Tıp Tanrıçası Aşapatman
Aşapatman (Çuvaşça: Ашапатман) – Türk ve Çuvaş mitolojisinde tıp tanrıçası.
Yaşlı ve bilge görünümlü bir kadındır. Sâhip olduğu güç yardımıyla derdi hastanın vücûdundan kovar. Kızıl saçlı, inci dişli, gelecekten haberler verebilen, insanları beladan koruyan bir varlıktır. Çevresi sık ormanlarla kaplı bir gölün içinde yaşar. Görünüşü bazen gümüş renkli akan saçları olan, tek gözü, tek bir altın dişi bulunan bir kadın olarak da betimlenir. Çok uzakta, denizler, ormanlar ve dağlar arasında bir ülkede oturur. Su ve ateş ona yardım eder. Aşapatman dünya çapında denge, refah, adâlet ve düzeni destekleyen bir varlık olarak kabul görür. Aynı zamanda, bazı canlıların veya nesnelerin dönüşmesini gerçekleştiren, negatif bir karakter olarak da hareket eder. Belâdan kurtulmak için okunan efsun metinlerinde Aşapatman’ın da adının geçtiği bilinir. Bazı durumlarda şamanlar ve baksılar onu yardıma çağırırlar.
Hayırsever ruhlardan biridir ve falcılarla şamanların koruyucusudur. Sâhip olduğu sihirli güç yardımıyla, sayrılığı (hastalığı) hastanın vücûdundan kovar. Bazı açıklamalarda bu ad, Zerdüştlük île bağlantılı olarak yer almaktadır.
(Aş) kökünden türemiştir. Aşmak anlamı içerir. Aşa/Aça kızkardeş abla anlamlarına gelir. Ayşe- Fatma isimlerinin kaynaşmış biçimi olduğu görüşü pek makul değildir. Hint Tanrı isimlerine benzediği yönünde görüşler de vardır. Denlsev ve Skvorsov, bu adı, Hazerlerdeki mutluluk anlamını içeren “şad” köküne bağlamışlardır. Aşmarin ise Hz. Muhammed Peygamberin eşi Ayşe’nin ve kızı Fatma’nın adlarıyla bağlantılı olarak açıklama yoluna gitmiştir.
Bu adlar Tatarcaya da “Ayşe-Fatma” olarak geçmiştir. Yâni iki tarihî varlığın adı, Çuvaşların dinî ve geleneksel görüşlerinde birbirine karışarak, tek bir varlık ve isim şeklini almıştır.
Ceza Tanrısı Atay Han
Atay Han – Türk ve Moğol mitolojilerinde Ceza Tanrısı. Suçluları cezalandırır. Hiçbir suçu cezasız bırakmaz. Ordusunda 6666 tane yenilmez askeri vardır. Galta Ulan (Kızıl Ateş) olarak da bilinir. Karısının adı Mayas’dır. Moğol mitolojisinde çok önemli bir yere sahiptir, üst düzey Tanrılar arasında yer alır. Moğollara göre 44 Doğu Tanrısının başıdır.
Üç oğlu vardır. (Üç Şaraday Han’lar): Sagan Hasar, – Şara Hasar, – Hara Hasar.
Özellikle Moğol ve Buryat mitolojisinde yönlere göre gökteki tanrıların sayısı ve başlarında bulunan tanrılar şu şekildedir:
Alıgan Han – 99 güney tanrısının başında bulunur. (Temsilcisi Usan Han’dır.)
Sargay Han – 88 orta (merkez) tanrısının başında bulunur.
Sogto Han – 77 kuzey tanrısının başında bulunur. (Temsilcisi Tatay Han’dır.)
Atay Han – 44 doğu tanrısının başında bulunur. (Bu tanrıların anaları Mayas Hatun’dur.)
Hürmüz Han – 55 batı tanrısının başında bulunur. (Bu tanrıların anaları Manzan Hatun’dur.)
Atlama (Olağanüstü Yolculuk)
Atlama – Mitolojik bir terim olarak Olağanüstü Yolculuk demektir. Genel olarak sıçrayarak bir engeli aşma, Ayakların yerden kesilmesiyle birlikte başka bir yere konma anlamına gelir.
Özellikle Türk masallarında ve mitolojisinde yer alan söylencelerde başka âlemlere geçmek, boyut değiştirmek anlamında kullanılır. Yeraltına atlama yoluyla gidilir. Atlamada bu dünya ile diğer dünya arasındaki sınırlar ortadan kalkar. Atlama üç yolla yapılır. Anadolu da atlak sözcüğü ırmak üzerindeki taşlardan oluşan geçit demek olduğu kadar köprü anlamını da ihtiva eder.
- Kuş veya başka bir hayvan kılığına girerek.1 Bu şekilde pek çok olumsuz dışsal etkenin varlığı zarar veremez. İnsanların veya kötücül varlıkların dikkatini çekmeden hızlı bir biçimde öteki âleme gidilir.
- Sıradışı bir hayvana binip yolculuk yaparak. Böylece söylencesel bir göl, deniz, ateş okyanusu geçilir. Bu hayvan genellikle bir at olup, uçabilme yeteneğine sahiptir. At zaten özü itibari ile ve kutlu bir varlık Tanrının bir armağanı olarak görülür.
- Bir geçit kullanılarak. Bu geçitler çoğu zaman kuyular, mağaralar, yer altı tünelleri şeklinde görülür. Bu tür yerler Türk kültürünün daima odak noktalarından olmuş ve her yerde o yöredeki mağaraların çok derinlere indiği, dibinin bulunamadığı, çok uzak yerlerdeki başka mağaralara bağlı olduğu söylentileri gelişmiştir.
