Çor
Çor – Türk, Altay ve Moğol halk kültüründe Cin demektir. Çer, Çur, Şor, Şar, Çora, Çura şeklinde de ifâde edilir. Moğolcada Çotgor, Çutgur, Çutkur, Çetger, Çetker, Çidkür, Südkür, Sötkör olarak söylenir. Gözle görülemeyen, ateşten yaratılmış varlık.
Kökeni
Anadolu’da cin çarpmış ve ruhsal hastalıklı anlamında Çorlu tabiri kullanılır. İyicil veya kötücül olanları mevcuttur.
Heryerde bulunabilirler fakat göze görünmezler. Koruyucu ruh değildirler. Başıboşturlar fakat bir yere bağlı olabilirler. Ağaç altı, karanlık kuytular, örenler, yıkık evler, su kıyıları, köprü altları gibi doğanın sınırı olan yerlerde yaşamaları onların tılsımlı ve karanlık güçlerle olan ilgisini daha ilk başta ortaya koyar. Demirden korkarlar. Besmele çekmek onları uzaklaştırır. (Besmele’den çekinmeleri İslam’ın etkisiyle gelmiş bir unsurdur.)
Cinlerin başlarındaki kalpak veya papak ele geçirildiğinde o cin ölür. Ölmeden önce de görünmezliğini yitirir. Çünkü görünmezliği sağlayan başındaki kalpaktır. Yeri gelmişken belirtmek gerekir ki, masal ve destanlarda sihirli börkünü giyerek görünmez olan kahramanlar vardır. Bu başlıkların cinlerden ele geçirilmiş olması olasılığı yüksektir. Yılan ve kuş görünümünde olanları vardır. Kılıktan kılığa girebilirler.
Çor vurması, çor çarpması, çor değmesi gibi deyimler cinlere bağlı hastalıkları ifâde eder. En çok da ağız eğilmesi, kısmi felç veya us kaybı bu olayla bağlantılandırılır. Çor bazen de ruhsal hastalık anlamına gelir. Bıçura denen bir türü evlerde ve bodrumlarda yaşar. Kadın kılığına girer. Kırmızı giysili olarak betimlenirler. Arçura adı verilen başka bir türü ise ormanlarda gezer.
Çötrög Moğolca da şeytan demektir. Oyun oynamayı sever. Onun oyun isteğini kabul eden olursa öldürene kadar gıdıklar.
Yakut dilinde, kötü ruh anlamına gelen “Çuğort” sözcüğü bulunur. Araştırmalara göre, Türk dillerindeki “Çor” sözcüğü (ve onun başka bir söyleyiş biçimi olan “Çer”), Rus dilindeki “Çert” sözcüğüyle de kıyaslanmaktadır. Rusça “Çert”, “cehennemde yaşayan, kötü güçleri temsil eden doğaüstü varlık, Şeytan ve İblis” anlamına gelir. Belarusça’da kullanılan “Çort” kelimesi de yine aynı manayı içerir.3
- Akçora (Akçor): İyi ruh. İyicil cin.
- Karaçora (Karaçor): Kötü ruh. Kötücül cin.
- Bıçura: Kiler Cini.
- Arçura: Orman Cini.
Dengeyi bozan, bedensel ve ruhsal hastalıklar getiren kötülük ruhlarıdır. Bazı Çor’lar ölmüş insanların, yeraltı âleminin yolunu bulamamış olan Süne-ruhlarıdır. Bu takdirde bir şamanın bu ruhu tekrar yola getirmesi gerekir. Diğer kötülük ruhları tekrar canlandırma çemberinin dışında dururlar ve sonsuza dek doğada dolaşırlar. Şamanlar bu ruhları etkileyip iyi bir yardımcı ruh hâline getirebilirler.
Çorabaş
Çorabaş – Türk ve Altay halk inancında, doksan koyun derisinden kürkü ve seksen koyun derisinden börkü (başlığı) olduğuna inanılan cindir.
Çertegri
Çertegri – Türk ve Altay halk inancında yaklaşık olarak şeytan kavramını karşılar. Çorların en tehlikeli ve en kötüleridir. İnsanlara geri dönüşü olmayan zararlar verebilirler. Korkunç ve güçlü yetenekleri vardır.
Çolboday Hanım
Çolboday – Ayartıcı Tanrıça. Vot Çolboday (Vot: Ot / Od; ateş ) olarak anılır. Abasılardan bir grubun başında yer alır. Sogotoh Han’ı kandırarak onunla birlikte olduğu ve ondan bir çocuğu doğduğu söylenir. (Çol) kökü yarım olma (yâni yeraltına aitlik) bildirir. Bu kök Çor kökü ile yakından alâkalıdır. Hattâ kimilerine göre aynı köktür. Moğolcada Şula ayırmak, bölmek, Çile sakatlık demektir.
Çoraman
Çoraman (Çuraman) – Cinlerle uğraşan kişilere denir. Çoramun veya Şoramun olarak da ifâde edilir. Cin çıkarıcı. Cinci hoca. Öte dünyaya ait varlıkların yarım, eksik, tek azalı olmaları nedeniyle onlarla uğraşan bu tür kişilerin de, zihnen ve/veya bedenen yarım oldukları veya ileride olabilecekleri inancı yaygındır. Bu anlayış çarpılmak, çarpık, çarpılmış gibi sözcüklerle ifâde olunur. Bu varlıklarla uğraşmak tehlikelidir.
