Efsaneye göre, başlangıçta evrende sadece bir kaos vardı. Bu kaos içinde, yaratılmış herhangi bir düzen veya şekil yoktu. Ancak, bu kaosun içinde bir yumurta gibi bir cisim vardı ve bu yumurta zamanla büyüdü ve şekil aldı. İçinden çıkan bir varlık, Pangu olarak bilinen devdi.
Pangu, devasa bir devdi ve kendisini çevreleyen kaosu kontrol etmek ve düzenlemek için bir görev üstlendi. Efsaneye göre, gökyüzü ile yer arasında duran bir yerdi ve kendi bedenini kullanarak gökyüzünü ve dünyayı oluşturdu. Başını gökyüzüne, bedenini yeraltına yerleştirdi ve kemikleri taşlar, kanı nehirler, derisi toprak ve saçları ağaçlar oldu.
Hemen hemen her kültürün dünyanın nasıl yaratıldığına dair eski bir efsanesi vardır. Bu fikir, dinin en temel amaçlarından biridir; dünyanın nasıl oluştuğunu açıklamak.
Çin’in büyük bölümünde dünyanın yaratılışı, aynı zamanda P’an-ku olarak İngilizceleştirilmiş Pangu adı verilen bir varlığa atfedilir.
Pangu, gökler ya da yer yaratılmadan önce hayata dönen ilk varlıktı. Efsanenin ayrıntıları farklılık gösterse de çoğu, onun büyük bir yumurtadan çıkıp dünyayı yaratmak için hem onu hem de kendi bedenini kullanmasıdır.
Ancak Pangu’nun hikayesi yalnızca Çin’e özgü değil. Benzer hikayelere, Çin’dekilerden tamamen farklı kültürlere sahip Yakın Doğu ve Avrupa’da da rastlamak mümkün.
Peki bu kadar çok kültür dünyayı yaratan bir devin hikayesini nasıl yarattı?
Pangu ve Yumurta
Pangu’nun hikayesi Çin folklorundaki birçok yaratılış mitinden biridir . Taoizm’in yerel ve bölgesel varyasyonları içinde bu mitlerin pek çok versiyonu mevcuttur.
Pangu’nun hikayesi, Yeşim İmparatoru veya ana tanrıça Nuwa’nın insanların yaratılışıyla ilgili efsanelerinin aksine, kara ve gökyüzünün nasıl yaratıldığını anlatır .
Pangu’nun efsanesi, birçok yaratılış efsanesi gibi , kaosun boşluğuyla başladı.
18.000 yıl boyunca dönen kaos devasa bir yumurta oluşturdu.
Ancak bu yumurtada hâlâ kaos vardı. Yin ve yang’ın karşıt güçleri sürekli birbirleriyle savaştı.
Ancak sonunda yin ve yang dengeye geldi. Bunu yaptıklarında Pangu’yu yarattılar.
Çoğu tasvirde Pangu’nun alnında yuvarlak boynuzları olan çekici olmayan bir insan yüzü vardı. Kolları ve bacakları kıllarla kaplıydı ve ilkel kıyafetler giyiyordu.
Pangu bazen cüceliği düşündüren orantısız özelliklerle gösteriliyordu, ancak kısa sürede bir dev haline geldi.
Pangu ortaya çıktığında çok dar bir alana hapsedildiğini fark etti. Kıvranmaya ve kıvranmaya başladı, sonunda yumurtanın kabuğunu kırdı ve boşluğa çıktı.
Buradan itibaren hikayenin en az üç farklı versiyonu var.
İlkinde, çatlamış yumurta gök cisimlerini ve hikayenin bazı versiyonlarında dünyayı yarattı.
Açık renkli yumurta akları bulutlara ve yıldızlara dönüşmek üzere yukarı doğru süzülürken, yoğun yumurta sarısı ise dibe çöküp karaya dönüştü. Kabuğun iki yarısı güneş ve ay oldu .
Ancak diğer versiyonlarda yin ve yang toprağı ve gökyüzünü yaratmak için kullanılırken, yumurta yalnızca yıldızları ve gezegenleri oluşturuyordu. Pangu, yin ve yang’ı baltasıyla bölerek mükemmel dengede iki zıt unsur haline geldi.
Bu hikayelerin her ikisinde de gökler ve yer sürekli olarak birbirini çekmekteydi. Pangu kendini onların arasına yerleştirdi ve gökyüzünü karadan uzaklaştırdı.
18.000 yıl boyunca gökyüzünü bu şekilde tuttu. Her gün hem kendisi hem de evren büyüyordu; dünya üç metre daha kalınlaşırken, Pangu gökyüzünü daha uzağa itebilmek için bir metre daha uzuyordu.
On sekiz bin yıldan sonra Pangu’nun büyümesi durdu. Bu olduğunda öldü ve uzuvları gökyüzünü tutan dört sütun oldu.
Hikayenin üçüncü versiyonunda Pangu’nun ömrü çok daha kısaydı.
Yumurtadan kurtulma çabası onu yormuştu, bu yüzden Pangu uykuya daldı. Uykusunda öldü ve vücudu zamanla değişti.
Son nefesi bulutlara dönüştü. Bedeni, omurgası büyük bir dağ silsilesi oluşturan karaya dönüştü.
Dişleri ve kemikleri metal ve değerli taşlara dönüştü. Damarları büyük kanyonlar ve vadiler oluşturdu, içlerinde akan kan nehirlere dönüştü.
Teri yağmura dönüştü. Sesi gök gürültüsü gibi korunmuştu.
Kalın saçlarında yaşayan pireler bile dönüşmüştü. İnsanlar yaratılmadan önce topraklarda yaşayan hayvanlar haline geldiler.
Hikayenin bazı yeniden anlatımlarında saçları ormana dönüştü. Bazılarında ise yukarıya doğru sürüklenip yıldızlara dönüştü.
Gözleri vücudundan uzaklaştı. Sol gözü güneş, sağ gözü aya dönüştü.
Bu versiyonda, uzuvları aynı zamanda gökleri yukarıda tutan dört sütun haline geldi.
Modern Bakış Açısı
Pangu’nun öyküsünün birçok çeşidi vardır çünkü Çin mitolojisindeki en eski öykülerden biridir .
Hikaye ilk olarak MS 3. yüzyılda yazıldı, ancak bilim adamları bunun çok daha eski olduğuna inanıyor. Bazıları bunun MÖ 1046’da başlayan Zhou Hanedanlığı döneminde veya öncesinde geliştiğine inanıyor.
Zhou Hanedanlığı’nın sonlarında yazılmış bir hikaye farklı bir isim kullanır, ancak gökleri ve yeri ayıran ilk adama atıfta bulunur. Pek çok yorum bunun Pangu mitinin bir varyasyonu olduğuna inanıyor.
Hem konusu hem de ilkel yapısı nedeniyle Pangu efsanesinin Çin’deki en eski efsanelerden biri olabileceğine inanılıyor. Yin ve yang kavramları sonradan eklenmiş olsa da, dünyanın özelliklerini yaratan ve gökleri havada tutan bir devin temel hikayesi Erken Tunç Çağı’na, hatta Neolitik tarihine kadar uzanabilir.
Bu fikir, tarihçilerin Çin mitolojisini diğer antik kültürlerin mitolojisiyle karşılaştırdıklarında kolayca gördükleri bağlantılar tarafından destekleniyordu.
Pangu’nun çeşitli hikayeleri, Avrupa’nın iyi bilinen bazı mitlerine çarpıcı biçimde benziyor.
Birincisi , vücudu toprağı yaratan, İskandinav mitolojisinin ilkel devi Ymir’inki . Ymir, yaratılıştaki ilk varlık olarak boşlukta şekillendi ve bedeni Pangu’nunkine çok benzer şekilde kullanıldı.
Bu hikayenin günümüzde en çok bilinen versiyonu Ymir olsa da, benzer bir efsanenin daha eski örneklerine Yakın Doğu’da da rastlanıyor. Mezopotamya’da yeryüzü, ejderhaya benzeyen ana tanrıça Tiamat’ın bedeninden yaratılmıştır.
Gökyüzünü tutan dört sütun fikrinde de benzerlikler var. Yunan mitolojisinde bu görev, başlangıçta dört olan Titanlarla ilişkilendirilir ve bunların yerini daha sonra Atlas alır . İskandinavya’da dört cüce vardı.
Bu hikayelerin de genellikle kendi kültürlerine özgü olmaktan ziyade inanılmaz derecede eski olduğu düşünülür.
Çin kültürü ve mitolojisinin genellikle Hint-Avrupa ve Sami kültürlerinden ayrı geliştiği kabul edilir. Ancak bu onların tamamen ayrılmış olduğu anlamına gelmez.
Hint-Avrupa dilleri ve dinleri ya Doğu Avrupa’da ya da Anadolu’da ortaya çıktı ve yalnızca Avrupa’ya değil, aynı zamanda Hint alt kıtasına ve Kuzey Asya’nın Sibirya’ya kadar uzanan bölgelerine de yayıldı.
Bir devin bedeninin dünyayı yaratması hikayesi hem Çin’de hem de Avrupa’da tesadüfen ortaya çıkmış olabilir, ancak aynı zamanda bir dereceye kadar kültürler arası alışverişin hikayeyi yayması da mümkündür.
Ancak bilinen efsanelerin yaygınlığı ve yaşı göz önüne alındığında, bazı tarihçiler bu arketipin tamamen Hint-Avrupa ve erken Çin kültürlerinden tamamen önce olabileceğine inanıyor.
Yazılı kayıtların olmaması nedeniyle eski kültürlerin ne zaman ve nasıl farklılaştığını tam olarak bilmek mümkün değildir. Batı’daki akademisyenler tarafından en çok incelenen en eski Hint-Avrupa dilleri, MÖ 8000 ila 4000 yılları arasında ortaya çıktı.
Hem çağ boyunca hem de öncesinde, insan popülasyonları dünya çapında göç ediyordu. Paleolitik insanlar en az 45.000 yıl önce Doğu Asya’da yaşarken Avrasya’ya göç devam ediyordu.
Büyük göçün son dönemlerinden biri, 9.000 yıl kadar yakın bir zamanda, son Buzul Çağı’nın sona ermesinden sonraydı. Bu, şu anda tanıdığımız dil ve kültürel gruplar oluşmadan önce insanların hâlâ Asya, Yakın Doğu ve Avrupa’ya göç ettiği anlamına geliyor.
Bu nedenle Pangu mitinin arketipleri, şu anda tanıdığımız kültürel ailelerin herhangi birinden çok daha eski olabilir. Tamamen Hint-Avrupa ya da Çin-Tibet halkının fikrinden önceye dayanabilir ve Çin ya da Avrupa’ya göçten önce gelen bir kültüre dayanabilir.
Özetle
Çin folklorunda dünyanın Pangu adındaki bir dev tarafından yaratıldığı sıklıkla söylenir.
O, evrenin kaotik boşluğunda ortaya çıkan bir yumurtanın içinde, çoğunlukla yin ve yang’ın dengelenmesiyle yaratıldı. Yumurtadan çıkıp canlandığında dünya yaratıldı.
Bunun nasıl olduğuna dair kendi açıklamalarını veren birçok gelenek var. Bazılarında yin ve yang’ı bölerek yeri ve gökyüzünü kendisi oluştururken, diğerlerinde yumurtanın parçaları dünyayı yarattı.
Her ikisi de tam boyutlarına ulaştığında Pangu’nun gökyüzünü karadan uzakta tuttuğu söylenir. Öldüğünde uzuvları bu görevi sürdüren sütunlar haline geldi.
Ancak muhtemelen en eski hikaye, Pangu’nun bedeninin dünyanın ve gökyüzünün tüm özelliklerini yarattığını iddia ediyordu. Yine uzuvları ile gökler ve yer birbirinden ayrı tutuldu.
Yakın Doğu’da ve Avrupa’da bu hikayelerin pek çok paralelliği var. Hint-Avrupa ve Doğu Asya kültürleri büyük ölçüde ayrı kabul edilirken, gökyüzünün sütunları ve toprağın özelliklerini oluşturan bir devin gövdesi, bu kültürel ayrımlar arasında kesişen yaygın arketiplerdir.
Bu tesadüfi olsa da hikayelerin aslında birbiriyle bağlantılı olması daha muhtemel. Sınır bölgelerindeki veya ortak tarih öncesi kökenlerden gelen, görünüşte ilgisiz kültürler arasındaki alışveriş, başka türlü ilgisiz kültürlerde çarpıcı derecede benzer mitlerin anlatılmasıyla sonuçlandı.
