Kutha veya Cutha Efsanesi: Kayıp Şehrin Hikayesi

Efsaneler, geçmişin sisli koridorlarında kaybolmuş zamanların anlatılarıdır. Her biri, bir iz bırakır geride, bir miras taşır ve insan zihninde merak uyandırır. Kutha efsanesi ( Cutha Efsanesi olarak da bilinir) de böyle bir hikayedir; kayıp bir şehrin, unutulmuş bir zamanın anlatısıdır. Gelin, bu esrarengiz kent ve onun gizemli geçmişiyle dolu efsanevi hikayesine birlikte dalalım.

Kutha, Mezopotamya’nın toprakları üzerinde, Fırat ve Dicle nehirleri arasında yükselen bir şehirdi. Antik Sümerlerin, Babillilerin ve Asurluların izlerini taşıyan bu topraklar, binlerce yıl önce Kutha’nın yükseldiği bir dönemde birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştı. Ancak, tarih sayfalarının derinliklerinde kaybolan Kutha, zamanla unutulmuş, adı dahi hatırlanmaz olmuştu. Peki, bu eski kentin gizemi nedir? Neden kayboldu ve neye dönüştü?

Kutha’nın efsanevi hikayesi, gölgeler arasında saklıdır. Rivayete göre, Kutha bir zamanlar bereketli ovaların ortasında yükselen, ihtişamlı bir şehirdi. Ticaretin ve kültürün merkezi olarak parlıyordu. Ancak, bu parlaklık karanlık bir gölgenin altında kaybolmaya başladı. Kutha’nın sakinleri, şehirlerini saran bir lanetle yüzleştiğini düşündüler. Zira, şehirde tuhaf olaylar artmaya başlamıştı.

Efsanelere göre, Kutha’yı saran bir kötülük vardı. Geceleri, sokaklarına hayaletlerin dolaştığı, karanlık güçlerin etkisi altında olduğu söylenirdi. Halk, bu karanlık varlıkların esiri olmuş gibi hissediyordu. Her gece, gizemli sesler ve ürpertici görüntüler, şehri kaplayan bir kabus gibi yayılıyordu. İnsanlar, bu lanetin bir gün sona ereceğine inanıyorlardı, ama zaman geçtikçe umutları da solmaya başladı.

Birçok efsanede olduğu gibi, Kutha’nın laneti de bir kahramanın gelmesiyle sona erdi. Ancak, bu kahraman sıradan biri değil, tanrılarla savaşan biriydi. Kutha efsanesine göre, tanrı Enlil’in oğlu, güneş tanrısı Utu, insanlığı bu karanlık güçlerden kurtarmak için şehre indi. Utu’nun ışığı, Kutha’nın karanlığını delerek laneti bozdu ve şehri aydınlığa kavuşturdu.

Efsane, Akad İmparatorluğu’nun çöküşünden sorumlu tutulan Gutyalılarla (isimleriyle değil açıklamalarıyla) ilişkilendirilen insanüstü bir ordunun Akad topraklarını işgal etmesinin kurgusal bir anlatımıdır . MÖ 2083. Bu anlatımda ordu tanrılar tarafından kendi amaçları doğrultusunda büyütülüp beslenmiştir ve Naram-Sin’e açıkça onlara karşı silaha sarılmaması söylenmiştir. Ancak tanrılara meydan okur, çok büyük kayıplara uğrar ve alçakgönüllü olur, af diler ve ilahi iradeyle doğru bir ilişkiye girer.

Şiirin başlığı, Naram-Sin’in, içindeki eserin bulunduğu kutuyu gelecekteki krallar tarafından okunmak üzere bir tapınağa bıraktığını söylediği Cutha/Kutha şehrinden (günümüz Tel İbrahim, Irak) geliyor.

Aynı zamanda Naram-Sin ve Enemy Hordes başlıkları ve ilk satırı olan “Tablet kutusunu aç” ile de bilinmektedir . Eserin kopyalarının Asur, Yeni Asur, Eski Babil ve Yeni Babil el yazmalarında bulunması, onun popülaritesini kanıtlamaktadır.

Tarih ve Yapı

Naram-Sin’in saltanatı sırasındaki gerçek bir isyana dayanan Büyük İsyan’ın aksine , Cutha Efsanesi’nin tarihsel bir temeli yoktur ancak eski Sümer izleyicisinde yankı uyandıracak ünlü bir olayı yansıtır : 

Gutilerin Akkad’ı istilası 

Gutyalılar, Zagros Dağları çevresinde yaşayan ve Akkad topluluklarına bir dizi vur-kaç baskınına katılan ve sonunda eski Sümer yazarlarına göre imparatorluğu deviren geniş çaplı bir istilayla sonuçlanan Batı Asyalı göçebe bir halktı.

Cutha Efsanesindeki insanüstü ordu hiçbir zaman Gutililer olarak tanımlanmaz ve aslında Gutilerin anavatanı Gutium onlar tarafından yok edilenler arasındadır, ancak ordunun “insan olmayan” olarak tanımlanması, onları “bir insan” olarak tanımlayan Sümer metinleriyle örtüşmektedir. insan zekasına sahip ama köpek içgüdülerine ve maymun görünümüne sahip dizginsiz insanlar” (Kriwaczek, 129).

Gutiler, Sargonid Hanedanlığı’nın yasal varisleri olduklarını iddia ettiler ve Uruk kralı Utu-Hegal (hükümdarlık dönemi 2055-2055) tarafından kendilerine meydan okununcaya kadar Sümer’in kontrolünü M.Ö. 2218-2047’den tamamen veya kısmen ellerinde tuttular. 2047 BCE) 2050’de M.Ö. ve daha sonra halefleri tarafından kovuldu.

Cutha Efsanesi bu tarihi olay örgüsünü takip ediyor ancak aksiyonu, meseleleri kişinin kendi ellerine almak yerine tanrıların iradesine güvenmenin önemini vurgulayan bir çerçeveye yerleştiriyor – onların iradesi belirsiz veya anlamsız olsa bile. Eser, geleneksel Naru edebiyatı formüllerine göre yapılandırılmıştır, ancak anlatıcının kimliğiyle başlamak yerine, stelin kutusunu açmanız ve Naram-Sin’in anlattıklarını okumanız yönündeki bir uyarıyla başlar.

Bu giriş ve son kutsama, anlatının ikili amacını açıkça ortaya koyuyor: tanrılarla doğru ilişki konusunda talimat vermek ve yazılı anlatımların önemini vurgulamak. Parça, Naram-Sin’in eski bir kral olan Enmerkar’ın tanrı Şamaş tarafından nasıl cezalandırıldığına ve daha sonraki nesillerin öğrenmesi için tanrıları nasıl kızdırdığına dair arkasında hiçbir kayıt bırakmadan “ortadan kaybolduğuna” hayıflanmasıyla başlıyor.

Hikaye buradan Naram-Sin’in tanrıları dinlemeyi reddederek ve işgalcilere saldırarak 200.000’den fazla adamının ölümüyle sonuçlanan tanrıları kızdırdığı ve sonrasında nasıl dersini aldığı anlatıya doğru ilerliyor. Kendini alçalttıktan ve tanrılara itaat edeceğine söz verdikten sonra, insanüstü düşmanlardan 12’sini yakalar ve onları istediği gibi öldürmek yerine, ilahi adaletle yüzleşmeleri için tanrı Enlil’in tapınağına teslim eder. 

Şiir, Naram-Sin’in gelecekteki hükümdarlara saltanatlarının bir öyküsünü geride bırakmaları yönündeki ricasıyla sona erer ve ardından onun öyküsünü anlayan ve anlayan herkese bir kutsama ile sona erer.

Cutha Efsanesi Metni

Aşağıdaki metin akademisyenler Benjamin Studevent-Hickman ve Christopher Morgan’ın Eski Akkad Dönemi Metinleri adlı çalışmalarından yaptıkları çeviriden alınmıştır , s. 36-40, Mark W. Chavalas tarafından düzenlenen The Ancient Near East : Historical Sources in Translation kitabında yeniden basılmıştır.

Studevent-Hickman ve Morgan’a göre bu, yedi Yeni Asur el yazması ve bir Yeni Babil parçasından yararlanan karma bir metindir. Tekrarlayan bazı satırlar çıkarılmıştır ve elipsler eksik satırları veya kelimeleri göstermektedir.

Satır numaraları solda belirtilmiştir:

Tablet kutusunu açın ve Sargon’un soyundan gelen Ben, Naram-Sin’in Yazıtlı olduğu
ve sonsuza kadar geride bıraktığım steli okuyun .
Uruk Kralı ortadan kayboldu.
(5) Enmerkar ortadan kayboldu.

Uruk Kralı Enmerkar, ülkenin hükümdarı.
[Bir süre] geçti.
[Bir süre] geçti.
İştar kararını değiştirdi.
(10)…ve bindi.

[Enmerkar, büyük tanrılar
İştar’a, Llaba’ya, Sabada’ya, Annunitum
Shullat’a, Haniş’e, kahraman Şamaş’a danıştı.
Kâhinleri çağırdı ve emirler verdi.

(15) Kuzuları, yedi kuzuyu, yedi kuzuyu yedi kahin için kurban ettiler.
Kutsal kamıştan sunaklar kurdu.
Kahinler şöyle konuştu:
…
… yüz.
(20) ve benzeri…

Yeryüzünde… cesedin dümdüz yatsın.
Büyük tanrılar henüz konuşmayı bitirmemişlerdi!
Enmerkar… Şamaş ağır bir hüküm verdi.
Onun yargısı, verdiği karar şuydu: kendi hayaleti , hayaletler…
(25) Ailesinin hayaletleri, soyundan gelenlerin hayaletleri,

Onun soyundan gelenlerin hayaletleri –
Bu, kahraman Şamaş tarafından emredildi,
Yukarıdaki ve aşağıdaki efendi, Anunnakilerin efendisi, hayaletlerin efendisi –
Kirli su içmeleri ve saf su içmemeleri.
Bilgeliği ve silahlarıyla o birlikleri bağlayıp mağlup eden ve öldüren,
Bir stel üzerine yazmamış, geride bana bir tane bırakmamış ve
(30) kendisine bir isim yapmamış ve ben de onun için dua etmemiştim.

Keklik gövdeli bir kavim, kuzgun suratlı insanlar,
onları büyük tanrılar yarattı.
Tanrıların yarattığı yeryüzünde onların şehri vardı.
Tiamat onları emzirdi.
(35) Ana tanrıçaları Belet-ili onları güzelleştirdi.

Dağların ortasında büyüdüler, yetişkinliğe ulaştılar,
Uygun boyutlara ulaştılar.
Güzellikleriyle ünlü yedi kral, kardeşler,
Askerlerinin sayısı 360.000’di.
Babaları kral Anubanini, anneleri ise kraliçe Metili idi.

(40) En büyük ağabeyleri liderleriydi; adı Memanduh’tu.
İkinci kardeşleri Medudu’ydu adı.
Üçüncü kardeşleri Tapish’ti adı.
Dördüncü kardeşleri Tartadada’ydı adı.
Beşinci kardeşleri Baladahdah’tı onun adı.
(45) Altıncı kardeşlerinin adı Ahundanadih’ti.

Yedinci kardeşleri Hurrakidu’ydu onun adı.
Parıldayan dağlara bindiler ve
asker onları yakaladı ama onlar kalçalarına vurdular.
Yaklaşmalarının başında Purushanda’ya karşı ilerlediler.
(50) Purushanda tamamen dağılmıştı.

Phulu tamamen dağılmıştı.
Puranshu tamamen dağılmıştı.
Gerçekten…
Umman-manda’nın güçleri yıkıldı, Shubat-Enlil’in kampları,
(55) Ve Subartu’nun ortasında hepsi ortalıkta dolaştı.

Bunları denizlere dağıttılar ve Gutium’a yaklaştılar. Gutium’u dağıttılar ve Elam
ülkesine yaklaştılar . Elam’ı dağıttılar ve ovalara ulaştılar. Geçittekileri öldürüp (60) Dilmun, Mekke, Meluhla’ya, denizin ortasına atıp ne kadar varsa öldürdüler.

On yedi kral, 90.000 askeriyle
birlikte yardımlarına gelmişlerdi.
Bir askeri çağırdım ve ona emirler verdim.
Bir hançer ve bir iğne verdim.
(65) “Hançerle saldırın, iğneyi batırın.

Kan çıkarsa onlar da bizim gibi insandır.
Kan çıkmıyorsa bunlar ruhlardır, yeraltı dünyasından gelen iblislerdir,
İblislerdir, gizlenen hayaletlerdir, Enlil’in işidir.”
Asker raporunu iletti:
(70) “Hançerle saldırdım,

İğneyi batırdım ve kan çıktı.”
Kahinleri çağırdım ve emirler verdim.
Yedi kahin için yedi kuzu kurban ettim,
kutsal kamıştan sunaklar kurdum.
(75) Büyük tanrılara sordum –

İştar, Llaba, Zababa, Annunitum,
Shullat, Hanish, kahraman Şamaş.
Büyük tanrıların anahtarı gitmeme izin vermedi,
rüyamdaki ilahi bir iletişim de izin vermedi.
Kendi kendime böyle dedim, gerçekten de böyle söyledim:
(80) “Hangi aslan kehanet yaptı?

Hangi kurt bir rüya yorumcusuna soru sordu?
Bırakın bir haydut gibi gideyim, kendi kalbimin öğüdünü dinleyelim.
Tanrının öğüdünü bir kenara bırakayım; Bırakın da kendi sorumluluğumu üstleneyim.”
Birinci yılın (85) gelişinde
120.000 asker gönderdim ve hiçbiri sağ dönmedi.

İkinci yılın gelişinde
90.000 asker gönderdim ama hiçbiri sağ dönmedi.
Üçüncü yılın gelişinde 60.700 asker gönderdim
ama hiçbiri sağ dönmedi.
Rahatsız oldum, şaşkındım, endişeliydim, sıkıntılıydım ve üzgündüm.
Kendi kendime böyle dedim, gerçekten de böyle konuştum:
(90) “Hükümdarlığımdan geriye ne miras bıraktım?

Ben topraklarına bakmamış bir kralım
ve halkına bakmamış bir çobanım.
Devam etmeyi nasıl sürdürebilirim? Ülkemi nasıl kurtarabilirim?
Aslan korkusu, ölüm , kader, kıtlık
(95) dehşet, üşüme, kayıplar, açlık,

Açlık, uykusuzluk, her türlü felaket üzerlerine çöktü.
Yukarıda, mecliste tufan tasarlandı.
Aşağıda, yeryüzünde bir sel geldi.
Derinlerin Efendisi Ea ağzını açtı ve dedi ki
(100) tanrılarla, kardeşleriyle konuşuyor:

‘Ah büyük tanrılar, ne yaptın?
Sen konuştun ve ben de bir tufanı serbest bıraktım
Ve senin yaptığını yapmak için…'”
Dördüncü yılda (105) Yeni Yıl festivalinin gelişinde,
büyük tanrılardan Ea’nın [duyacağı] içten bir dua ile.

Kutsal Yeni Yıl kurbanlarını sundum.
Kutsal kehanetleri aradım.
Kâhinleri çağırdım ve emirler verdim.
Yedi kahin için yedi kuzu kurban ettim.
(110) Kutsal kamıştan sunakları kurdum.

Büyük tanrılara sordum…
(120) İçlerinden on iki asker benden kaçtı.

Onların peşinden koştum, acele ettim, daha hızlı gittim.
O askerlere gelince, onlara yetiştim.
O askerlere gelince, onları geri getirdim.
Kendi kendime böyle dedim, gerçekten de böyle söyledim:
(125) “Kehanet olmadan ceza vermeyeceğim.”

Onlar için bir kuzu kurban ettim.
Büyük tanrıların anahtarı şöyle dedi: “Onları bağışlayın.”
Parlayan Venüs böylece gökten bana yaklaştı:
“Sargon’un soyundan Naram-Sin’e:
(130) Durun! Lanetli halkı yok etmeyeceksiniz!

Gelecekte Enlil onları kötülük için diriltecek.
Enlil’in öfkeli kalbini bekliyorlar.
O askerlerin şehri yıkılacak.
Yerleşim yerlerini yakıp kuşatacaklar.
(135) Şehir onların kanını akıtacak.

Yer, hurmasını, hurma ağacının mahsulünü azaltacaktır.
O askerlerin şehri ölecek.
Şehir şehre, ev haneye,
baba oğula, kardeş kardeşe,
(140) Genç adam gence, arkadaş arkadaşa karşı savaşacak.

Birbirleriyle doğru konuşmayacaklar.
İnsanlara yalan öğretilecek ve…
O düşman şehrini yok edecekler.
O şehre gelince, onu bir düşman ele geçirecektir.
(145) Bir mina gümüş karşılığında kişiye bir kılıf arpa verilir.”

Onları haraç olarak büyük tanrılara getirdiğim ülkede güçlü bir kral yoktu .
Onları kendi ellerimle öldürmek için getirmedim.
Her kim olursan ol, bir vali, bir prens ya da başka biri,
(150) Krallık görevini yerine getirmek için tanrılar kimi çağıracak:

Sana tablet kutusu yaptım, sana bir stel yazdım.
Kutha’da, Emeslam tapınağında, Nergal’in
türbesinde sana bıraktım. Bu steli okuyun, (155) Ve bu stelin mesajına kulak verin!

Rahatsız etmeyin; şaşırmayın.
Korkma; titremeyin.
Temelleriniz sağlam olsun!
Size gelince, işinizi eşinizin kucağında yapın.
(160) Duvarlarınızı güçlendirin.

Hendeklerinizi suyla doldurun.
Sandıklarınızı, tahıllarınızı, gümüşlerinizi, mallarınızı, mallarınızı
verimli şehrinize toplayın.
Silahlarınızı birbirine bağlayın ve köşelere dayayın.
(165) Cesaretini dizginle, kendine dikkat et!

Eğer ülkenizde dolaşırsa, onun yanına çıkmayın.
Eğer hayvanı kaybederse ona yaklaşmayın.
Askerlerinizin etini yesin mi,
öldürüp geri mi dönsün…
(170) Nefsine hakim olursun, kendini kontrol altında tutarsın.

Onlara şöyle cevap verin: “Rabbim,
onların kötülüklerine iyilik yapın.
İyiliklerine karşılık hediyeler ve daha fazlasını karşılık verin.”
Onlara yaklaşmayın.
(175) Bilge yazıcılar olsun

Stelini oku.
Stellimi okuyan sizler,
ülkenizi kurtaran sizler.
Beni kutsayan sizler, gelecekteki kral
(180) sizi kutsasın.

Çözüm

Belirtildiği gibi, Mezopotamya Naru edebiyatı, genellikle tanınmış bir hükümdarı hiç de hoş olmayan bir ışıkla tasvir ettiği için bir kralın resmi yazıtından radikal bir şekilde ayrılıyordu.

Bu formül hem Cutha Efsanesi’nde hem de Agade’nin Laneti’nde belirgindir  ancak her ikisi de hükümdarın adının bir stel üzerindeki resmi yazıttan daha kişisel bir şekilde gelecek nesiller için korunmasında aynı amaca hizmet etmiştir.

Akademisyen Gerdien Jonker şöyle açıklıyor:

Naru literatüründe önemli olan, “gönderenin” [anlatıcının] kalıcı ismine yoğunlaşan hafızanın korunmasıydı… İnsanlar ölümden sonra onların anılmasını istedikleri için isimlerin yankılanması gerekiyordu.

Tarihsel Naram-Sin’in hiçbir zaman insanüstü bir orduyla savaşıp yenilgiye uğraması önemli değildi; önemli olan ismin tanınması ve o ünlü ismin ne anlama geldiğiydi. Naram-Sin’in ana karakter olarak kullanılmasıyla mesaj açıklığa kavuşturuldu: Eğer büyük bir kral böylesine korkunç bir karar verme hatası yapabiliyorsa, bunu herkes yapabilir ve seyircinin bu hatadan ders alması gerekir.

Bu nedenle Naram-Sin, yalnızca ünlü bir savaşçı kral olarak değil, aynı zamanda tanrılarla doğru ilişkilerin ve sorumlu yönetimin bir örneği olarak, deneyiminin bir kaydını geride bırakarak yaşadı.

Mezopotamya Naru edebiyatının temel amacı eğlendirirken öğretmek ve insanlara kendi hayatlarına uygulayabilecekleri bir davranış modeli sağlamaktı. Cutha Efsanesinde , büyük Naram-Sin tanrıların önünde kendini alçaltır ve trajik ve maliyetli bir hatanın ardından kefaret edilir; hikayeyi duyanlar, günahları ne kadar büyük olursa olsun kendilerinin de bağışlanma bulabileceğini anlardı. ve tanrılarla doğru bir ilişkiye yeniden hoş karşılanacaksınız.