Mitoloji, insanlık tarihinin en eski anlatılarından biridir ve her bir tanrıça, tanrı veya efsanevi figür, bir toplumun değerlerini, inançlarını ve ritüellerini yansıtır. Roma mitolojisinde belki de en az bilinen ama bir o kadar da önemli tanrıçalardan biri Levana’dır. İsmi Latince “kaldırmak” anlamına gelen levare kelimesinden türeyen Levana, doğumla ilgili ritüellerde önemli bir figür olarak kabul edilirdi.
Levana’nın kökenine ve işlevine dair bilgiler günümüze sınırlı kaynaklarla ulaşmış olsa da, onun yeni doğan çocukların korunması ve kabul edilmesiyle ilgili bir tanrıça olduğu düşünülmektedir. Hatta bazı yorumlara göre, çocuğun babası tarafından kabul edilip edilmediğini belirleyen törensel bir kaldırma ritüelinin merkezinde yer aldığı söylenir.
Ancak bu görüş zayıf kanıtlara dayanmaktadır ve Roma hukukuyla çelişmektedir. Daha güçlü bir ihtimal, Levana’nın doğum sırasında ebeler tarafından çağrılan ve çocuğun doğum anındaki ilk kaldırılışını yöneten tanrıça olmasıdır.
Levana ve Doğum Ritüelleri
Antik Roma’da doğum, bugünkünden oldukça farklı bir süreçti. Kadınlar genellikle diz çökerek ya da çömelerek doğum yapardı. Modern tıbbın henüz gelişmediği bir dönemde, doğum sırasında annenin ve bebeğin sağlıklı kalmasını sağlamak için çeşitli tanrılardan yardım istenir, dualar edilirdi. Levana da işte tam bu noktada devreye giriyordu.
Yeni doğan bebek, doğum pozisyonu nedeniyle genellikle yere temas ederdi ve henüz göbek bağı kesilmeden önce ebe tarafından kaldırılırdı. Bu ilk kaldırma işlemi, çocuğun yaşam yolculuğundaki ilk adımı olarak görülüyordu. Levana’nın adı bu aşamada anılıyor, çocuğun sağlıklı bir yaşam sürmesi için onun koruması talep ediliyordu.
Roma toplumu, doğumu sadece biyolojik bir olay olarak değil, aynı zamanda kutsal ve ritüelistik bir süreç olarak ele alıyordu. Levana’nın varlığı da bu sürecin bir parçasıydı ve çocukların dünyaya kabul edilmesinin simgesel bir yansımasıydı.
Levana ve Yunan Mitolojisindeki Karşılıkları
Levana’nın işlevi, Yunan mitolojisindeki bazı tanrıçalarla benzerlik gösterebilir. Özellikle Artemis Orthia ile arasında paralellikler kurulur. Artemis, avcılığın ve doğanın tanrıçası olmasının yanı sıra, doğum ve çocukların koruyucusu olarak da biliniyordu. Levana’nın da bebekleri “kaldıran” ve büyümelerine yardımcı olan bir figür olduğu düşünüldüğünde, bu benzetme mantıklıdır.
Ancak Roma ve Yunan mitolojisi birebir aynı sistemler değildir. Romalılar genellikle Yunan tanrılarını kendi kültürlerine adapte etmişlerdir, ancak Levana gibi bazı tanrıçalar tamamen yerel kökenlere sahiptir. Onun Artemis gibi daha bilinen bir figürle ilişkilendirilmesi, yalnızca benzer işlevlerinden dolayıdır.
Levana’nın Modern Kültürdeki Yansımaları
Mitolojik figürler genellikle yalnızca geçmişin tozlu sayfalarında kalmaz, zaman zaman edebiyatta, sanatta veya ticari markalarda karşımıza çıkabilirler. Levana da bunlardan biridir.
1. Thomas De Quincey’nin Levana ve Kederli Kadınlar’ı
Levana’nın adı, 19. yüzyıl İngiliz yazarı Thomas De Quincey’nin Levana ve Kederli Kadınlar (Levana and Our Ladies of Sorrow) adlı düzyazı şiirinde geçmektedir. De Quincey, Levana’nın Roma mitolojisindeki rolüne atıfta bulunduktan sonra ona üç arkadaş yaratır:
- Mater Lachrymarum – Gözyaşlarının Annesi
- Mater Suspiriorum – İç Çekişlerin Annesi
- Mater Tenebrarum – Karanlığın Annesi
Bu figürler, daha sonra korku edebiyatında önemli bir motif hâline gelecek olan “Üç Kederli Kadın” imajının temelini oluşturmuştur. Hatta ünlü korku filmi yönetmeni Dario Argento’nun Üç Anne Üçlemesi (Suspiria, Inferno, Mother of Tears) de bu konseptten ilham almıştır.
2. Bebek Güvenliği Markası Olarak Levana
Günümüzde Levana ismi sadece mitolojide değil, ticari dünyada da karşımıza çıkmaktadır. 2007 yılında kurulan bir marka, bebek güvenliği ve elektronik koruma ürünleri üretmektedir. Levana adının seçilmesi, markanın yeni doğan bebekleri koruma misyonuyla mitolojik figürün işlevi arasındaki benzerliğe işaret etmektedir.
3. Marissa Meyer’in Ay Günlükleri Serisi
Çağdaş bilimkurgu ve fantastik edebiyat dünyasında da Levana ismi yaşamaya devam etmektedir. Marissa Meyer’in ünlü Ay Günlükleri (The Lunar Chronicles) serisinde, Levana, Ay’daki insan kolonisi Luna’nın kraliçesinin adıdır. Meyer’in hikâyesinde Levana, zalim ve manipülatif bir lider olarak tasvir edilmiştir. Mitolojik Levana’nın doğumla, yeni başlangıçlarla ve kabul ile ilişkilendirilmesine kıyasla, Meyer’in Levana’sı gücünü ve hükmünü koruma amacı güden bir figürdür.
Levana: Unutulmuş ama Etkili Bir Tanrıça
Levana, Roma mitolojisinde çok büyük ve merkezi bir figür olmasa da, doğumun ve yeni hayatın kutsallığını simgeleyen önemli bir tanrıçadır. Adı belki diğer büyük tanrıçalar kadar bilinmese de, taşıdığı anlam ve işlev açısından Roma kültürünün temel ritüellerinden birine dokunmaktadır.
Bugün, onun adı edebiyatta, modern markalarda ve popüler kültürde yaşamaya devam ediyor. Kimi zaman bir bebek güvenliği markasının logosunda, kimi zaman ise bir bilimkurgu romanında karşımıza çıkıyor. Ancak ne şekilde olursa olsun, Levana’nın temel anlamı değişmiyor: Yeni bir hayatın başlangıcını simgeleyen ve insanlığın en temel ritüellerinden birine eşlik eden kutsal bir figür.
Belki de Levana’nın modern dünyada hâlâ hatırlanıyor olması, onun geçmişte olduğu kadar bugün de yeni başlangıçlara ilham veren bir tanrıça olmasından kaynaklanıyordur.
