Polinezya Mitolojisinde, Tanrıların Polinezyalıları tanrısal bir biçimde mi yoksa Polinezyalıların tanrıları kendi suretlerinde mi yarattığı tartışılsa da, Polinezya’da tanrıların ve insanların aynı gerçekliğin yönleri olduğu ve kutsal ile dünyevi arasında bir süreklilik oluşturduğu bir gerçektir. Göreceli olarak, tanrılar kutsal ve insanlar dünyevi olduğu gibi, şefler de kutsal ve sıradan insanlar dünyevidir.
Bu aksiyom, Polinezyalıların sosyokültürel örgütlenmesinin temelini oluşturmuş ve sıralı toplumsal ve akrabalık yapılarına dini bir gerekçe sağlamıştır. Polinezya dinlerinin mitolojik bağları, tanrılar, şefler, rahipler ve insanlar arasında yakın bir ilişki geliştirmiştir. Her ada grubunda yüce tanrılar, yarı tanrılar, ata tanrıları, kültür kahramanları, ruhlar, elfler ve insanlar farklı şekillerde iç içe geçerek, belirli ve dar görüşlü ayrı dinler yaratmış, aynı zamanda yüzlerce büyük ve küçük Polinezya adasını içeren geniş bir okyanus alanına yayılmış homojen bir dini yapının parçası olmuşlardır.
Polinezya, Batı Polinezyası (Tonga, Samoa, Tuvalu, Tokelau Adaları, Niue, Futuna Adaları ve Uv éa dahil) ve Doğu Polinezyası (Hawaii, Tahiti, Markiz Adaları, Cook Adaları, Avustralya Adaları, Mangareva, Tuamotus, Paskalya Adası ve Yeni Zelanda dahil olmak üzere Society Adaları
) olarak rahatlıkla ikiye ayrılabilir.
Birçok küçük ada, genellikle Polinezya olarak adlandırılan Okyanusya bölgesinin dışında yer alır, ancak Polinezya dini ve kültürel geleneklerine sahiptirler (Rennell, Bellona, Tikopia, Anuta, Ontong Java, Kapingamarangi, Takuu, Sikiana ve diğerleri). Bu “aykırı değerler” Batı Polinezyası ile yakından ilişkilidir. Polinezya’nın batı ucundaki Fiji, Lau ve Rotuma, bazı açılardan Batı Polinezyası ile yakından ilişkilidir, ancak dini açıdan Fiji muhtemelen batıdaki Melanezya adalarıyla daha yakından ilişkilidir.
Bu grupların her birinin dini ve mitolojik temeli, toplumsal örgütlenmeyle tutarlı bir bütün oluşturuyordu. Tanrılar, atalar ve insanlar arasındaki bağlantılar sıklıkla görsel olarak belirgin hale getirildi ve şarkılar, danslar, heykeller ve hepsinden önemlisi sözlü edebiyat gibi dini mimari ve sanat eserleri aracılığıyla ritüel olarak sürdürüldü. Polinezya’da kutsal ve laik olanı ayırmak zor olsa da, bu makalede vurgu, laik hikaye anlatıcılığının mitolojik temelinden ziyade, mana ve tapu üzerindeki vurgusuyla toplumun dini unsurlarını açıklamaya yardımcı olan mitolojik temalar üzerinde olacaktır.
Polinezyalı bir bakış açısından, efsanevi ve mitolojik terimleri tamamen uygun değildir çünkü bu kutsal gelenekler, birçok Hristiyan tarafından Yaratılış’a benzer şekilde tarihi ve sorgulanamaz olarak kabul edilir
Polinezya adalarının özellikleri
Melanezya ve Mikronezya ile birlikte Büyük Okyanus’taki üç büyük ada öbeğinden birisi olan Polinezya büyük ölçüde yanardağ kökenli dağlık adalar ile alçak mercan adalarından oluşmaktadır. Polinezya ve Mikronezya halkı kendini ‘adalılar’ olarak tanımlamakta ve atalarının Hawaii’den geldiğine inanmaktadır. Gerçekten de bu tezi sınamak için on yedi kişilik geleneksel bir kano ile Hawaii’den yola çıkan dalgalar ve yıldızlara bakarak yönlerini belirleyen bir ekip 4 Haziran 1976 tarihinde Tahiti’ye ulaşmayı başarmıştır.
Kozmogoni
Polinezya’daki en önemli ve yaygın mitolojik temalardan biri evrenin kökenleri, tanrılar ve doğanın çeşitli yönleriyle ilgilidir. Birincil boşluk veya kaos, birbirine yakın duran cennet ve yeryüzünü doğurmuştur. Gök Baba (çeşitli şekillerde Langi, Rangi veya Atea) ve Toprak Ana (Papa veya Fakahotu) sıcak bir kucaklaşmayla birbirlerine sarılmışlardır ve birçok adanın kozmogonik mitlerinde tanrıların, kara ve denizin, elementlerin ve bitkilerin, hayvanların ve insanların atalarıydılar. Rangi ve Papa genellikle tanrılar veya yarı tanrılar tarafından zorla ayrılmışlardır.
Batı Polinezya’da bu ayrışmadaki en önemli etken genellikle yüksek tanrı Tangaroa’nın (Tangaloa) veya yarı tanrı düzenbaz M ā ui’nin bir biçimiydi. Örneğin Tonga’da M ā ui-motua (kıdemli M ā ui) gökyüzünü yukarı itiyordu; bu ışığın içeri girmesine izin veriyordu ve daha önce yengeç olarak sürünen insanların ayakta durmasına izin veriyordu.
Ülkemiz yaratıldı
Yukarıdan örtülü
Ve biz yengeçler gibi süründük.
Birinci ve ikinci gökler Mā ui-motua'ya söyledi
Onları yükseğe itmesini
Böylece rüzgar içeri girebilsin, çünkü hava sıcak
Ve toprağa ışık getirsin
Ve sonra ayağa kalktık Ve gururla yürüdük.
Rotuma’da Lagi ve Otfiti (“cennet” ve “dünya”) bir araya getirilmişti. Cennet ve dünyanın erkek ve dişi prensipleri olan Lagatea ve Papatea, yüce tanrı Tangaloa’nın atalarıydı. Tangaloa doğduğunda diz çökmüş bir pozisyona yükseldi ve Cennet ve Dünya’yı birbirinden ayırdı; ancak, tamamen ayrılmak istemeyen ebeveynlerinin sıkıntısı nedeniyle tam boyuna ulaşamadı.
Doğu Polinezyası’nda, özellikle Yeni Zelanda’daki Maoriler arasında , kozmogonik kökenler daha ayrıntılıydı. Rangi ve Papa birbirlerine tutunurken, yavrular ürettiler; Polinezya boyunca bilinen dört büyük tanrı Tane, Tangaroa, Tu ve Rongo ile iki özel tanrı Haumia ve Tawhiri. Bu yavrular karanlık yakın mesafelerinde kendilerini sıkışık hissettiler ve babalarından ve annelerinden ayrılıp ayrılmayacaklarını ve nasıl ayrılacaklarını tartıştılar.
Aynı fikirde olmayan Tawhiri dışında, her oğul ebeveynlerini ayırmaya çalıştı. Yetiştirilmiş gıdaların tanrısı Rongo denedi; balık ve sürüngenlerin tanrısı Tangaroa denedi; ve yıkım tanrısı Tu denedi. Ormanların tanrısı Tane, yeterince güçlü olduğunu ancak kollarının çok kısa olduğunu gördü; bu yüzden başını annesine yasladı ve babasını ayaklarıyla yukarı itti. Rüzgarların tanrısı Tawhiri, babasıyla birlikte yükseldi.
Tane’nin başarısından rahatsız olan Tawhiri, kendi yavrularını -dört büyük rüzgar, daha küçük ama daha şiddetli rüzgarlar, çeşitli türlerde bulutlar ve kasırgalar- ona karşı gönderdi. Tawhiri’nin kardeşleri ve yavruları dehşete kapılmıştı. Tangaroa’nın balık yavruları denizin derinliklerine daldı, ancak sürüngenler Tane’nin ağaçlarının çoğu kırılıp yok olmasına rağmen Tane ormanlarında güvenlik aradılar.
Rongo ve Haumia kendilerini Ana Toprak’ta sakladılar. Sadece Tu, Tawhiri’nin gazabına karşı koydu ve sonunda onu yendi. Uzun fırtına sırasında Tawhiri’nin yavruları çeşitli türlerde yağmurlar, sis ve çiy içerecek şekilde çoğaldı. Sonunda ışık arttı ve diğer kardeşlerin yavruları çoğaldı. Rangi ve Papa asla ayrılıklarıyla barışmadılar; ve bugüne kadar Papa’nın iç çekişleri Rangi’ye sis olarak yükselir ve Rangi’nin gözyaşları Papa’ya çiy damlaları olarak düşer.
Bu kozmogonik hikaye sadece Tawhiri’nin periyodik patlamalarını değil, aynı zamanda diğer kardeşler arasındaki anlaşmazlıkların nedenlerini de açıklar. Tangaroa, çocuklarından bazılarının onu Tane ormanları için terk etmesinden dolayı üzgündü ve Tu, Tawhiri’ye karşı savaşta onu terk eden kardeşlerinden intikam aldı. Tane, Tangaroa’nın çocuklarını yok etmek için Tu’nun çocuklarına kanolar, mızraklar ve olta iğneleri için odun verir. Ancak Tangaroa, amansız dalgalarıyla kanoları, araziyi ve ağaçları alt üst eder. Tu ayrıca Tane ormanındaki kuşları tuzağa düşürür, Tangaroa’nın çocuklarını balık ağlarına dolaştırır, Haumia ve Rongo’nun çocuklarını söker, tüm kardeşlerinin çocuklarını yiyecek olarak tüketir ve kardeşlerini büyülerle kontrol eder.
Bu temanın varyasyonları, özellikle ilkel bir çifte olan inanç ve bunların boşlukta veya karanlıkta (genellikle p ō olarak adlandırılır ) var olması, diğer doğu Polinezya bölgelerinde de mevcuttur. Bazı yerlerde, Tangaroa’nın evrendeki her şeyin yaratıcısı olduğuna inanılırdı; diğerlerinde onun yerini Tane alırdı; diğerlerinde ise Tangaroa ve Tane birlikte bu işlevi görürler. Örneğin Society Adaları’nda, büyük bir ahtapot gökyüzünü ve dünyayı büyük kollarında bir arada tutuyordu.
Ta ʾ aroa (Tangaroa), tefekkür karanlığında var oldu ve bu karanlıktan diğer tanrıları varlığa çağırdı. Ta ʾ aroa kendini silkelediğinde, tüyler düştü ve ağaçlara, muzlara ve diğer yeşil bitkilere dönüştü. Ta’aroa daha sonra zanaatkarları çağırarak onu güzel bir şeye dönüştürmelerini istedi – çoğu versiyonda oyulmuş bir ahşap heykel.
Rua (Uçurum) büyü yaparak ahtapotu öldürdü, ancak ahtapot bırakmadı ve hala karanlıkta yarı tanrılar Ru, Hina ve Mā ui doğdu. Ru gökyüzünü mercan ağacı kadar yükseltti, ancak kendini öyle bir parçaladı ki bağırsakları yüzerek Bora-Bora adasının üzerinde asılı duran bulutlara dönüştü. Daha sonra düzenbaz Mā ui gökyüzünü desteklemek için kama kullandı ve en yüksek cennette yaşayan Tane’nin yardımını almaya gitti. Tane, ışık gelene kadar gökyüzünü bir kabukla deldi.
Ahtapotun kolları düştü ve Tubuai adası oldu. Tane daha sonra gökyüzünü yıldızlarla süsledi ve güneşi ve ayı rotalarına yerleştirdi. Balıklara ve deniz yaratıklarına yerler ve görevler verildi ve tanrı Tohu’ya derinliklerin balıklarına ve kabuklarına güzel renkler boyama işi verildi. Tahiti’de Tane, incecik örülmüş Hindistan cevizi liflerinden yapılmış bir parça ile sembolize edilirken, Cook Adaları’nda zanaatkar Tane, örgülü Hindistan cevizi liflerinden oyulmuş saplara bağlanmış, güzelce yapılmış bazalt keserlerle sembolize ediliyordu.
Hawaii’de K ā ne (Tane) ve Kanaloa (Tangaroa) genellikle elle tutulur bir biçimde temsil edilmezdi. Diğer tanrıların nihai atası olan K ā ne genellikle üst atmosferle ilişkilendirilirken, eşleştirilmiş karşıtlıktaki Kanaloa deniz ve yaratıklarıyla ilişkilendirilirdi. Lono (Rongo) ve K ū (Tu) daha az uzak ve soyuttu ve tarım, bitkiler, yağmur, domuzlar, barış ve savaş, ormanlar, kanolar, evler ve el sanatlarıyla ilgileniyorlardı. Lono ve K ū’nun birçok özelliği birbiriyle ilişkiliydi; hem gerekli zıtlıklar hem de birbirlerinin yönleri olarak birbirlerine bağlıydılar. Lono, K ū , K ā ne ve Kanaloa’nın çeşitli özellikleri ayrı tanrılar olarak düşünülebilir.
Bu tanrılardan yüzlercesi vardı ve her biri, tanrının adını belirli bir nitelikle birleştiren bileşik adlarla biliniyordu; örneğin K ā ne-hekili ( gök gürültüsünün K ā ne’si) veya K ū k ā ʾ ilimoku ( toprak kapkaççısı, yani savaş tanrısı) .
Doğu Polinezyası’nın dört büyük tanrısına ek olarak, diğer tanrılar genellikle doğanın belirli yönleriyle ilişkilendirilmiştir. Bazen Yeni Zelanda’daki Haumia ve Tawhiri gibi ayrı tanrılara, ekilmemiş yiyecek ve rüzgarlar gibi, başka yerlerde dört büyük tanrının etki alanının bir parçası olan belirli doğal olayların bakımı verilmiştir.
Özel tanrılar, volkan tanrıçası Pele ve Hawaii’deki kar tanrıçası Poli ʾ ahu gibi, farklı doğal ortamların özel gereksinimlerini karşılıyor gibi görünmektedir. Kısacası, özellikle doğu Polinezyası’ndaki dört büyük tanrı, genellikle evrenin, doğanın çoğu öğesinin, diğer tanrıların ve nihayetinde insanların yaratılışıyla ilgileniyordu. Bu kozmogonik hikayelerin çoğu p ō veya ilkel karanlıkta başlar ve tanrılardan birinin (genellikle Tangaroa) veya Gök Baba ile Toprak Ana’nın birlikte diğer tanrıları ve sonunda tüm yavrularını nasıl yarattığını anlatır; bunların her biri doğanın seçilmiş bir yönünün kişileştirilmesiydi.
Her ada veya ada grubu biraz farklı bir karakter kadrosuna sahipti ve farklı bitkileri, hayvanları ve doğal olayları vurguluyordu. Cook Adaları’nda evrenin yaratılışı, tabanında Vari veya kaotik çamur bulunan katmanlar halinde düzenlenmiş bir hindistan cevizi kabuğu ile ilgiliyken, Hawaii’de bir kabak ve Lono ile olan ilişkisi daha önemliydi. Lono ile bağlantıyı sürdürmek için, her hanenin kutsal bir alanında genellikle doğurganlık ve büyücülüğe karşı koruma ile ilgili olan adaklar ve dualar almak üzere bir ipu o Lono (“Lono’nun kabağı”) tutulurdu.
Diğer bölgelerde bazen yerel bir tanrı dört büyük tanrıdan birinin veya birkaçının yerini alır veya onları geliştirirdi. Bu nedenle, Yeni Zelanda’da Haumia ve Rongo adlı iki yiyecek tanrısının varlığı, ekilmemiş yiyeceğin Maoriler için önemini gösterirken, diğer Polinezya bölgelerinde durum böyle değildi; ve Hawaii’de her ikisi de yıkım tanrısı olan Pele ve K ū’nun varlığı , doğa tarafından yıkım ile insanlar tarafından yıkım arasında felsefi bir ayrım olduğunu gösterir.
Adaların ve İnsanların Kökeni
Batı Polinezya yaratılış mitlerinde insanların yaratılışına, soy kütüklerine ve karşılıklı ilişkilerine, insanların türediği tanrıların yaratılışına, soy kütüklerine ve karşılıklı ilişkilerine göre daha fazla vurgu yapılmıştır. Örneğin Tonga’da, tanrı Tangaloa ‘Eitumatupu’a gökyüzünden büyük bir casuarina ağacına tırmandı ve bir solucandan türemiş olan eski Tonga nüfusundan bir kadınla birlikte yaşadı. Bu birliktelikten doğan çocuk ʾ Aho ʾ eitu idi.
ʾ Aho ʾ eitu yeterince büyüdüğünde babasını ziyaret etmek için gökyüzüne çıktı ve tören görevlileri olan birkaç göksel sakinle geri döndü. Yarı insan yarı tanrı olan ʾ Aho ʾ eitu, ilk Tu ʾ i Tonga (“en büyük şef”) oldu. Sonraki Tu ʾ i Tonga’lar ʾ Aho ʾ eitu’dan geldiler ve ülkenin en yüksek şeflerinin kızlarından doğdular. Birkaç Tu ʾ i Tonga suikasta uğradı ve yaklaşık on beşinci yüzyılda görevdeki yirmi dördüncü Tu ʾ i Tonga, küçük kardeşini yardımcı hükümdar olarak Tu ʾ i Ha ʾ a Takalaua olarak atadı. Tu ʾ i Ha ʾ a Takalaua’ya yalnızca dünyevi güç verilirken, Tu ʾ i Tonga kendisi için yüksek rütbe ve manevi statüyü korudu.
Altıncı Tu ʾ i Ha ʾ a Takalaua, otoritede benzer bir bölünme yaratarak kendisi için yüksek rütbeyi sakladı ve oğullarından birine Tu ʾ i Kanokupolu unvanını ve yönetme ve haraç toplama görevlerini verdi. Üç hat da ʾ Aho ʾ eitu’dan geliyordu ve evlilik yoluyla daha da birbirine bağlandı. Ancak Tangaloa’nın, gökyüzünün, Tonga adasının veya doğanın diğer unsurlarının kökenleri genellikle ayrıntılı değildir. Tanrılar, şeflerin soyağaçlarını onlara kadar takip etme biçiminden daha az önemliydi.
Tangaloa (Tangaroa) ve M ā ui, Batı Polinezya’daki önemli erkek tanrılardı; dişi tanrı Hikule’o ise yeraltı dünyası olan Pulotu’dan (Doğu Polinezya’da henüz geliştirilmemiş bir kavram) sorumluydu. Tangaloa genellikle evreni gökyüzü ve uçsuz bucaksız bir okyanus olan tek yaratıcı tanrı olarak kabul edilirdi. Bir Samoa hikayesine göre, Tangaloa okyanusa bir taş attı ve bu taş Manu ʾ oldu.a, Samoa adalar grubundan biri. Tonga’nın, tanrıların atölyelerinden odun parçaları atması sonucu yaratıldığı söylenir.
Tonga’da ilk yerleşimciler solucanlardı ve bunlardan bir dişi, ilk hükümdar hanedanını başlatmak için Tangaloa ile birlikte yaşamıştır. Samoalılar, Tangaloa’nın kuş-kızının yaşaması için bir yer olarak bir kaya attığında Samoa’nın yaratıldığına inanıyorlardı. Ayrıca adaya sarmaşıklar gönderdi; sarmaşıklar kurtçuklar geliştirdi ve bu da insanları üretti. Gökyüzünden atılmak yerine veya bazen bu tür bir yaratılışa ek olarak, ada kökenine dair yaygın bir mitolojik tema, adaların M ā ui veya ara sıra Tangaloa veya Tiki tarafından deniz tabanından çıkarıldığını anlatır.
Doğu Polinezyası’nın bazı bölgelerinde insanlar, tanrı Tane veya yaratılış hikayesindeki ayrı bir karakter olan Tiki (Ti ʾ i), tanrı tarafından kumdan şekillendirilmiş ve dişi ilkenin, Toprak Ana’nın özünü taşıyan bir dişi formunu gebe bıraktığında ortaya çıktı. Diğer bölgelerde Tangaloa, bazı yerlerde tanrıça, diğerlerinde ise ilk kadın olarak düşünülen Hina için ilk erkek olan Ti ʾ i’yi yarattı. Tahiti’de şefler soyağaçlarını Ti ʾ i ve Hina’ya kadar takip ettiler. İnsan yaşamının yaratılmasıyla birlikte ölüm de yaratıldı.
Maorilere göre, Tane ve Toprak-Oluşturulmuş Hina’nın çocuğu olan Hina-titama, babasıyla çiftleşti ve birkaç çocuğu oldu. Bu birliğin ensest olduğunu fark etmesi onu yeraltı dünyasına sürükledi; oradan çocuklarını birer birer yakaladı. Bu, ölümün kökeniydi. İnsan yaşamının kökeni genellikle Gök Baba ve erkek ilkeyle ilişkilendirilirken, ölümün kökeni genellikle dişi ilkeyle ilişkilendirilir. Bazı bölgelerde insanlığın kökenine dair oldukça farklı anlatımlar vardır.
Paskalya Adası’nda en önemli tanrı, yalnızca kuş kültünün ritüellerinin koruyucusu değil aynı zamanda insanların yaratıcısı olan yerel tanrı Makemake’ydi. Tuvalu’da erkek ebeveyn güneş, dişi ebeveyn ise taştı ve daha genel gökyüzünü ve dünyayı üst ve alt atmosferlerin daha belirli yönlerine dönüştürüyordu. Bireysel bitkilerin veya hayvanların kökeni belirtilmemiş olsa da, yerel öneme sahip nesnelere genellikle kendi hikayeleri anlatılır.
Örneğin, Tahiti’de yarı tanrıça Hina’nın sevgililerinden biri, gömüldükten sonra hindistancevizi bitkisinin türediği Tuna adlı bir yılan balığıydı. Kadınlığın özünü temsil eden Hina, ayrıca, Ay’daki evinden böyle bir ağacın bir dalını düşürdükten sonra dünyada büyüyen banyan ağacının kökeni olarak da anılır. Benzer şekilde, Tonga kavave şeker kamışı, ziyaret eden bir yüksek şef için yiyecek olarak öldürülen ölü bir çocuğun başından ve vücudundan türemiştir.
Bu çocuk yenmemiş, gömülmüş ve iki bitki mezarından büyümüştür. Kava bitkisinden yiyen bir sıçan sendelemiş ancak şeker kamışı bitkisinden yedikten sonra dengesini yeniden sağlamıştır. Bu, kavanın ritüel olarak içilmesinin ve kava içmeye eşlik eden şeker kamışı ritüelinin kökenidir . Hawaii’de son derece karmaşık bir mitoloji, tanrılar, insanlar ve doğal çevrenin unsurları arasındaki yakın ilişkileri ortaya koymaktadır. Adaların kökenlerinin sırası ayrıntılı olarak verilmiştir — doğuda Hawaii adasıyla başlayarak, Hawaii zincirinin büyük adaları boyunca batıya doğru ilerleyerek ve Niihau’da (bir doğum sonrası), Lehua, Kaula’da ve son olarak alçak resif adalarında sona ermektedir.
Adaların ebeveynleri öncelikle Wakea (Gök Baba) ve Papa’dır (Toprak Ana). Wakea’nın ikincil eşleri Kaula ve Hina iken Papa’nın ikincil eşi Lua’dır. Ayrıca, Kumulipo ilahisi evrendeki tüm bitki ve hayvanların kökenini ve düzenini ve tanrıların ve insanların kökenini ortaya koyar. Kane ve Kanaloa doğan ilk tanrılardı, La ʾ ila ʾ i ilk kadındı ve Ki ʾ i ilk erkekti. Birkaç nesil sonra tanrıça Haumea, Kanaloa’ya çocuk doğurdu ve sonra erkekler arasında bir koca aldı ve doğum tanrıçası oldu. Birçok biçimde, doğa, tanrılar ve insanlar etkileşime girdi – sadece yaratmak için değil, aynı zamanda değiştirmek ve yok etmek için de.
M ā ui
Yarı tanrı M ā ui, statükoyu altüst eden düzenbazdı. Maui, Katharine Luomala tarafından M ā ui-of-a-Thousand-Tricks (Honolulu, 1949) adlı çalışmasında ölümsüzleştirildi. M ā ui’nin en önemli eylemleri arasında sihirli olta kancasıyla adalara balık tutmak (diğer bölgelerde Tangaloa’nın yerini almak), güneşi yakalamak ve tanrılardan ateşi çalmak vardı.
Ayrıca bazı bölgelerin geleneklerinde uzmanlıkları vardı, örneğin Tonga ve Uv é a’da gökyüzünü yukarı itmek (doğu Polinezya’da sıklıkla bu başarıyı sergileyen Tane’nin yerini almak), Yeni Zelanda’da ölümün üstesinden gelmeye çalışmak ve Tokelau’da orijinal erkek ebeveynin yerini almak gibi. M ā ui genellikle bir sihirbaz olarak kabul edilirdi, ancak en çok hayranlık duyulan özelliği otoriteye karşı hile yapmaktı. Klasik masallarda M ā ui genellikle yaratmaz, çünkü bu tanrıların alanıydı.
Bunun yerine, yarı insan yarı tanrı olarak, daha önce yaratılmış olanı insan için yararlı bir şeye dönüştürdü. Böylece, daha önce gökyüzünde yarışan güneşi yavaşlattı, böylece günler kabuklu bezleri dövmek ve kurutmak , yiyecek yetiştirmek ve hazırlamak ve tanrılara tapınaklar inşa etmek için yeterince uzun olacaktı. M ā ui, insanların rahatlığı için tanrıların kolaylıklarını (yemek pişirmek için ateş gibi) çaldı. M ā ui, hem tanrılarla hem de insanlarla başa çıkabilen arketipal kültür kahramanıydı.
Polinezya dininin efsanevi temaları, soyağacı, saygı ve saygısızlık ve açıklanması ve yatıştırılması gereken doğa yönleriyle ilgilenen bir halka rütbe ve sosyal tabakalaşmayı haklı çıkarmaya yardımcı olan karmaşık sosyal metaforlardı. Tanrılar ve efsanevi kahramanlar, insan kibrinin bir parçası haline geldiler ve bunun için suçlandılar. Polinezya dini, soyağacı bağlantılarına ve tanrıların doğa ve insanlık durumuyla bütünleşmesine odaklanan Polinezya toplumsal yapısının bir sonucuydu.
Polinezya Mitolojisi Sözlüğü
Aarea Tahiti adalarında ilk insanın yaratıldığına inanılan kırmızı renkli bir toprağın adı olup, Yahudi mitolojisinde Âdem’in ve İskandinav mitolojisinde çamur devlerin kırmızı topraktan (bir çeşit kil) yaratılışıyla benzerlik göstermektedir.
Afa Samoa adası halkının inanışında fırtına tanrısının adıdır.
Ahoeitu Tonga adası halkının inanışında tanrı Eitumatupua ile ölümlü karısı İlaheva’nın oğlunun adıdır.
Aitu Köy ve ailelerin koruyucusu olarak görev yapan ikinci derece tanrılara verilen isimdir. Fransız Polinezyası’nda Markiz adalarında Atua adıyla tanınmaktadır.
Ake Su tanrısının adı olup, Oakeu ile birlikte tufandan sorumludur.
Alii Menehune Hawai adaları halkının inanışında küçük insanlardan oluşan bir halkın şefinin adıdır.
Ami Te Rangi Gök tanrının adı olup yeryüzündeki insanları arayıp sepetine doldurmuş bir çırpıda yiyip yutmuştur.
Apu Hau Yerli dilde ‘şiddetli fırtına’ anlamına gelen fırtına tanrısının adıdır.
Apu Ko Hai Mangaia adasında yaşayan Kanei halkının inanışında balıkların koruyucu tanrısının adıdır.
Ata Tonga takımadalarında cennetten atılmış bir kahramanın adı olup, bazı taşlık adalarda Maka-Fonua olarak da adlandırılmaktadır.
Ataea Tahuata Adası söylencelerinde sonradan tanrı Angi ve tanrıça Papa’yı oluşturmak için ikiye bölünen başlangıç tanrısının adı olup ‘boşluk, uzay’ anlamına gelmektedir.
Atanua Markiz adaları halkının inanışında şafak tanrıçasının adı olup, sabahları gökyüzünde bir ateş yaratır. Yaratıcı tanrı Atea’nın eşi ve ilk insan Tu-Mea’nın annesidir.
Atarapa Haronga’nın kardeşi olan şafak tanrıçasının adıdır.
Atea Güney Pasifik’te Fransız Polinezyası’nda bulunan Tuamotu ve Markiz adalarının yerli halkının dilinde ‘uzay, boşluk’ anlamına gelmekte olup, Polinezya inanışında tarih öncesi çağa ait bir tanrının adı olduğuna ve ikiye bölünerek tanrı Rangi ve tanrıça Papa haline dönüştüğüne inanılmaktadır. Tahuata (Markiz adalarının orijinal adı) halkının inanışında Atanea, şafak tanrıçası Tanaoa ile evlenmiş ve ilk insan Tu-Mea doğmuştur.
Atu Fiji ve Tonga adaları halklarının inanışında ilk insanın adıdır. Farklı hikâyelerde Tutu veya Tele adıyla da geçmektedir.
Atutuahi, Autahi Cennet ve güney yıldızı tanrısı olup aylar boyu denizde yolculuk yapanlara yol göstermektedir.
Auahi-Turoa Güneş tanrısı Tama Nui-Te-Ra’nın yeryüzüne indirmesi için ilk ateşi verdiği oğlunun adıdır. Yeryüzünde ateş tanrıçası Mahu-ike ile evlenmiş ve ‘Ateş çocukları’ olarak bilinen beş çocukları olmuş, elin parmaklarının isimleriyle adlandırılmışlardı:
- Konui (baş parmak)
- Koroa (işaret parmağı)
- Mapere (orta parmak)
- Manawa (yüzük parmağı)
- Koiti (küçük parmak)
Aumakua Yerli halkının folklorunda, her insanın iki ruha sahip olduğuna ve insan öldüğünde dünyevi ruh olan ‘unihipili’ yeryüzünde kalırken yüksek ruh ‘aumakua’nın cennete yükseldiği ve atalarının ruhlarıyla birlikte olduğuna inanılırdı.
Avaiki İnsan ruhlarının yaşadığı ve bir delikten yeryüzüne çıktıkları yeraltı dünyasının adı olup aynı zamanda barış, tarım ve tatlı patates tanrısı Rongo ve ailesinin de evidir.
Dakuvanga Fiji halkının inanışında köpekbalığı tanrısının adı olup balıkçıların korkulu rüyasıdır. Bununla birlikte mercan adalarının koruyucu tanrısı olan dev ahtapot tarafından yenilince Kandavu adası civarına yaklaşmamaya söz vermiştir.
Drakulu Fiji adası halkının inanışında Ölüler Diyarı’nın girişi olan iki mağaradan birisinin adıdır (diğeri: Cibaciba)
Eau Maelere’nin kızı, Havoa’nın kardeşi ve Kopu’nun karısıdır.
Fakahotu Yeryüzü tanrıçası Papa’nın isimlerinden birisidir.
Hahau-Venua Maori halkının dilinde ‘Yeni Zelanda’ya verilen isim olup ‘Toprak aramak’ anlamına gelmektedir.
Haikili Şimşek tanrısının adıdır.
Hakavau Maori halkının inanışında olağanüstü güçlere sahip bir büyücünün adı olup, ellerini bir kez çırparak yaptığı büyüyle düşmanları olan iki büyücüyü, Puarata ile Tautohito’yu öldürmüştür.
Haumea Bereket ve doğum tanrıçasının adıdır.
Hanui-o-Rangi Gök tanrıçası Rangi ile fırtına tanrısı Tawhiri-Matea’nın oğlu rüzgâr tanrısının adı olup kelime anlamı ‘rüzgârın babası’dır.
Haole Hawaii adalarında ‘nefes almayan adam’ anlamına gelen terim aynı zamanda hayalet ve ölü anlamında kullanılmakta unutulmuş bir tanrı adı olduğu sanılmaktadır.
Haronga Güneş ay ve ile şafak tanrıçası Atarapa’nın babasının adıdır.
Hau Maori halkının inanışında rüzgâr tanrısının adı olup, Rua Tapu’nun oğludur.
Hau Marangi, Hau Maringi Sis tanrısının adı olup yağmur tanrısı Ua’nın oğludur.
Haumia Tiketike, Haumia, Haumea, Hauma Maori halkının inanışında ekilmeyen yabani bitki ve meyvelerin tanrısının adı olup, ekilebilen bitkilerin tanrısı Rongo’nun kardeşidir.
Havaiki Maori halkının inanışında efsanevi anavatanın adıdır. Bazı Maori efsanelerinde öteki dünya anlamında da kullanılan Havaiki, Cook adalarında Mangaia adıyla bilinmektedir.
Hema 1. Maori şimşek tanrısı Tavhaki ile Karihi’nin babasının adı olup denizin derinliklerinde yaşayan Ponaturi adlı ruh tarafından öldürülmüştür.
- Ay tanrıçası Mahina’nın oğlunun adıdır.
Hi’iaka, Hiiaka Hawaii halkının inanışında adalar, tepeler ve mağaraların tanrıçasıdır. Hula dansçılarının koruyucusu olan iyi huylu Hiiaka, deniz tanrısı Kane’nin kızı ve volkan tanrıçası Pele’nin kız kardeşidir.
Hiku Hina’nın oğlu olan bir yarı tanrının adıdır.
Hikuleo Tonga adasında ölümden sonra gidilen öteki dünyanın tanrısının adı olup, batısında Pulotu’da ikamet eder. Gündelik yaşamda pek çok canlı varlığın biçimine girdiğine inanılan tanrının Samoa adasındaki adı Siuleo’dur.
Hina Yeraltı dünyasının bekçiliği, sanatçı ve zanaatkârların himayesi hatta ilk kadın olmak gibi pek çok özelliği olan bir tanrıçanın adı olup balık adam Tuna’ya aşıktır.
Hina-İka Balık tanrıçası olup Molokai adasının annesidir. Polinezya’da İna adıyla bilinen tanrıça ay ile ilgili olmalıdır (Hina-Kega ‘Ay’ın parlak hali’, Hina-Uri ‘Ay’ın görünmez hali’).
Hina-keha Hina-uri ile Maui’nin kız kardeşi olan ay ve doğum tanrıçasının adıdır.
Hina-uri Hina-keha ile Maui’nin kız kardeşi olan bir ay tanrıçasının adıdır.
Hine-ahu-one Tane’nin karısı ve Hine Titama’nin annesi olan bir yer altı tanrıçasının adıdır.
Hine-i-Tapeka Ateş tanrıçasının adıdır.
Hine-kau-Ataata Tiki ile Marikoriko’nın kızı olup, yeryüzünde doğan ilk çocuktur.
Hine Titama Tane ile Hine-ahu-one’nin kızı, Hine Titamauri’nin annesi olan bir gökyüzü tanrıçasının adıdır.
Hine-Kau-Ataata Maori halkının inanışında ilk kadın Marikoriko ile ilk adam Tiki’nin oğlu olan ilk çocuğun adıdır.
Hine-nui-te-Po Tane ile Hina’nın gece, karanlık, ölüm ve yeraltı tanrıçası olan kızının adı olup, kelime ‘Gecenin büyük efendisi’ anlamına gelmektedir.
Hine-Tu-Vhenua İyi huylu rüzgâr tanrıçasının adı olup denizcilere yolculuklarında yardım etmektedir.
Hinemaka Maru’nun Vhakaputa seyahati sırasında yakalanıp, Maru’nun oğluyla evlendirilen bir bakirenin adıdır.
Hineteiwaiwa Maori doğum tanrıçasının adı olup, Tane’nin kızıdır.
Hiro Batı Pasifik’e keşif gezisi yapıp yazı yazma yetisini getiren kahramanın adıdır.
İao Tanrı anlamında kullanılan bir kelimedir. Bkz. İo
İka-Roa Samanyolu’na verilen isim olup gece tanrıçası Po’nun seyahat ettiği parıldayan arabası olduğuna inanılır.
İka-Tere Balık tanrının adı olup, okyanus tanrısı Tangaroa’nın torunu ve tüm balıkların babası olduğuna inanılır.
İna, Rona Maori halkının inanışında ışık tanrıçası olup, ay tanrısı Marama’nın karısı ve kör yeryüzü tanrısı Kui’nin kızıdır. Samoa adasında Sina olarak adlandırılmaktadır.
İo Maori mitolojisinde en önemli tanrının adı olup gökyüzünün üzerinde Te Toi-o-nga-Rango’da ikamet edip ‘öz, merkez’ anlamına gelmektedir.
İra Gökyüzü tanrıçası ve yıldızların anasının adıdır.
İra-Varu Balık tanrının adıdır.
İrihia Maori halkının inanışında batıda yaşayan ruhların adıdır.
İva Polinezya ağıtlarında adı geçen bir kelime olup ölü ruhların yaşadığı yeri tanımlamaktadır
Kaha’i Şimşek tanrısının adıdır.
Kahukura Barış ve ekilebilir bitkilerin tanrısı Rongo’nun görünümlerinden birisi olan gökkuşağının adıdır. Aynı zamanda yeryüzünden cennete uzanan yolun ve insanoğlunun ölümlüğünün sembolüdür.
Kai Tangata Maori halkının inanışında Hema’nın babası olan bir kültürel kahramanın adıdır. Gökyüzü tanrıçası Vhaitiri yeryüzüne inip Kai Tangata ile evlenmiş, ona balık tutmayı öğrettikten sonra tekrar cennete gitmiştir.
Kai-n-Tiku-Aba Samoa adasında kutsal bir ağacın adı olup ilk insan Na Ati-bu’nın sırtında çıkmış ve Koura Abi tarafından kesilmiş, bu olayın sonucunda insanlar saldırganlaşmıştır.
Kalamainu Ölülerin ruhunu hapseden iki kertenkele kadından birisinin adıdır (diğeri: Kilioa)
Kamohoali, Kalahiki Ateş tanrısı Pele’nin kardeşi olan köpekbalığı tanrının adıdır.
Kanaloa Ahtapot formunda tasvir edilen yaratıcı tanrının adı olup, aynı zamanda yeraltı dünyasının da efendisidir. Maori dilinde karşılığı Tangaroa’dır.
Kane Tüm insanlığın atası olan deniz tanrısının adı olup, yeryüzü, gökyüzü ve gökyüzünün üstünde yer alan cenneti yaratmıştır.
Kanae Yarı ruh olup uçan balık formuna bürünerek kocasının ölümüne sebep olduğu Urutonga’dan kaçabilmiştir.
Kane Hoalani Tanrıça Pele’nin babası olan tanrının addır. Kane Hoalani’nin avuca sığabilecek kadar küçük bir deniz kabuğu vardır ve bu kabul okyanusa bırakıldığında bir yelkenli tekneye dönüşmektedir.
Kapo Bereket tanrıçasının adı olup, Hiiaka ile Pele’nin kız kardeşi, Laka’nın annesidir.
Kariki Maori halkının inanışında şimşek ve gök gürültüsü tanrısı Tavhaki’nin ağabeyinin adıdır.
Kaulu Hilebaz bir tanrının adıdır.
Keora-Eva Bir tanrının adı olup, hakkında pek bir şey bilinmemektedir.
Kihe-Vahine Cinlerin ve kertenkelelerin koruyucu tanrısının adıdır.
Kiho Tumu Tuamotu adalarında en önemli tanrının adıdır.
Kiva Tüm kabuklu hayvanların anası olduğuna inanılan efsanevi varlığın adıdır.
Kohara Tüm ton balıklarının annesi olduğuna inanılan bir varlıktır.
Ku, Ku-Kau-Akahi Yaratıcı tanrı olup, aynı zamanda savaş tanrısıdır.
Kui Kör ve yaşlı yeryüzü tanrısının adı olup İna’nın babasıdır.
Kuila-moku, Kukailimoku Şifa ve savaş tanrısının adı olup, korkunç bakışlı, savaş başlıklı, ışıldayan gözlere ve kafasında kırmızı tüylerle tasvir edilir.
Kuku Lau Serap tanrıçasının adı olup, yolcuların ufukta varolmayan köyler (ülkeler) görerek yollarını kaybetmelerine sebep olur.
Kumu-Honua Tanrı Kane’in yarattığı ilk insanın adıdır. Karısı LaloHonua ile birlikte yasak meyveyi yedikleri için mutluca yaşadıkları güzel bahçeden kovulmaları hikâyesi Hıristiyanlıktan sonra yakıştırılmış olmalıdır.
Kupua İnsanları aldatan bir tanrı grubunun adı olup, önemli Kupualar şunlardır:
Hırsız ‘İva’, Ünlü ‘Maui’, Büyücü ‘Ono’, Fare avcısı ‘Pekoi’
La’a Maomao Rüzgâr tanrısının adıdır.
Laka Refah, dans, şarkı ama özellikle özdeşleştirildiği sağanak yağmur tanrıçasının adı ve bereket tanrıçası Kapo’nun kızı olup, tüm Hula dansçılarının koruyucusudur.
Limu Tonga halkının inanışında ölüler diyarı tanrısının adı ve Kel’nin eşidir.
Lona Ay tanrıçasının adı olup, ölümlü insan Ai Kanaka ile aşk yaşamış ve evlenmiştir.
Lono Şarkı ve tarım tanrısının adı olup dünyanın yaratılmasından önce var olan dört temel tanrıdan birisidir.
Lua-o-Milu Ölüler diyarında ölülerin ikamet ettiği yerin adı olup, ölüler tanrısı ‘Milu’nun mağarası’ anlamındadır.
Mafui’e Samoa adaları halkının inanışında deprem tanrısının adıdır.
Mahiki Ruhlar diyarı Lua-o-Milu’ya giden yolun adıdır. Kimine göre ebu yol denizkenarındaki bir mağaraya kimine göreyse güneşe doğru uzanmaktadır.
Mahiuki Yeraltı dünyasının efendisinin adıdır.
Mahina Ay tanrıçasının adı olup (Bkz.) Hema’nın annesidir.
Mahuike, Mahu-ike Ateş (ahi) ve deprem tanrısının (bazen tanrıça) adıdır. En büyük tanrı Maui ona ateşi almak ve korumağa ikna etmiştir.
Makanaima Bir rüzgâr tanrısının adıdır.
Makea-Tutara Maui’nin babası ve ölüler dünyasının efendisi olan tanrının adıdır.
Makemake Rapa Nui/Paskalya halkının inanışında en önemli tanrının adı olup, kuş kültünün koruyucusu ve insanoğlunun yaratıcısıdır.
Malara, Kopu Sabah yıldızı Venüs’e verilen isim olup, güneş tanrısı Maelare’nin kızları Eau ile Havoa’yı ilk görüşte beğenip onlarla evlenmiştir.
Mangaia, Auau Enua Cook adalarının güneyinde Rarotonga’dan sonra ikinci büyük adanın adıdır. Adanın adı Polinezya dillerinde ‘Öteki dünya’ anlamına gelmektedir.
Maohi Sözlü gelenekte Polinezyalıların atalarının adı olup bazen Maori olarak da tanımlanır.
Mareikura Yaratıcı tanrı İo’nun hizmetinde bulunan perilerin adı olup, İo’nun habercisi ve ruhların koruyucusudurlar.
Marikoriko Maori halkının inanışında ilk kadının adı olup, ilk erkek Tiki’nin karısıdır.
Maru Aynı zamanda savaş tanrısı ve cennetin efendisi olarak bilinen yaratıcı tanrının adıdır.
Mata Upola Güneş tanrısı Maui’nin kontrol ettiği doğu rüzgârının adıdır.
Matagi, Matangi Rüzgârın kişileştirilmiş formu olup, hafif meltem Fisaga dışındaki tüm rüzgârlar güneş tanrısı Maui tarafından kontrol edilmektedir.
Matariki Tarımı yöneten ve denizcilere yol gösteren yedi tanrının adı olup, kelime anlamı ‘küçük gözler’dir.
Matuku Şimşek ve gök gürültüsü tanrısı Tawhaki’nin oğlu olan yamyam bir yarı tanrının adıdır.
Matuku Tago Tago Tawhaiki’nin kahraman oğlu Vahie Roa’yu başından ısıran köpek balığının adıdır.
Matuu Kuzey rüzgârının kişileştirilmiş formu olup, güneş tanrısı Maui’nin kontrolü altındadır.
Maui Başta Hawaililer ve Maoriler olmak üzere tüm Polinezyalıların en önemli tanrısının adıdır.
Mauri Ölümsüz olduğuna inanılan ruh ve hayalet anlamında kullanılan bir terimdir.
Menehune Büyü yapma yeteneğine kadir küçük insanların adı olup, Hawai adasında Pu’ukapele dağının eteklerindeki ormanın derinliklerinde yaşamaktadırlar. Polinezyalılar Menehunelerin insanlarla birlikte yaşayıp onları koruduklarına ve kılavuzluk ettiklerine inanmaktadırlar. Genellikle beyaz ya da hafif kızıl tenli, uzun dağınık saçlı küçük insanlar olarak tasvir edilmektedirler.
Merau Ölüm ve Ölüler Dünyası tanrıçasının adıdır.
Milu Hawai halkının inanışında Lua-o-Milu adıyla bilinen ölüler dünyasının efendisi olan tanrının adıdır
Moko 1. Sihirli güçlere sahip olan kertenkele tanrının adıdır. Bkz. Pili
- [Polinezya] Yeni Zelanda’da yaşayan Maori’lerde bir tür yüz dövmesinin adıdır.
Motoro Mangaia’da tapınılan, kurban sunulmayan fakat kendisini rahatsız eden kişiyi öldüren bir tanrı adıdır
Murimuria Fiji halkının inanışında cennet ile cehennem arasında yer alan bir çeşit Araf olup, ölü ruhlar burada cezalandırılır veya ödüllendirilirler.
Nabangatai Fiji adası halkının inanışında ölüler diyarında ruhların istirahat ettiği köyün adıdır.
Namaka Yanardağ tanrısı Pele’nin kız kardeşi olan deniz tanrıçasının adıdır.
Nana-Ula Binlerce yıl önce halkına Kahiki’den (Tahiti) Hawai’ye 4.000 km boyunca giderken rehberlik eden efsanevi denizcinin adıdır. Hawaii’nin ilk kralı olmuştur.
Ndauthina Fiji halkının inanışında denizci ve balıkçıların tanrısı olup, Fiji dilinde ‘meşale taşıyan’ anlamına gelmektedir. Daha çocukken annesi başına ışık saçan çubuklar bağlamış, geceleri denizcilere yol göstermesini sağlamıştır.
Ndengei Fiji halkının inanışında yılan formunda tasvir edilen yaratıcı tanrının adıdır.
Nga-Atua Şimşek tanrısı Tavhaki’nin karısı Tangotango’nun yaşadığı 6. cennetin adıdır.
Nganaoa Maori halkının inanışında üç deniz canavarını öldüren ve bunlardan birisinin midesinde uzun süre önce kaybolan annesi ve babasını bulan bir kahramanın adıdır.
Nganga Maori halkının inanışında dolu yağışının tanrısıdır.
Ngaro Yiyecek ve ölüm tanrısının adıdır.
Ngaru Sörf tahtasını keşfeden, köpekbalığı kral Tumuitearetoka’ya meydan okuyan efsanevi kahramanın adıdır.
Ngendi Fiji halkının inanışında insanlara ateş kullanmayı öğreten bereket tanrısının adıdır.
Ngurai Fiji halkının inanışında bir tanrı adı olup fare formunda tasvir edilmektedir.
Ono Markiz adalarında barış ve tatlı patates tarımı tanrısı Rongo’ya verilen isimdir.
Oro Tahiti halkının inanışında yaratıcı tanrı Tangaroa ile yeryüzü tanrıçası Hina-Tu-a-Uta’nın oğlu olan savaş ve barış tanrısı olup barış zamanı Oro-i-Te-Tea-Moe olarak da adlandırılır. Toi-Mata ‘Balta Göz’, Ai-Tupuai ‘Kafa yiyen’ ve Mahu-FatuRau ‘Yüz taştan kurtulan’ adlarında üç kızı vardır. Cook adalarında yaşayan Rarotongan halkının atası kabul edilmektedir.
Pahuanui Tahiti halkının inanışında deniz cinlerinden birisinin adıdır.
Paikea, Paiea Deniz canavarlarının tanrısının adı olup, yeryüzünün kişileştirilmiş formu tanrıça Papa’nın oğludur.
Paka’a Hawai efsanelerinde yelkeni icat edip denizcilere hediye eden rüzgâr tanrısının adı olup, yaratıcı tanrı Loa’nın büyük torunudur.
Paliuli Hawai efsanelerinde adı geçen ve her yerin ekmek ağaçlarıyla dolu olduğu bir çeşit cennetin adıdır.
Pani Maori halkının inanışında bitkilerin büyümesini sağlayan tanrıçadır.
Paoro Maori halkının inanışında yankı tanrıçasının adı olup, ilk kadın Marikoriko’ya sesini vermiştir.
Papa Maori halkının inanışında dişi bir tanrıçanın adı olup, yeryüzünün kişileştirilmiş formudur. Gökyüzünün kişileştirilmiş formu Rangi ile evlenmiş ve pek çok çocukları olmuştur.
Papare Orokolo halkının inanışında ay tanrısının adıdır.
Pere Adaları çevreleyen okyanus suları tanrıçasının adıdır.
Pia Maori halkının inanışında kayaların denizde mantar gibi yüzdüğüne inanılan buz diyarının adı olup, muhtemelen Antarktika kastedilmektedir.
Pili Başta Yeni Kaledonya olmak üzere tüm Polinezyalıların atalara ait ruhları temsil ettiğine inandığı geko (bir çeşit kertenkele) tanrının adıdır.
Po Gece tanrısının adıdır Bkz. Ao
Poukai, Pouakai İnsanları parçalayıp yiyen dev bir kuş tanrının adıdır.
Pua Tu Tahi Tahiti kozmolojisinde deniz altında yaşayan bir iblisin adı olup ‘Yalnız duran mercan kayası’ anlamına gelmektedir.
Puna Rata adlı kahraman tarafından öldürülen bir tanının adıdır.
Raa Maori halkının güneş tanrısının adı olup, serap tanrıçası Arohirohi’nin kocasıdır.
Raka Rüzgâr tanrısının adıdır.
Raka Maomao Maori halkının inanışında rüzgâr tanrısının adı olup, Samoa adasında Fa’atiu, Hawai’de La’a Maomao adıyla bilinir.
Ranjing Mahatala Langit Borneo adasında yaşayan Dayak halkının yaratıcı tanrısının adıdır.
Rangi, Hanui-o-Rangi Yeni Zelanda’da yaşayan Maori halkının inanışında gökyüzü tanrısının adıdır.
Rata Cook adalarından Aitutaki mitolojisinde Tahiti Tokerau’nun oğlu olan bir kahramanın adıdır.
Ratu-mai-mbula Fiji halkının inanışında ölüler dünyasına ait bir yılan tanrının adı olup aynı zamanda bereket tanrısı kabul edilir.
Rehua Rangi ile Papa’nın oğlu olan bir yıldız tanrısının adı olup, onuncu cennet Rangi Tuarea’da bulunan TePutahi-Nui-o-Rehua’da yaşamaktadır.
Riiki ile Rigi Gökyüzünün havada asılı kalmasını sağlamak için onu tutan iki tanrının adıdır.
Riiti Gilbert adaları halkının inanışında yılan balığı tanrısının adıdır.
Rimu Ölüler diyarı tanrılarından birisinin adıdır.
Rohe Maori halkının inanışında en önemli tanrı olan Maui’nin karısının adıdır.
Rongo, Rongo ma-Tane Ekilebilen bitkiler, barış ve tatlı patates tanrısının adı olup, yağdırdığı yağmurlarla bitkilerin büyümesini sağlamaktadır. Gökkuşağı formunda insanlara görünen Rongo Paskalya adasında ise yaratıcı tanrı kabul edilmektedir. Hawaii adasında Longo, Tahiti’de Ro’o, Samoa adasında Lo’o adıyla bilinmektedir.
Ro’o Tahiti efsanelerinde gök tanrı Atea’nın hasta insanlar tarafından tapınılan şifa tanrısının oğlunun adıdır.
Rori Dev bir deniz canavarının adıdır.
Roua, Ra Fransız Polinezyasında yer alan Sosyete adaları halkının inanışında yıldızların babası olarak bilinen bir tanrının adıdır.
Rua Tahiti halkının inanışında sanatçı ve zanaatçıların tanrısı olup, kelime anlamı ‘uçurum’dur.
Rua-Tapu Rüzgâr tanrısı Haunun bir cinayete kurban giden babasının adı olup, kelime anlamı ‘yasak yol’dur.
Ruau-Moko Yeryüzü tanrıçası Papa’nın henüz annesinin karnında bulunan doğmamış en ufak çocuğunun adı olup depremlere sebep olarak Ruau-Moko’nun annesinin karnında hareket etmesi gösterilir.
Samulayo Fiji savaş ve ölüm tanrısının adıdır.
Sava Samoa halkının inanışında kız kardeşi ‘İ’ ile birlikte Savai adasına yaşayan bir gencin adı olup, çocuklarından Polinezya halkının ataları olmuştur.
Savali Samoa halkının inanışında aynı zamanda yaratıcı tanrı kabul edilen okyanus tanrısının habercisinin adıdır.
Ta’aroa Tahiti halkının inanışında yaratıcı tanrının adı olup, insan ve doğa elementleri dahil evrenin her parçasının Taaroa’yı oluşturduğuna inanılmaktadır.
Tagaloa Samoa adası halkının inanışında okyanus tanrısının adıdır.
Tagaro İlk varlık ve yaratıcı tanrının adıdır.
Tahekeroa Yeryüzü ruhunun adıdır.
Tahiti Tokerau Bir Tahiti tanrıçasının adı olup, tanrı Puna tarafından kaçırılmasının ardından Rata tarafından kurtarılmıştır.
Tama Nui-Te-Ra Maui halkının inanışında güneş tanrının adıdır.
Tamapo Tonga adası halkının inanışında Laufakanaa’nın cennet tanrısı olan oğlunun adıdır. Tamapo, yeryüzüne rüzgârları yönetmesi için gönderilmiştir.
Tane Papa ile Rangi’nin büyük oğlu olan ışık, orman ve ağaçların tanrısının adıdır.
Tane Mahuta Ormanların ve ormanda yaşayan hayvanların koruyucu tanrısı ve Mapa’nın oğludur.
Tangaloa, Tangaroa Gökyüzünü denizden ayıran okyanus tanrısının adıdır.
Tangotango Maori halkının inanışında cennete yaşayan dişi bir ruhun adı olup, yakışıklı şimşek tanrısı Tavhaki’den hamile kalıp Arahuta’yı dünyaya getirmiştir.
Tanoa Markiz adalarından Tahuata halkının efsanelerinde yaratılış öncesi karanlığın adıdır.
Tapariu Ölüm tanrıçası Miru’nun, erkekleri dans ederken ayartıp ölüler dünyasına getirmeleri için, yeryüzü ve yeraltı dünyası arasında uzanan göller vasıtasıyla dünyaya gönderdiği bir çeşit su perileri olan varlıkların adıdır.
Tara Deniz tanrıçasının adı olup, uzun örgülü saçlı güzel bir kadın olarak tasvir edilir.
Taringa Nui Şans getiren bir tanrının ‘Koca Kulak’ anlamına gelen adı olup, tehlikeyi önceden duyabilmesi özelliğinden dolayı uzun deniz yolculukları sırasında kanoların üzerinde taşınır.
Tau-Titi Maori halkının inanışında Ruhlar Kraliçesi Miru’nun oğlu olan bir tanrının adı olup, aynı zamanda günbatımından sonra dört genç kız tarafından Miru adına gerçekleştirilen geleneksel bir dansın da adıdır.
Tavhaki, Tavhiki Maori halkının inanışında Hema’nın oğlu ve Matuku’nun babası olan şifa, gök gürültüsü ve şimşek tanrısının adı olup ev yapımı ve dekorasyonunu konusunda olağanüstü bir yeteneğe sahiptir.
Tavhiri Ağaç dallarını sallandıran, denizi dalgalı hale getiren rüzgâr ve fırtına tanrısının adı olup Papa ile Rangi’nin oğludur.
Te Rongo Yaratıcı tanrının adıdır.
Te Toi-o-nga-Rangi İo’nun ikamet ettiği on iki cennetin en yüksekte olanıdır.
Tele Samoa halkının inanışında Upolu adasında yaratılan ilk insanın adıdır.
Tiki 1. Bir Tanrı veya ruhun ahşap veya taş oyma suretiye yapılan sembolünün adıdır.
- Tiki Tu Matauenga veya Tane tarafından yaratılan ilk insanın adıdır.
Tikokura Olağanüstü bir güç ve büyüklüğe sahip olduğuna inanılan sinirli mizaçlı fırtına dalgaları tanrısına verilen isimdir.
Tinirau, Tini Rau, Kinilau, Sinilau, Tinilau Okyanus ve balıkların tanrısının adı olup bazen korkunç bir köpek balığı bazen yakışıklı bir delikanlı formunda görünen çift tabiatlı bir tanrıdır.
Tonga 1. Maui tarafından kontrol edilen güneybatı rüzgârının adıdır.
- Samoa halkının inanışında Tonga adasında yaşamış ilk kadının adıdır.
Tonga-Hiti Baş ağrısına sebep olan bir iblisin adıdır.
Tonivha Maori halkının inanışında su kaynağı ve nehirlerin koruyucu ruhunun adıdır.
Toru Derin deniz çukurlarının tanrısının adıdır.
Tu Rangi’nin oğlu olan savaş tanrısının adıdır.
Tu Matauenga, Ta Matauenga Bazı efsanelerde ilk insan adı olarak da geçen savaş tanrısının adıdır.
Tu-Te-Vehivehi Maori halkının inanışında sürüngenlerin babası olduğuna inanılan yaratığın adıdır.
Tua-Uo-Loa Tanrı Maui tarafın-an kontrol edilen güney rüzgârının adıdır.
Tui Delai Gau Fiji halkının inanışında dev yapılı bir dağ tanrısının adı olup ellerini okyanusa balık tutmaya gönderebilmek gibi sihirli güçlere sahiptir.
Tuna Yılan balığı tanrısının adıdır.
Turehu Kırmızı saçlı perilerden oluşan bir ırkın adıdır.
Tutu Samoa halkının inanışında Tutuila adasında yaratılan ilk adamın adıdır.
Ua Maori halkının inanışında yağmur tanrısının adı olup, sis tanrısı Hau Marangi’nin babasıdır. Ua Roa (uzun süren yağmur), Uanui (şiddetli yağmur), Uawhatu (dolu), Ua Nganga (sağanak) isimleriyle de adlandırılır.
Uekera Cennete dek ulaşan kutsal ağacın adıdır.
Uira, Kanapu Şimşek ve gök gürültüsü tanrısı Tavhaki’nin atası olması muhtemel şimşek tanrısının adıdır.
Ukupanipo Hawaii halkının inanışında köpekbalığı tanrısının adı olup, balıkları sahilden uzaklaştırarak insanların yiyeceğe ulaşmalarını zorlaştırmaktadır.
Ulupoka Kötülük tanrısının adıdır.
Upolu Samoa adası halkının inanışında Upolu adasında yaşayan ilk kadının adıdır.
Uranga-o-Te-Ra Maori halkının inanışında ölüler dünyasının adı olup, tanrı Maui’nin eski eşi tanrıça Rohe tarafından yönetilir.
Urutonga Hema’nın karısı ve Tavhaki ile Karihi’nin annesidir.
Vahie Loa Kuyruklu yıldız tanrısının adı olup, kelime anlamı ‘uzun kol’dur.
Vahie Roa Tavhaiki’nin oğlu olan bir tanrının adıdır.
Vaiora Şifa tanrıçasının adı olup, kelime anlamı ‘Hayat Suyu’dur. Vaiora’nın su kaynağında yıkananların tüm hastalıklarından kurtulacağına inanılır.
Vaitere, Vaitakere Işık tanrıçası İna’nın babasının adıdır.
Vaitiri Maori halkının inanışında cennetten gelen bir tanrıçanın adı olup Kai Tangata adlı insanla evlenmiş ve Hema adlı oğulları doğmuştur.
Vakea Hem yaratıcı tanrı hem de ilk insan olan Vatea’nın Hawai adalarında kullanılan varyantıdır.
Vananga Kutsal ve gizli bilgiler için kullanılan genel terimdir.
Vari, Varima, Varima-te-Takere Tüm tanrı ve insanların anası kabul edilen yaratıcı tanrı Vatea’nın anası, Tangaroa’nın anneannesi başlangıç tanrıçasının adı olup ölüler dünyası Avaiki’nin en alt tabakasında yaşamaktadır.
Vatea Varima’nın oğlu olan ilk insanı yaratan tanrının adıdır. Hawaii adalarındaki karşılığı Wakea’dır.
Vhatu Maori halkının inanışında dolu (yağışı) tanrısının adıdır.
Vhiro Maori halkının inanışında karanlık, ölüm ve kötülüğün sembolü olup, kertenkele formunda tasvir edilen tanrısının adıdır. Karanlık ve sisli yeraltı dünyasında bir grup ruhun eşliğinde yaşarken insanlığın ve ışık ile bereket tanrısı Tane’nin aleyhine planlar yapar.
Vitu Samoa halkının inanışında Fiji adasında yaşamış ilk kadının adı olup, ondan Fiji adasına adını vermiştir.
Kaynaklar: Wikipedia, Ansiklopedia, Ulusal Mitler, Orhan Öztürk makaleleri
