Türk ve Macar mitolojileri, zengin ve renkli bir kültürel mirasa sahiptir. Bu mitolojilerde, önemli bir yer tutan efsanevi figürlerden biri de Tuğrul Kuşu’dur. Türk ve Macar mitolojilerindeki bu kuşun benzerliklerini ve farklılıklarını incelediğimizde, derin anlamlar ve sembollerle dolu bir dünyaya adım atmış oluruz.
Tuğrul Kuşu: Türk Mitolojisindeki Anlamı ve Sembolizmi
Türk mitolojisinde, Tuğrul Kuşu önemli bir yer işgal eder. Genellikle kızıl renkli ve devasa bir kuş olarak tasvir edilir. Bu kuş, ölümsüzlüğü ve yeniden doğuşu simgeler. Anka Kuşu olarak da bilinen Tuğrul, her gün yeniden doğar ve ölümsüzlüğün sembolüdür. Türk mitolojisindeki efsanelerde Tuğrul Kuşu’nun yanı sıra Konrul Kuşu da önemli bir figürdür.
Her ikisi de Anka Kuşu’nun tüm niteliklerini taşır ve kahramanlara yardım eder. Tuğrul Kuşu’nun tüyleri sihirlidir ve iki tüyünü birbirine sürttüğünüzde, dileklerin gerçekleştiği bir zenci cin çağrılır. Bu efsanevi kuşlar, Türk mitolojisindeki destanlarda ve kahramanlık hikayelerinde önemli roller üstlenirler.
Türk mitolojisinde Zümrüdü Anka olarak da bilinen Simurg‘un karşılığı olarak geçmektedir.
Alp Kara Kuş olarak da anılır. Selçuklu sanatında doğunun ve batının hükumdarı anlamındaki çift başlı kartal tasvirlerinden bazılarının boyunlarında halka olması sebebi ile Anka’ya benzetilmesi bu iki efsânevi kuşun birleştiği söylenilir.
Bu günümüz tarihçilerinin tespiti olmakla beraber tahminden öteye gidemeyen bir benzetmedir. Genel kanı bu mitolojik canlının sadece Macar (Finn-Ogur) ve Türk mitolojisiyle alâkalı olduğudur.
Türk mitolojisinde doğaüstü nitelikleri olan kızıl renkli devâsa bir kuştur. Anka Kuşu’nu akla getirir. Ölümsüzlüğü ve yeniden dirilişi simgeler. Hergün yeniden doğar. Anka Kuşu diğer pek çok Dünya uluslarının mitolojilerinde de değişik adlarla mevcuttur.
Ancak Türk mitolojisindeki bu kuşun diğer mitolojilerdeki benzerlerinden en önemli farkı tek başına olmayıp bir benzerinin hattâ ikizinin bulunmasıdır. Konrul Kuşu, Toğrul Kuşu ile birlikte anılır. Her ikisi de Anka kuşunun tüm niteliklerini barındırırlar. Toğrul Kuşu yeraltına da inebilir.
Atilla Han’ın ve bazı Oğuz boylarının bayraklarında yer almıştır. Oğuz Kağan ilk eşini, başında Tuğrul Kuşu olan bir ağacın kovuğunda bulmuştur. Macarlar armalarında yer alan bu kuşa “Turul” derler.
Bir efsâneye göre Toğrul Kuşu Moğolları, Konrul Kuşu ise Türkleri simgeler. Yiğitleri kanatlarının altına alıp yardım eder, ne isterse yapacağını söyler. Tüyleri sihirlidir, iki tüyünü birbirine sürtünce zenci bir cin gelir ve üç dileği yerine getirir. Ufuk noktasının ötesindeki sonsuz denizde bulunan kafdağının ardındaki karanlıkta yaşar.
Macar Mitolojisindeki Yansımaları ve Önemi
Macar geleneğinde, 9. ve 10. yüzyıllarda iktidardaki Arpad hanedanı tarafından kullanılan klan sembolü olarak ortaya çıkmıştır . Árpád 9. ve 10. yüzyıllarda Macaristan Prensliği’nin ve 1000’den 1301’e kadar Macaristan Krallığı’nın yönetici hanedanıydı .Árpád hanedanı aynı zamanda Turul hanedanı olarak da anılır.
Macar mitolojisinde de Tuğrul Kuşu önemli bir figürdür. Macarlar, bu efsanevi kuşa “Turul” derler. Turul, Macaristan’ın sembolü haline gelmiştir ve Macar mitolojisinde derin bir kökene sahiptir. Macar mitolojisinde Turul, ulusal kimliği temsil eder ve tarih boyunca Macar halkının direncini ve gücünü sembolize etmiştir. Turul’un sembolik önemi, Macaristan’ın bayrağına da yansımıştır ve bu efsanevi kuş, Macar kültüründe önemli bir yer tutar.
Gesta Hungarorum ve Chronicon Pictum’da kaydedilen Emese efsanesinde , turul’un Emese’nin hamileyken gördüğü bir rüyada meydana geldiğinden bahsedilir. Eski literatürde bu, “emprenye” olarak yorumlanıyordu, ancak metin açıktır. Turul’un rolü, bebek Álmos’u zarardan koruyan koruyucu bir ruhtur.
Bu, İran destanı Şehname’deki Simurg’un rolüne çok benzer bir motiftir . Macar kabilelerinin liderinin ikinci rüyasında, kartallar ( Macarların düşmanları olan Peçeneklerin amblemi ) atlarına saldırır ve Turul gelip onları kurtarır.
Attila’nın ve bazı Oğuz boylarının bayraklarında Tuğrul kuşu yer almıştır. Oğuz Kağan Destanı’nda Oğuz eşini tepesinde bir tuğrul kuşu bulunan bir ağacın kovuğunda bulur. Bahaeddin Ögel’e göre Atilla’nın kalkanının üzerinde bir kuş (doğan) resmi vardır. Daha sonra Macar geleneğnde bu kuşun başına bir de taç koyulmuştur. Kral Geza zamanındaki Macarlar bu armayı tüm heryerde kullanmışlardır.
Türk ve Macar Mitolojilerindeki Ortak Noktalar ve Farklılıklar
Tuğrul Kuşu, hem Türk hem de Macar mitolojilerinde önemli bir simge olarak kabul edilir. Her iki kültürde de bu kuş, güç, ölümsüzlük ve yeniden doğuşun sembolüdür. Ancak, Türk mitolojisinde Tuğrul Kuşu’nun özellikleri biraz farklılık gösterebilir.
Örneğin, Türk mitolojisinde Konrul Kuşu ile birlikte anılırken, Macar mitolojisinde Turul tek başına önemli bir figürdür. Bununla birlikte, her iki kültürde de Tuğrul Kuşu, ulusal kimliği temsil eden bir sembol olarak kabul edilir.
Tuğrul Kuşu, hem Türk hem de Macar mitolojilerinde derin anlamlar taşıyan efsanevi bir kuştur. Her iki kültürde de güç, ölümsüzlük ve yeniden doğuşun sembolü olarak kabul edilir. Türk mitolojisindeki destanlarda ve Macaristan’ın sembollerinde önemli bir rol oynar.
Tuğrul Kuşu’nun efsanevi özellikleri ve sembolik önemi, Türk ve Macar kültürlerinin köklerine derinlemesine nüfuz etmiştir ve bu kuş, her iki kültürde de saygı ve hayranlıkla anılmaktadır.
