Kavga Tanrısı Elbis Han
Elbis Han – Türk, Yakut, Tuva ve Altay mitolojisinde Kavga Tanrısı. İlvis (ilbis, Elvis, Yilbis) Han şeklinde de tanınır. Elbis Kuha (İlbis Kığha) olarak da anılır. Savaş Tanrısı olarak da algılanır.
Acımasızdır ve insanlara acımasızlığı telkin eder. Savaşçı bir karakteri vardır. Şeytâni özelliklere sahiptir. İslam’ın etkisiyle bu sözcük “İblis” halini almıştır. Fakat aslında Türkçede pek çok olumsuz anlamı barındıran (Yal/Yel/Hal/Al/El) kökünden türemiştir. Savaşlardan önce çağrılır ve adına törenler yapılır. Onun sayesinde düşmanın attığı oklar geri kendisine döner. Düşmanının ölmesini isteyen kim varsa ondan yardım diler.
Yakut mitolojisinde, kıskançlığın, düşmanlığın ve acımasızlığın simgesi savaş tanrısıdır. Ohol ile birlikte göğün karanlık güçleridir ama şeytan değillerdir.
Yakutların geleneksel inançlarında savaş ruhu ve muharebe koruyucusu olan İlbis (Elbis)’den, savaşta cesâret vermesi ve silahlarını kırmızı kana boyaması için yardım istenirdi. Onun düşmanın yüreğine girerse, yenilmesinin kaçınılmaz olduğuna inanılırdı. Savaştan önce düşmanının mahvolması için üç gün üç gece kamlık yapıp İlbis’den yardım isteyen şamanın onu dümanın kalbine salması sayesinde, attıkları oklar bile dönüp kendi vücutlarına saplanırmış.
Bir şamanın yaptığı ayinde; “Ey insanları deli eden, akılları başlarından alan İblis Kaan!” şeklinde seslendiği kaydedilmiştir.
Ekin İyesi
Ekin İyesi – Türk ve Tatar mitolojilerinde ekinin koruyucu ruhu. Arış İyesi de denir. Çavdar İyesi, Arpa İyesi, Buğday İyesi, Yulaf İyesi, Yonca İyesi, Ot İyesi, Çayır İyesi, Çimen İyesi gibi türleri vardır. Hattâ hasat sonrası biçilmiş ot ve ekinler için Kes İyesi, Saman İyesi gibi iyeler de mevcuttur. Ayrıca dirgen, tırmık, yaba, döven, kosa, orak, bel, kürek, kazma gibi tarım araçlarının her birinin dâhi iyeleri olduğu düşünülür.
Zayıf kalmış ekinlerin bulunduğu yerlere Ekin Anasının ayak izleri denir. Ekinlerde yangın çıktığında ters tarafa üfleyerek söndürür. Ekinlerin içinde yuvarlanmayı sever. Bir demet ekin onun için biçilmeden bırakılır ve buna Kır Sakalı denir.
Emegenler
Emegenler – Kafkas efsânelerinde anlatılan çirkin, insanüstü, zaman zaman birden fazla başı olan dev varlıklardır. İmegen de denir.
Nart efsânelerinde emegenlerin sayıları pek çoktur ve her üç ayda bir doğum yapmaktadırlar. Her doğum sırasında ise yüzden fazla çocuk doğurmaktadırlar. Nart kahramanları sürekli emegenlerle savaş halindedirler. Nart kahramanları bilek güçleriyle ve üstün zekâlarıyla emegenleri her zaman yenmeyi başarsalar, sürekli galip gelseler de, emegenlerden çok çekinmektedirler. Çünkü emegenler, yakaladıkları zaman Nartları yemektedirler.
Nart destanların göre dünyadaki bütün kötülüklerin kaynağı emegenlerdir. Eğer emegenler olmasaydı dünyada hiçbir kötülük olmayacaktı. Tanrılar, yeryüzünü emegenlerin kötülüğünden korumak için Nartları yaratmıştır. Bu yüzden Nartlar sürekli emegenlerle savaşıp durmaktadırlar. Emegenlerin anlatılmadığı hiçbir Nart destanı yoktur.
Haber Tanrısı Erdeney Han
Erdeney (Ärdänay, Erdenay) Han – Türk ve Altay mitolojisinde Haber Tanrısı. Tanrıların haberlerini insanlara iletir. Habercileri ve ulakları korur. Uçan beyaz bir atı vardır. Elçilerin başlarına zarar gelmesine engel olur. İletilen haberlerin olduğu gibi, ilmeden yerine ulaştırılmasının önemi sembolize edilir.
Türk masallarında Çapan/Çapar (Atlı Haberci, Atlı Postacı)lar vardır ve atları üç gün üç gece hiç durmadan yol alır. Ya da her şehirde bir at değiştirerek ve atın üstünde uyuyarak yol alırlar. Erdeney tarafından korunurlar.
