Vejovis, Roma mitolojisinde tam olarak neyi temsil ettiği hala tam olarak anlaşılamamış gizemli bir tanrı figürüdür. Hem yazılı kaynaklarda hem de arkeolojik bulgularda onun hakkında yeterince bilgi bulunmaması, doğası hakkında farklı yorumlara yol açmıştır.
Bazı araştırmacılar, adının Jüpiter’e (Jove) benzemesi nedeniyle Vejovis’in “küçük Jüpiter” veya “anti-Jüpiter” olarak adlandırıldığını öne sürmektedir. Bu görüş, Vejovis’in Jüpiter’in gücü ve otoritesine rakip bir tanrı olabileceğini düşündürmektedir.
Diğer araştırmacılar ise Vejovis’in yeraltı dünyasıyla bir bağlantısı olduğunu savunmaktadır. Bu görüş, Vejovis’in 1 Ocak, 7 Mart ve 21 Mayıs tarihlerinde kutlanan festivallerle ilişkilendirilmesiyle desteklenmektedir. Bu festivallerin tam amacı bilinmemekle birlikte, yeraltı dünyasıyla bağlantılı ritüelleri içerdiği tahmin edilmektedir.
Sonuç olarak, Vejovis Roma panteonunda gizemini koruyan bir tanrı figürüdür. Adı, Jüpiter ile olan bağlantısı ve yeraltı dünyasıyla olası ilişkisi, onu Roma mitolojisinin en ilgi çekici figürlerinden biri haline getirmektedir.
Onun ibadeti, kültünün Sabine kralı Titus Tatius tarafından Roma’ya tanıtıldığı Roma tarihinin en eski dönemine kadar uzanıyordu . Diğer bilim adamları, Etrüsk tanrısı Veive ile, onu gök gürültüsü ve şimşek tanrıları arasına yerleştiren Martianus Capella tarafından korunan bir Etrüsk kehanet formülündeki Vejovis’e yapılan atıflarla desteklenen bir ilişki önermektedir.
Vejovis ve Çelişkiler
Vejovis, MÖ 1. yüzyılda zaten belirsizliğe düşmüştü ve Romalı yazarlar, onun adının anlamı ve güçlerinin doğası hakkında çeşitli açıklamalar yaptılar.
Ovid, onu, yanında dişi bir keçinin eşlik ettiği, yıldırım taşımayan genç bir Jüpiter olarak tasvir edildiğini anlatır. MS 2. yüzyıl Latin yazarı Gellius ise onu, yardım istemekten ziyade öfkesini yatıştırmak için tapınılan Jüpiter’in tam tersi, olumsuz bir güç olarak tasvir ediyor.
Vejovis’in, zarar vermek için kullandığı bir demet ok tutarken tasvir edildiğini ve bir insan adına veya onun yerine bir dişi keçinin ‘ ritu humano ‘ kurban edilmesiyle yatıştırıldığını anlatıyor. Gellius ayrıca bazılarının Vejovis’i benzer görünümlerinden dolayı Apollon’la eşitlediğini belirtiyor.
…tanrı Vediovis’in heykeli… açıkça zarar verme amaçlı oklar taşıyor.
(Gellius, Noctes Attica , Kitap V, 12.11-12)
Vejovis’e savaş zamanlarında sıklıkla başvurulurdu. Böyle bir yakarış, Macrobius’un MS 5. yüzyılda diktatörler veya generaller tarafından düşman şehirlerini ve ordularını yıkıma adamak için kullandığı Satürnalia’sında korunmaktadır.
Bu çağrı açıkça Vejovis’in yıkıcı yönlerinden yararlanıyor:
Peder Dis, Veiovis, Manes ya da size hangi isimle hitap etmek doğruysa, hepiniz o Kartaca şehrini , sözünü etmek istediğim orduyu ve bize karşı silah ve füze taşıyacak olanları doldursun. kaçma dürtüsüyle, korkuyla, panikle lejyonlar ve ordular; ve o orduyu, o düşmanı uzaklaştırsın… onları cennetin ışığından mahrum bıraksın… şehirlerini ve tarlalarını, insanların hayatlarını ve ömürlerini lanetli saysın…
(Macrobius, Saturnalia , Kitap 3, 9.10-12)
Başka bir yerde Livy L. Furius Purpureo’nun M.Ö 200’deki Cremona Muharebesi’nde Galyalıları bozguna uğratmak için Vejovis’i görünüşte başarılı bir şekilde çağırdığını kaydetti.
Vejovis tasvirleri açısından Yaşlı Pliny, M.Ö. 192 yılında tapınakla birlikte kutsanan ahşap bir Vejovis heykelinin korunmasını anlatmıştır . Uzun, dalgalı saçlı, ancak başı eksik olan genç bir vücudu tasvir eden mermer bir heykelin kalıntıları, Roma’nın Capitoline Tepesi’ndeki Vejovis Tapınağı’ndan çıkarıldı.
Ek olarak, bazı bilim adamları M.Ö. 1. yüzyıldan kalma bir dizi denari sikkeyi Vejovis’i temsil ediyor olarak yorumluyor, bazıları ise bu tanımlamayı reddediyor ve bunun yerine Apollon olarak tasvir edilen tanrıyı tanımlıyor.
Tapınaklar
Roma’da Vejovis’e adanmış iki tapınak vardı: biri Capitoline Tepesi’nin iki zirvesi arasında (Pliny’nin bahsettiği) ve diğeri Tiber Adası’nda. Tiber Adası tapınağının inşası, yukarıda belirtildiği gibi praetor L. Furius Purpureo tarafından vaad edilmişti; ikinci tapınak ise daha sonraki konsüllüğü sırasında onun tarafından vasiyet edilmişti.
Capitoline tapınağında yapılan çalışma, Ovid’in ima ettiği gibi, Romulus zamanından beri var olduğunu ve bir sığınak yeri olduğunu ima ettiği daha eski bir yapının restorasyonu olabilir. Bu tapınağın kutsanması Mart ayının Yoklarında (7 Mart) kutlandı.
Capitoline tapınağı MS 1. yüzyılın sonlarında İmparator Domitian tarafından restore edildi ve MS 1939’da kazıldı. Bölgedeki sınırlı alana sığacak şekilde yatay olarak (soldan sağa) yönlendirilmiş yapısıyla benzersizdi. Julius Caesar ve İmparator Augustus’un ailesi olan gens Iulia tarafından Vejovis’e adanan yazıtlı bir sunak, Bovillae’de bulundu ve anlamı belirsiz bir başka terim olan ‘Alban kanununa ‘ göre adanmıştı.
Holman, T. (2018, 23 Kasım). Vejovis . Dünya Tarihi Ansiklopedisi
