Mısır mitolojisi , en azından M.Ö.’den itibaren eski Mısır kültürünün inanç yapısı ve temel biçimiydi . MÖ 4000’den ( defin uygulamaları ve mezar resimlerinin kanıtladığı gibi ) Mısır’ın Ptolema Hanedanlığı’nın son hükümdarı Kleopatra VII’nin ölümüyle MÖ 30’a kadar uzanır.
Eski Mısır’da yaşamın her alanı, dünyanın yaratılışını ve o dünyanın tanrılar tarafından sürdürülmesini anlatan hikayelerle şekilleniyordu. Mısır dini, ticaret yoluyla aktarılarak diğer kültürleri etkilemiş ve özellikle Mısır’ın liman kenti İskenderiye’nin önemli bir ticaret merkezi olması nedeniyle MÖ 130’da İpek Yolu’nun açılmasından sonra yaygınlaşmıştır .
Mısır mitolojisinin diğer kültürler için önemi, ölümden sonra sonsuz yaşam, yardımsever tanrılar ve reenkarnasyon kavramlarını geliştirmesindeydi. Hem Pisagor’un hem de Yunanlı Platon‘un , Mısır’ın reenkarnasyona olan inançlarından ve diğer medeniyetlerden olduğu kadar Mısır’dan da kapsamlı bir şekilde ödünç alınan Roma din kültüründen etkilendiği söyleniyordu.
İnsan varoluşu, Mısırlılar tarafından, Mısır panteonunu oluşturan birçok tanrının formundaki doğaüstü güçlerin yönettiği ve yönettiği sonsuz bir yolculuğun yalnızca küçük bir kısmı olarak anlaşıldı . Tarihçi Bunson’a göre,
Bazı dönemlerde Huh olarak da adlandırılan Heh, Hermopolis’teki Ogdoad’ın [Eski Krallık döneminde, M.Ö. 2575-2134’te tapınılan sekiz tanrı] orijinal tanrılarından biriydi ve Mısır dini inançlarında sonsuzluğu, yani tüm insan yaşamının hedefi ve kaderini temsil ediyordu. ölümlülerin sonsuz mutluluğa ulaşabilecekleri bir varoluş aşaması.
Ancak kişinin dünyevi yaşamı daha büyük bir şeyin sadece bir önsözü değildi, tüm yolculuğun bir parçasıydı. Mısır’ın öbür dünya kavramı, kişinin dünyadaki yaşamının (özellikle Mısır’daki yaşamının) ayna dünyasıydı ve eğer kişi, ebedi yolculuğunun geri kalanının tadını çıkarmayı umuyorsa, bu yaşamı iyi yaşaması gerekiyordu.
Mısır Mitolojisinde Dünyanın Yaratılışı
OSİRİS, DÜŞÜNCELİ VE SAĞDUYULU BİR TANRI OLDUĞUNU GÖSTERDİ VE DAHA SONRA KENDİ İŞLERİYLE İLGİLENMEK ÜZERE YOLA ÇIKAN ATUM TARAFINDAN KENDİSİNE DÜNYANIN YÖNETİMİ VERİLDİ.
Mısırlılara göre yolculuk, dünyanın ve evrenin karanlıktan ve dönen kaostan yaratılmasıyla başlıyordu. Bir zamanlar şekli ve amacı olmayan sonsuz karanlık sudan başka bir şey yoktu. Bu boşluğun içinde yaratılış anını bekleyen Heka (sihir tanrısı) vardı . Bu sulu sessizlikten (Nu), üzerinde büyük tanrı Atum’un (veya efsanenin bazı versiyonlarında Ptah’ın) durduğu, ben-ben olarak bilinen ilkel tepe yükseldi. Atum hiçliğe baktı ve yalnızlığının farkına vardı ve böylece büyü aracılığıyla kendi gölgesiyle çiftleşerek iki çocuk doğurdu: Shu (Atum’un tükürdüğü hava tanrısı) ve Tefnut (nem tanrıçası, nem tanrıçası) Atum kustu). Shu ilk dünyaya yaşamın ilkelerini verirken, Tefnut da düzen ilkelerine katkıda bulundu.
Babalarını BEN -ben’de bırakarak dünyayı kurmaya koyuldular. Zamanla Atum, çocuklarının uzun süre ortalıkta olmamasından endişelendi ve gözünü çıkarıp onları aramaya gönderdi. Atum, gözü yokken kaosun ortasında tepede tek başına oturdu ve sonsuzluğu düşündü. Shu ve Tefnut, Atum’un gözüyle (daha sonra Udjat gözü, Ra’nın Gözü veya Her Şeyi Gören Göz ile ilişkilendirildi) geri döndüler ve sağ salim dönüşleri için minnettar olan babaları sevinç gözyaşları döktü. Ben-ben’in karanlık, bereketli toprağına damlayan bu gözyaşları , erkekleri ve kadınları doğurdu .
Ancak bu ilk canlıların yaşayacak yerleri yoktu ve böylece Shu ve Tefnut çiftleşerek Geb (yer) ve Nut’u (gökyüzü) doğurdular. Geb ve Nut, erkek ve kız kardeş olmalarına rağmen derinden birbirlerine aşık oldular ve birbirlerinden ayrılamazlardı. Atum onların davranışlarını kabul edilemez buldu ve Nut’u Geb’den uzağa, göklere doğru itti. İki sevgili sonsuza kadar birbirlerini görebildiler ama artık dokunamadılar.
Ancak Nut zaten Geb’den hamileydi ve sonunda Osiris, İsis , Set, Nephthys ve Horus’u doğurdu ; bunlar çoğunlukla eski tanrı figürlerinin en eski veya en azından en tanıdık temsilleri olarak kabul edilen beş Mısır tanrısıydı. Osiris, düşünceli ve sağduyulu bir tanrı olduğunu gösterdi ve daha sonra kendi işleriyle ilgilenmek üzere yola çıkan Atum tarafından kendisine dünyanın yönetimi verildi.
Osiris ve Set
Osiris, kız kardeşi-karısı İsis ile birlikte dünyayı verimli bir şekilde yönetti ve ağaçların en iyi nerede büyüyeceğine ve suyun en tatlı nerede akacağına karar verdi. Mısır topraklarını, insanların ihtiyaçlarını karşılayan Nil Nehri ile mükemmel bir şekilde yarattı.
Her konuda ma’at (uyum) ilkesine uygun hareket etmiş, her şeyi uyumlu bir denge içinde tutarak babasına ve kardeşlerine saygı göstermiştir. Ancak kardeşi Set, yaratılışı ve aynı zamanda Osiris’in gücünü ve ihtişamını kıskanmaya başladı. Kardeşinin tam ölçülerini gizlice aldırdı ve ardından tam olarak bu spesifikasyonlara göre hazırlanmış ayrıntılı bir sandık sipariş etti. Sandık tamamlandığında Set, Osiris’i ve diğer yetmiş iki kişiyi davet ettiği büyük bir ziyafet düzenledi. Partinin sonunda büyük sandığı, içine en iyi sığabilecek kişiye hediye olarak sundu. Osiris elbette ki mükemmel bir şekilde uyuyordu ve tabutun içine girdiğinde Set kapağını sıkıca kapatıp Nil Nehri’ne attı. Daha sonra herkese Osiris’in öldüğünü ve dünyanın hükümdarlığını üstlendiğini söyledi.
Isis, kocasının öldüğüne inanmayı reddetti ve onu aramaya çıktı ve sonunda tabutu Byblos’taki bir ağacın içinde buldu . Ülkenin insanları tabutu ağaçtan almasına yardım etmekten mutluluk duyuyordu ve bunun için İsis onları kutsadı (daha sonra Mısır’ın başlıca papirüs ihracatçıları haline geldiklerinden, bu ayrıntının bir katip tarafından İsa’nın anısına eklendiği düşünülüyor). yazarın ticareti için çok önemli olan şehir). Cesedi Mısır’a geri getirdi ve şifalı otları toplamaya ve Osiris’i hayata döndürecek iksirleri yapmaya başladı; Cesedi sakladığı yeri korumak için kız kardeşi Nephthys’i bıraktı.
OSİRİS, İSİS TARAFINDAN HAYATA DÖNDÜRÜLDÜ, ANCAK EKSİK OLDUĞU İÇİN ÖLÜLER DİYARININ ADİL YARGICI VE HÜKÜMDARI OLMAK İÇİN YERALTI DÜNYASINA İNDİ.
Bu süre zarfında Set, Isis’in Osiris’in cesedini bulup onu hayata döndürmenin bir yolunu bulabileceğinden endişelenmeye başladı çünkü kendisi bu konularda çok güçlü ve bilgiliydi. Onun gittiğini anlayınca Nephthys’e nerede olduğunu sordu ve tanrıça cevap verdiğinde onun yalan söylediğini anladı.
Osiris’in cesedinin saklandığı yerden almayı başardı ve oraya gitti, tabutu yırttı ve cesedi kırk iki parçaya böldü (bazı kaynaklar yalnızca on dört parçaya sahip olduğunu iddia etse de). Daha sonra İsis’in onları asla bulamaması için Osiris’in parçalarını Mısır topraklarının her yerine fırlattı ve bunu başardıktan sonra hüküm sürmek için sarayına geri döndü .
İsis geri döndüğünde tabutun parçalanmış ve cesedin gitmiş olduğunu görünce çaresizlik içinde dizlerinin üstüne çöktü ve ağladı. Sırrına ihanet ettiği için kendini suçlu hisseden Nephthys, olanları İsis’e anlattı ve Osiris’in parçalarını bulmasına yardım etmeyi teklif etti. Daha sonra iki kız kardeş, Osiris’in parçalarını bulmak için araziyi aramaya başladı. Nerede bir ceset parçası bulsalar, onu hemen oraya gömerler ve onu Set’ten korumak için bir türbe inşa ederlerdi. Böylece Mısır’ın kırk iki vilayeti iki tanrıça tarafından kurulmuş oldu.
Sonunda bir balık tarafından yenen penis dışında vücudun tamamını bir araya getirdiler. İsis daha sonra fallus için bir yedek parça yarattı ve kocasıyla çiftleşerek oğlu Horus’a hamile kaldı. Osiris, İsis tarafından başarılı bir şekilde hayata döndürülmüştü ancak eksik olduğu için dünyayı daha önce olduğu gibi yönetemedi. Bunun yerine ölüler diyarının adil yargıcı ve hükümdarı olmak için yeraltı dünyasına indi.
Horus (bazen Osiris’in kardeşi Horus’tan farklı olarak Genç Horus olarak da bilinir) onu Set’ten korumak için gizlice büyütüldü ve yetişkinliğe ulaştıktan sonra babasının eski krallığının yönetimi için amcasına meydan okudu. Savaş , Horus Set’i yenip onu Mısır’dan kurak çöllerde yaşaması için sürgüne gönderene kadar seksen yıl sürdü (gerçi bu hikayenin pek çok çeşidi vardır ve bazılarında Horus ve Set krallığı bölmeyi kabul ederler, diğerlerinde ise Set yerlebir edilmiş). Horus daha sonra danışmanları olarak annesi İsis ve teyzesi Nephthys ile birlikte hüküm sürdü ve topraklarda yeniden uyum sağlandı.
Ma’at’ın Önemi
Bu efsanenin pek çok farklı versiyonu olsa da hepsinde standart kalan unsur, bozulan ve yeniden sağlanması gereken uyum kavramıdır. Ma’at ilkesi tüm Mısır mitolojisinin kalbinde yer alır ve her mit, şu ya da bu biçimde onu bilgilendirmek için bu değere dayanır. Tarihçi Jill Kamil şöyle yazıyor: “Hikaye anlatımı eski Mısırlıların yaşamlarında önemli bir rol oynadı . Tanrıların ve kralların eylemleri ilk zamanlarda yazılmıyordu ve yalnızca sözlü gelenek yoluyla daha sonraki bir tarihin edebiyatına girdi” (Nardo, 52). İlginçtir ki, masallar ilk kez hangi çağda yazılmış olursa olsun, uyumlu denge ilkesinin, ma’at’ın hepsinin merkezinde yer alır.
Ufukta gizlenen ejderhaya benzer şeytani yaratık Apep’in [ Apophis ] geri püskürtülmesi popüler bir hikayeydi. Her akşam gün batımında batan güneşin yeraltı dünyasından geçişini durdurmaya çalışıyordu. Gökyüzü açıksa, bu kolay bir geçişe işaret ediyordu; kan kırmızısı bir gün batımı, iyinin ve kötünün güçleri arasındaki umutsuz bir savaşı gösteriyordu; ama güneş galip geliyordu ve her zaman yeni bir şafak çıkıyordu. [Mısırlılar], tıpkı güneş tanrısının her akşam ‘ölüp ertesi sabah yeniden doğması gibi, hasatla birlikte ölen bitki örtüsünün, tahıl filizlendiğinde yeniden doğduğuna dair hikayeler anlattılar. (Nardo, 53-54)
Evrendeki her şeyin sonu olmayan, sürekli bir dengede olduğu düşünülüyordu ve insan da bu evrenin bir parçası olduğundan bu sonsuz dengeye katılıyordu. Ma’at, yaratılıştan önce var olan ve yaşamın tüm yönlerini mümkün kılan temel güç tarafından mümkün kılındı: heka . Heka, tanrıların görevlerini yerine getirmelerini sağlayan ve tüm yaşamı sürdüren büyülü güçtü ve aynı zamanda ruhun dünyevi varoluştan öbür dünyaya geçmesine izin veren tanrı Heka’da kişileşmişti.
Ruh, ölüm anında bedeni terk ettiğinde, yargılanmak üzere Osiris’in huzuruna çıkmak üzere Hakikat Salonu’nda ortaya çıktığı düşünülüyordu. Ölen kişinin kalbi, Ma’at’ın beyaz tüyüne karşı altın bir terazide tartıldı. Eğer kalbin tüyden daha hafif olduğu anlaşılırsa, ruhun arınma ve sonsuz mutluluk yeri olan Sazlık Tarlasına gitmesine izin veriliyordu . Eğer kalp tüyden daha ağırsa, yere bırakılır ve orada canavar Ammut (yutucu) tarafından yenilirdi ve o zaman ruhun varlığı sona ererdi.
Yeraltı dünyası kavramı olmasına rağmen günümüz tek tanrılı dinlerinin anladığı anlamda bir ‘cehennem’ yoktu. Bunson’un yazdığı gibi, “Mısırlılar öbür dünyadaki sonsuz karanlıktan ve bilinçsizlikten korkuyorlardı çünkü her iki durum da evrendeki açık ışığın ve hareketin düzenli iletimini yalanlıyordu” (86). Atum ve Ben-Ben ile başlayan evrensel yolculuğun bir parçası olan varoluş, ruhun doğal haliydi ve bu yolculuktan sonsuza dek ayrı kalma, yok olma düşüncesi, bir eski Mısırlı için, her zamankinden daha dehşet vericiydi. herhangi bir yeraltı işkence dünyası olabilir; sonsuz acılar diyarında bile biri hâlâ vardı.
Mısır’da Hıristiyan cehennemine benzer bir yeraltı dünyası kavramı gelişti, ancak hiçbir şekilde evrensel olarak kabul edilmedi. Bunson şöyle yazıyor: “Sonsuzluk, Mısır’daki her erkeğin, kadının ve çocuğun ortak hedefiydi. Böyle bir inanç insanların vizyonunu aşıladı… ve onlara antik dünyanın hiçbir yerinde benzeri olmayan bir yaşam coşkusu verdi” (87). Eski Mısırlıların mitolojisi, yaşama sevincini yansıtıyor ve bugün Mısır’ın mirasının bir parçası olan büyük tapınaklara ve anıtlara ilham veriyor. Mısır mitolojisine ve onun bilgilendirdiği kültüre duyulan kalıcı hayranlık, bu eski masallarda var olan yaşamı onaylayan mesajın gücünün bir kanıtıdır.
