup ablası Lasair, kardeşi ise Latiaran’dır. Yaz mevsiminin gelişi ve ana tanrıçanın buğday başaklarını olgunlaştırmasını sembolize etmektedir. Hıristiyanlığın kabulünden sonra kardeşleri gibi aziz statüsü kazanmış olup her yıl 6 Mayıs’ta adına festival düzenlenmektedir.
Kara Bakireler Batı Avrupa’da Keltlerden önce yaşadığına inanılan Likur halkının üç kutsal tanrıçasının adı olup, Keltler tarafından da benimsenmişlerdir.
Kara Kapı Galler halkının inanışında yeraltı ülkesi Annvfn’in girişinin adıdır.
Lasair İrlanda’da ekinlerin büyümesi, olgunlaşması ve hasadı ile ilişkilendirilen üç kardeş tanrıçadan en büyüğünün adıdır. Kırmızı bir kalede yaşayan, uzun siyah saçlı ve gümüş taçlı güzel bir kadın olarak tasvir edilir. Lassar Fhína ve Lasairíona adlarıyla da bilinen eski Kelt efsanesi Hıristiyanlığın kabulünden sonra azizeye dönüştürülmüş ve her yıl 1 Mayıs tarihinde adına Bealtaine festivali düzenlenmektedir. Geleneksel anlatıya göre Inghean Bhuidhe ve Latiaran adlı kız kardeşleriyle birlikte Douglas ve Scáthach’ın çocuklarıdır.
Latiaran İrlanda’da ekinlerin büyümesi, olgunlaşması ve hasadı ile ilişkilendirilen üç kardeş tanrıçadan en küçüğü olan hasat tanrıçasının adıdır. Hıristiyanlığın kabulünün ardından her yıl 25 Temmuz tarihinde adına festival düzenlenmekteydi. Ablalarının adı Inghean Bhuidhe ile Lasair’dir.
Leucetios Gal kökenli bir şimşek tanrısının adıdır.
Lia Fail İrlanda’da kader taşı adıyla da bilinen, adaya ilk olarak Tuatha Dé Danann tarafından getirilen efsanevi kayanın adıdır. Bir tahtın gerçek sahibi olan hükümdar Lia Fail’in üzerine bastığında neşe ile gürleme sesi çıkartmaktadır. ‘Tanist taşı’ ya da ‘Jacob taşı’ olarak da bilinen efsanevi kayanın bir parçasının Scone yakınlarında olduğuna inanılmakta ve İskoç kralları bu taş üzerinde taç giymekteydi. İngiltere kralı I. Edward (MS 1272-1307) tarafından 1296 tarihinde sökülüp Londra’da Westminster Abbey’e götürülmüşse de 1950 yılının Noel arifesinde İskoç milliyetçiler tarafından çalınmış, Şubat 1952’de bulunup tekrar yerine konulmuştur.
Llew Llaw Gyffes Tanrıça Arianrhod’un oğlunun adı olup, annesi onu çiçeklerden yaratılmış bir kadın olan Blodeuwedd ile evlendirmiştir. Aldatılan Llew Llaw Gyffes, karısının aşığı olan Goronwy’i öldürmüş, karısı ise bir baykuşa dönüşmüştür.
Llyr Galler kökenli deniz tanrısının adı olup, Bran, Branwen ve Manawydan’ın babasıdır. İrlanda’da Lir adıyla bilinmektedir.
Lowland Hundred Galce ‘Cantre’r Gwaelod’ olarak bilinen Galler’in batısında Cardigan Koyu civarında bugünkü Ramsey ve Bardsey adaları arasında kalan, bir zamanlar verimli bir toprak parçasıyken sular altında kalan bir bölgenin adı olup, Gwyddno Garanhir’ın yönettiği ülkenin başkenti Caer Wyddno’dur. Batık şehrin kalıntıları William Owen Pughe tarafından 1770 yılında görülüp, kaydedilmiştir.
Lugh, Lug Tüm yeteneklerin efendisi, sanat ve bilimin mucidi olup, Lugodunum (bugünkü Lyon) kentinin koruyucusudur. Roma’da karşılığı Merkür’dür.
Lugos Gaul efsanelerinde Lugh’un diğer adı olup, Romalılar tarafından Mercury ile özdeşleştirilmiştir.
Luxovius Gaul’de yer alan Luxeuil bölgesi halkının inanışında su tanrısının adı olup, Bricta’nın kocasıdır.
Mab, Kraliçe Mab Perilerin kraliçesinin adı olup, çoğunlukla ahırdan süt ve evlerden bebek çalan hilebaz bir karakter olarak tasvir edilmektedir.
Mabon Tanrıça Modron’un henüz üç günlükken çalınmış oğlunun adıdır.
Mag Mell Denizin dibinde bulunduğu varsayılan, kral Tethra’nın yönettiği ölülerin yaşadığı cennetin adı olup, Keltçe ‘neşe düzlüğü’ anlamına gelmekte ve ‘Tir na nÓg’ adıyla da bilinmektedir.
İrlanda inanışındaki Mag Mell pek çok açıdan İskandinav Valhalla’sı ile benzerlik göstermektedir.
Mag Tuireadh İrlanda efsanelerinde Fomoryalılar ile Tuatha Dé Danann klanı arasında iki savaşın gerçekleştiği mevkinin adıdır.
Makha Savaş tanrıçası Morrigan’ın üç görünümünden birisinin adı olup, öldürdüğü düşmanlarının başlarını yiyerek beslenmektedir.
Manannan mac Lir İrlanda efsanelerinde Tuatha Dé Danann klanından daha yaşlı olmasına karşın onlardan birisi kabul edilen deniz ve bereket tanrısının adıdır. Galler’de ‘Manawydan ap Llyr’ adıyla bilinmektedir.
Mannan Man adasında deniz tanrısının adı olup, İrlanda’da Manannan mac Lir adıyla bilinmektedir.
Maponos Gençlik tanrısının adıdır.
Mars Cariocecus Lusitanya (antik Portekiz) savaş tanrısının adıdır.
Math Mathonwy Galler efsanelerinde Ana tanrıça Don’un erkek kardeşi olan büyücülük tanrısının adıdır.
Matres, Matronae Antik Gaul bölgesinde ana tanrıçanın adıdır.
Menhir Dikey olarak toprağa dikilmiş 1-5 m arasındaki kaya parçalarının adı olup, hangi amaçla yapıldıkları (astronomi, dini, mezar, yol işareti) tartışmalıdır.
< Keltçe men ‘taş’ + hir ‘yüksek’
Avrupa’da bazı menhirler:
- Drizzlecombe, Beardown Man, Laughter Tor (Dartmoor, İngiltere)
- Filitosa (Korsika, Fransa)
- Karnak (Brittany, Fransa)
- Cham des Bondons (Lozère, Fransa)
- Saint-Sulpice-de-Faleyrens (Gironde, Fransa)
- Gollenstein (Blieskastel, Almanya)
- Spellenstein (St. Ingbert, Almanya)
- Sagres (Portekiz)
- Björketorp (İskandinavya)
Midir İrlanda mitolojisinde Ölüler Dünyası Mag Mor’un efendisinin adı olup, tanrıça Danu’nun oğludur.
Milezyalılar, Milesler Eski bir İrlanda efsanesine göre İrlanda’yı işgal edip yerli halkı yok ettikten sonra adaya yerleşen halkın adı olup, Milet (Anadolu’daki) ilgisi iddia edilmiştir. Gerçekte adayı işgal eden İspanya kralı Milesius’ur.
Modron Avalloc’un kızı olan bir Galler tanrıçasının adı olup, Kelt tanrıçası Matrona ile ilişkili olmalıdır.
Mog Ruith Gökyüzünde bronz savaş arabası ile dolaşan tek gözlü İrlanda güneş tanrısının adıdır.
Morrigan, Morrigu Savaş ve bereket tanrıçasının adı olup, Keltçe ‘Büyük Kraliçe’ anlamına gelmektedir. Tuatha Dé Danann kabilesinden olan tanrıça leş kargası formunda tasvir edilmektedir.
Muirdris İrlanda’da Rudraige gölünde yaşadığına inanılan korkunç bir deniz canavarının adıdır. Geç dönem tarihi metinlerde Sinach adıyla geçen yaratık Fergus mac Léti tarafından öldürülmüştür.
Muireartach Kuzey İskoçya’da yaşayan Pict halkının inanışında ‘Denizin yaşlı kadını’ adıyla da bildiği, batıdan gelen fırtınayla özdeşleştirilmiş mitolojik bir varlıktır. Alnının ortasında tek gözüyle her şeyi gören, al yanaklı, kel kafalı, çentikli dişli olarak tasvir edilir.
Murigen İrlanda kökenli bir göl tanrıçasının adı olup, Morrigan’ın görünümlerinden birisi olmalıdır.
Nabia Lusitania bölgesinin nehir ve su tanrıçasının adıdır.
Nantosuelta Gaul bölgesinin (antik Fransa ve Belçika) koruyucu su tanrıçasının adı olup, aynı zamanında ölüler diyarının da tanrıçasıdır.
Nantosuetta Gaul bölgesinde taınılan bir bereket tanrıçasının adıdır.
Nantosvelta Antik Lusitani halkının (bugünkü Portekiz civarında yaşıyorlardı) tabiat tanrıçasının adıdır.
Nemausus Güney Fransa’da Langue-doc-Roussillon bölgesinde yer alan Nimes kentinin tanrısı olup, başlangıçta kent civarındaki bir su kaynağının tanrısıdır.
Nemetona Kutsal koru ve tapınakların tanrıçasıdır (Keltçe nemeton ‘tapınak’)
Neto Antik İspanya’da savaş tanrısının adı olup, Keltçe neto ‘savaşçı’ kelimesiyle ilişkili olmalıdır.
Niamh Deniz tanrısı Manannan Mac Lir’in kızı ve sonsuz gençlik diyarı ‘Tir na n-Og’un kraliçesidir.
Nisien Penarddun ile Eurosswydd’nun oğlu ve Efnisien’in kardeşinin adıdır.
Nodens, Nodons Güneybatı Britanya’da bulunan Severn nehrinin tanrısının adı olup, Nuada ile ilişkili olmalıdır.
Nuada, Nudd, Ludd İrlanda kökenli şifa, güneş, doğum, gençlik, güzellik, yazı, büyü, silah, savaş ve okyanus tanrısının adı olup, yenilmez bir kılıca sahiptir. Ayakları yüzgeç biçiminde olan bir at görünümünde tasvir edilip nefesinin ekinleri kuruttuğuna inanılırdı.
Oengus Mac Oc, Aengus İrlanda kökenli aşk, gençlik ve güzellik tanrısının adı olup, altın sarısı saçlara sahiptir.
Ogma İrlanda efsanelerinde bahsi geçen öğrenme ve zarif sözler söyleyebilme tanrısının adıdır. Tanrı Dagda ile tanrıça Danu’nun oğlu olup, Tuatha Dé Danann klanının önde gelen üyelerinden birisidir. MS 4. yüzyıldan itibaren kullanılan antik Ogham alfabesinin Ogma’nın yarattığına inanılmaktadır.
Ogma’nın Kamçısı Güneş tanrısı Ogma’nın mızrağının adı olup, güneşin yolculuğuna kılavuzluk etmektedir.
Ogmios Antik Gaul bölgesinde Roma panteonundaki Herkül’ün karşılığı olup, Druidlerin runik yazılı dilini icat ettiğine inanılmaktadır.
Ogyruan Ozan ve şairlerin tanrısı olup Gwenhwyar’ın babasıdır.
Olven Ysbaddaden adlı çirkin devin kızı olup, babasının olağanüstü gücünün kaynağıdır. Evlendiği zaman bu güç kocasına geçecektir.
Ossian, Oisin Finn Mac Cumhaill ve Fianna Éireann adlı savaşçıların öykülerinden oluşan Fenian destanının yaratıcılarından İrlandalı bir savaşçı ve şairin adıdır. İskoçyalı şair James Macpherson 18. yüzyılda, MS 3. yüzyılda yaşamış Oisin adlı Galce yazmış bir şairin kayıp eserini bulmuş ve yayınladığını iddia etmişse de 19. yüzyılda yapılan çalışmalar, metinlerin sahte olduğunu ve İskoç milliyetçiliğini güçlendirmeyi amaçladığını göstermişse de şiirler dönemin Avrupalı entelektüellerini derinden etkilemiştir.
Ölüler Diyarı, Ölüler Dünyası, Ölüler Ülkesi, Yeraltı dünyası Ölüler dünyası çeşitli hediye ve değerli eşyalarla donatılmış ‘Sid’ adlı höyüğün içerisindeydi. Sid’e gelen ruh ‘Brittia’ adlı okyanusun ötesindeki bir adaya götürülmekte sonra tekrar beden bulup dünyaya dönmekteydi. Keltler ruhun ölümsüzlüğüne ve ölülerin genellikle akrabanın bedeninde yeniden doğacağına inanmakta bu yüzden yeni doğan çocuğa en son ölen kişinin adı vermekteydi.
Plur na mBan Tir na n-Og kraliçesi Niamh’ın kızının adı olup zamanla peri tanrıçası Beltaine’ye dönüşmüş her yıl 1 Mayıs tarihinde adına festival düzenlenmiştir.
Pryderi Dyfedli Pwyll ile Rhiannon’un oğlunun adı olup, doğumu sırasında kaçırılmışsa da Teirnon tarafından kurtarılmıştır.
Pwyll Galler’de bulunan Dyfed kralının adı olup Yeraltı dünyası (Annwn) kralı Arawn’ın arkadaşı olup, krallıklarını bir yıllığına değiştirmişlerdir.
Rhiannon At tanrıça Epona’nın bir varyasyonunun adıdır.
Robur Gaul kökenli meşe ağacı tanrısının adıdır.
Rosmerta Gaul kökenli tarım tanrısı Esus’un karısı olan ateş, samimiyet ve refah tanrıçasının adı olup aynı zamanda ölümle de ilişkilendirilmiştir.
Rudianos Antik Gaul bölgesinin yerel bir tanrısının adıdır.
Runesocesius Antik Lusitania (Portekiz) halklarının inanışında okçuluk tanrısının adıdır.
Sabrina İngiltere’nin güneybatısında bulunan Severn nehrinin tanrıçasının adıdır.
Samhain Kış başlangıcında gerçekleştirilen bir festivalin adıdır.
Saone, Souconna Bir nehir tanrısının adıdır.
Scathach Savaşçı bir kraliçenin adıdır.
Scotia, Skadi, Cailleach Başlangıçtan beri var olduğuna inanılan ve İskoçya’ya adını veren bir tanrıçanın adı olup, domuz dişli yaşlı bir kadın olarak tasvir edilmekte ve adı ‘Her şeyin Anası’ anlamına gelmektedir.
Segomo Gaul savaş ve zafer tanrısının adıdır.
Sequanna Fransa’da bulunan ve eski adı Sequanna olan Seine nehrinin koruyucu tanrıçasının adıdır.
Sheila-na-gig Abartılı büyüklükteki cinsel organını gösterirken tasvir edilen bereket tanrıçasının adıdır. Hıristiyanlığın kabulünün ardından dişi bir iblis olarak tasvir edilmiştir.
Sidhe İskoçya ve İrlanda’da yaşadığına inanılan periler için kullanılan bir terim olup ‘perili tepelerin insanları’ anlamına gelmektedir.
Sirona Kuzeydoğu Fransa’da bulunan, şarap üretimi yapılan Mosel Vadisi’nde tapınılan bir tanrıçanın adıdır.
Sluagh Kuş gibi uçabilen kötü ruhlar topluluğunun adı olup, bir İrlanda efsanesine göre günahkâr ölülerin ruhlarıdırlar.
Smertios Gaul kökenli, yılan öldürürken tasvir edilen sakallı bir savaş tanrısının adıdır.
Stonehenge Güneş ya da Ay’a tapınmak için Druidler tarafından kullanıldığı sanılan megalitlerden oluşmuş bir arkeolojik kült merkezinin adı olup, İngiltere’de Salisbury’nin 13 km kuzeybatısında Aveburynin 30 km güneyinde yer almaktadır.
MÖ 3000 yıllarında yapıldığı sanılan Stonehenge Britanya adalarındaki çok sak sayıda taş çemberden birisi olup, 30 taştan 17’si ayaktadır. Ekseni bölüp yapının girişinden geçen ekseni yaz dönencesine (21 Haziran) konumlandırılmıştır. İrlanda’da aşağı yukarı aynı dönemde inşa edilen Newgrange anıtının ekseninin kış dönencesine (21 Aralık) konumlandırılması bilim adamlarına yapının bir çeşit takvim olduğunu düşündürmüştür. Gizemciler, taşların negatif enerjiyi dünyadan uzaklaştırarak yeryüzünde huzuru sağlamaya yönelik bir işlevi olduğunu düşünmektedirler.
Monmouthlu Geofrey Briton kralları adlı eserinde (MS 1135) Stonhenge’in Afrika’dan İrlanda’ya devler tarafından getirildiğini, bugünkü yerine büyücü Merlin tarafından taşındığını iddia etmiştir. Merlin, kral Ambrosius’a Saksonlar tarafından öldürülen 460 asilin, Uther Pendragon ve kral Konstantin’in bu bölgeye gömdürmesini öğütlemiş ve taşların sonsuza dek ayakta kalacaklarını bildirmiştir. Bu anlatından taşların bir çeşit anıt mezar olduğu sonucu çıkmaktadır. Stonehenge’e yakın gömülmek gerek dini açıdan gerekse statü açısından önemsenmekteydi.
Bir başka efsaneye göre megalitlerin İrlandalı bir kadından satın alınıp bölgeye getirilip dikilmiştir. Bu efsane taşların ya da bizzat bu geleneğin İrlanda kökenli olduğunu akla getirebilir.
Sucellos Bir elinde küp diğerinde büyükçe bir çekiç taşır formda tasvir edilen yeryüzü, orman ve yeraltı/cehennem tanrısının adıdır. Tıpkı tanrıça Nantosuelta gibi bereket ve refahla özdeşleştirilmiş ve çekicinin tarlaların verimini arttırdığına inanılmıştır.
Sul, Sulla Britanya sıcak su banyo tanrıçasının adıdır.
Shannon İrlanda halkının inanışında Shannon ırmağının tanrıçası olup Sinend efsanesinde adı geçmektedir.
Şarkı Söyleyen Kılıç Conary Mor’un kılıcıdır.
Şoney Bir deniz tanrısının adıdır.
Tailtu İrlanda kökenli yeryüzü tanrıçasının adı olup, Lugh’un sütanasıdır.
Taliesin Ceridwen adlı bir cadı ile korkunç oğlu Morfan’ın maceralarını anlatan bir masalın adıdır.
Tamesis İçilebilir su kaynakları tanrısının adı olup, Güney İngiltere’de yer alan adanın en büyük nehri Thames’e adını vermiştir.
Taranis Gaul bölgesinde gökyüzü ve şimşek tanrısının adı olup, sembolü tekerlektir. Roma pantheonundaki Jüpiter’in karşılığı olan ve uğruna insan kurban edilen bu tanrıdan ilk olarak MS 1. yüzyılda Romalı şair Lucian bahsetmiştir. Gal dilinde gök gürültüsü anlamına gelen ‘taran’ kelimesinden gelişmiş olmalıdır.
Tarvos Trigaranos, Taruos Trigaranus Gaul bölgesinde tapınılan bir boğa tanrının adıdır.
Tethra İrlanda efsanelerinde Fomorialıların kralının adı olup aynı zamanda öteki dünya ve deniz tanrısı olarak kabul edilmekteydi.
Tetes Coupées Paganist döneme ait kurukafa heykellerinin adı olup, başlangıçta bu heykellerin yerine düşmanların gerçek kafataslarının evlerin duvarlarını süslediği sanılmaktadır.
Teutates, Loucetius, Rigisamos Gaul bölgesinde antik dönemde tapınılan savaş, bereket ve refah tanrısının adı olup kelime anlamı ‘Kabilenin Tanrısı’dır.
Bkz. Albiorix
Tlakhtga İrlanda efsanelerinde tek gözlü güneş tanrısı Mog Ruith ile Dron’un kızının adı olup, Druidlere ait uğraşların ve büyücülerin koruyucusudur.
Tongoenabiagus Lusitania bölgesinin yemin tanrısının adıdır.
Trebaruna Antik Lusitania (Portekiz) halkının inanışında savaş ve ölüm tanrıçası olmasının yanı sıra evlerinde koruyucu kabul edilmektedir.
Tuatha de Danann İrlanda dilinde ‘Tanrıça Danu’nun çocukları’ anlamına gelen kelime, İrlanda folklorunda en önemli peri grubunun adı ve Lebor Gabála Érenn’e (Fetihler kitabı) göre Milesianlardan (bugünkü İrlandalılar) önceki yani İrlanda’nın beşinci sakinleri olup, Miles halkının gelmesiyle dağlara doğru çekilmişlerdir. Leinster kitabında bulunan bir şiirde klandakilerin pek çoğunun adı geçmekte, klanın soyağacı bir önceki yerleşimcilerden Nemed’e dayanmaktadır.
Tuatha Dé Danann’ın önemli üyeleri şunlardır: Dagda, Brigid, Nuada, Lugh, Dian Cecht, Ogma, Lir.
Turiacus Grovi (Portekiz) halkının inanışında en önemli tanrının adıdır.
Twm Shon Catti 16. yüzyılda Galler bölgesinde yaşadığı sanılan bir Robin Hood varyasyonu olup, Dinas tepesinde saklanarak Carmarthen despotunun (Sheriff) zulmüne karşı mücadele etmektedir.
Tylwyth Teg Galler halkının inanışında göl ve nehirlerde yaşayan perilerin adıdır.
Uathach Savaş tanrıçası Scathach’ın kızı olup annesine savaşçıları eğitmekte yardım etmektedir.
Üçlü Spiral, Hayat Spirali Bronz Çağ’da İrlanda’da kutsal kabul edilen ve Kelt sanatında süreklilik arz edecek şekilde kullanılmış bir semboldür. Neopagan dinlerde üç tanrıçayı temsil etmektedir.
Verbeia İngiltere’de North Yorkshire’da bulunan Wharfe nehrinin tanrıçasının adıdır.
Vosegus Antik Gaul bölgesinde Vosges ormanı civarında tapınılan bir tanrı adıdır.
Yonne, İkaunis Merkez Fransa’da Nièvre’nin kuzeyinde yer alan Yonne nehir tanrısının adıdır.
Ysbaddadan’ın mızrakları Fomoryalıların zehirli mızraklarının adıdır.
