Scylla, tarih boyunca denizcilerin ve hikaye anlatıcılarının korkulu rüyası olmuştur. O, Yunan mitolojisindeki bir deniz canavarıdır, herkesin kaçınmaya çalıştığı yıkıcı bir tehlikedir. Hayal et: Sislerle kaplı bir gece, geminizin pruvası suların üzerinde süzülürken, birdenbire karanlık suların derinliklerinden bir canavar belirir. İşte o, Scylla’dır.
Scylla, yarı kadın yarı canavar bir varlık olarak tasvir edilir. Gövdesinin alt kısmı bir köpekbalığı gibi vahşi ve korkutucu, üst kısmı ise bir kadının zarafeti ve güzelliğiyle süslenmiştir. Ama bu çarpıcı görüntü, onun tehlikeli doğasını gizlemez. Scylla, geçen gemilerin yüreklerini titretir, denizcilerin kabuslarına girer ve yolcuların dualarını yükseltir.
Scylla’nın yaşadığı yer, karşı koyulamaz kudretiyle ünlü bir boğazdır. Burada, karşı tarafta başka bir korkunç varlık, Charybdis adlı bir dişi girdap bulunur. Denizciler için bu, iki korkunç seçenek arasında bir seçim yapma zorunluluğu anlamına gelir: ya Scylla’nın canavarları tarafından parçalanmak ya da Charybdis’in çekimine kapılarak gemileriyle birlikte yutulmak.
Tuzakların Kurbanı: Scylla’nın Hikayeleri
Mitolojide, Scylla’nın adı genellikle Odysseus’un maceralarıyla ilişkilendirilir. O, bir kez Scylla ve Charybdis arasından geçmek zorunda kalmıştı ve bu yolculuk çok kanlı geçmişti. Scylla’nın çenesiyle yakalanan birkaç mürettebat üyesi, canavarın acımasızlığının sembolü olmuştu. Ancak, bu hikaye sadece bir örnektir; Scylla’nın pek çok denizcinin trajik sonuyla ilgili başka hikayeleri de vardır.
Odyssey’deki Scylla
Scylla, antik Yunan dünyasının en ünlü edebiyat eserlerinden birindeki rolü nedeniyle birçok kişiye tanıdık geliyor. Homeros’un Odysseia’sında Scylla, efsanevi kahraman Odysseus’un Truva Savaşı’ndan eve dönerken karşılaştığı pek çok tehlikeden biri olarak anlatılır.
Odysseus’a, savaşa katılmasının yirmi yıl boyunca evini göremeyeceği anlamına geldiğine dair bir kehanet verilmişti. Truva’ya yelken açmaktan kaçınmaya çalışsa da bir Yunan kralı olarak bağlılığından kurtulamadı.
Savaş on yıl sürdü ve Odysseus, bitkin düşen Yunan birliklerinin geri kalanı gibi anavatanına dönmeye hevesliydi. Karısını ve küçük oğlunu geride bırakmıştı ve kehanete rağmen onları yakında görmeyi umuyordu.
Ancak Olympus’un en güçlü tanrılarından birini kızdırarak büyük bir hata yaptı. Poseidon’un oğullarından biri olan Tepegöz Polyphemus’u haksız yere kör etmişti ve suçuyla kibirli bir şekilde övünüyordu.
Deniz tanrısı bu suçundan dolayı Odysseus’tan intikam almak için her fırsatı değerlendirdi.
Deniz, kendisini yöneten tanrıyı kişisel olarak kızdırmamış olanlar için bile pek çok tehlike barındırıyordu.
İki ölümcül deniz canlısı, tarihçiler tarafından Güney İtalya ile Sicilya arasındaki tehlikeli Messina Boğazı olarak tanımlanan dar bir su kanalının her iki yanında yaşıyordu. Denizcilerin boğazda ilerlemek için hangi kötülüklerden geçeceklerini seçmeleri gerekecekti.
Odysseia’da Odysseus , yolculuğuna devam etmek için Circe’nin adasından ayrıldığında bu seçimle karşı karşıya kalır. Büyücü, iki canavar arasında daha az tehlikeli olduğu için ona Scylla’ya yaklaşmasını tavsiye eder.
Scylla, gemilere saldırarak, aynı anda birkaç denizciyi öldürerek saldırdı. Charybdis muazzam bir girdaptı.
Circe, Odysseus’a Scylla’nın, gemisinin yanından hızla geçebildiği sürece daha az tehlike oluşturduğunu söyledi. Bir avuç adamını ele geçirebilirdi ama bu, Charybdis’e karşı tüm gemisini kaybetme riskine girmektense tercih edilirdi.
İlk içgüdüsü canavarla savaşmaktı ama Circe ona bunun intihar olacağını söyledi. Scylla öldürülemezdi ve onun yakınında herhangi bir duraklama ona daha fazla adamını ele geçirme şansı verirdi.
Circe ayrıca kahramana, Homeros’un anlatımında bir nehir perisi olan Scylla’nın annesine yardım için dilekçe vermesini söyledi. Peri, canavarı gemiye yalnızca bir kez saldırmaya ikna ederek kayıpları sınırlayabilirdi.
Odysseus bu tavsiyeye uydu ve gemisi kanala yaklaştığında Scylla’nın evini bulduğu kayalıkların yakınında kaldı. Circe’nin kavgaya karşı uyarısını hatırlayarak ağır zırh giydi ama silah kullanmadı.
Ayrıca adamlarını karşılaşacakları canavar konusunda uyarmadı. Eğer tehlikeyi bilselerdi, hızla geçmek için kürek çekmek yerine saklanmaya çalışacaklarından endişeleniyordu.
Gemi, yakınlardaki Charybdis yüzünden dikkati dağılan mürettebatın odağını kaybedene kadar neredeyse güvenli bir şekilde yanından geçmişti.
Scylla bu fırsatı değerlendirerek Odysseus’un mürettebatından altı kişiyi ele geçirdi. Geminin geri kalan adamları dehşet içinde bakarken o talihsiz adamları canlı canlı yedi.
Odysseus’un adamlarından daha fazlasını alma fırsatı bulamadan gemi geçti. Canavar altı kişinin hayatını kaybetmesine rağmen mürettebatın çoğunluğu boğazı güvenli bir şekilde geçmeyi başardı.
Argonotların Yolculuğu
Scylla, Yunan mitolojisindeki bir başka ünlü geminin hikayesinde de yer aldı. Argo gemisinin mürettebatı Jason ve Argonautlar da canavarın yanından geçti.
Argo’nun yolculuğunun Odysseus’un yolculuğuyla pek çok paralelliği vardır. Homeros’un eserleri daha sonraki yazarlar üzerinde çok etkili olmuş ve bir kahramanın Akdeniz’de seyahat ederken karşılaşacağı tehlikelerin standartlarını oluşturmuştu.
Odysseus gibi Jason da Scylla ve Charybdis’in beklediği dar kanala ulaşmadan önce ilk olarak Sirenlerin yanından geçti.
Odysseus bir cadıdan tavsiye alırken, Jason bir tanrıçanın yardımını aldı.
Hera onun hamisiydi ve boğazda yatan tehlikelerle karşı karşıya olduğunu Circe kadar o da biliyordu. Argonotlardan hiçbirinin canavarların tuzağına düşmemesini sağlamak için yardım istedi.
Hera, Argo’yu tehlikeli sularda yönlendirmeye yardım etmesi için deniz tanrıçası Thetis’e dilekçe verdi. Odysseus’un adamları canavarları kendi başlarına geçmek zorundayken Thetis, Argonotlar için suları kontrol ediyordu.
Bir tanrıçanın yardımıyla Jason’ın gemisi boğazın ortasında mükemmel bir şekilde gezinmeyi başardı. Hem Scylla’nın hem de Charybdis’in ulaşamayacağı bir yerde kaldılar.
Argo kanalın ortasından aşağı doğru ilerliyordu; onları her iki taraftaki tehlikelerden yalnızca birkaç santimetre uzakta tutuyordu. Herhangi bir insanın yönlendirmesi imkansız bir başarı olurdu.
Virgil’in Aeneid’inde Romalı kültür kahramanı tamamen farklı bir yaklaşım benimsiyor. Tehlikeli boğazı riske atmak yerine, canavardan tamamen kaçınmak için Sicilya’nın güney ucunda çok daha uzun bir rota çiziyor.
Scylla’nın açıklamaları
Yazılı efsanelerde Scylla’nın tasvirleri, ona fazla yaklaşmaktan korkmak için bir neden sağlıyor.
Homer’a göre, hem deniz canlılarını hem de insanları yakalamak için saldırdığı altı uzun kafası vardı. Hiç kimse onun yanından adamlarını kaybetmeden geçememişti.
[Mağaranın] içinde iğrenç bir şekilde ciyaklayan Skylla (Scylla) yaşıyor; sesi genç bir köpek yavrusununkinden daha kalın değil ama kendisi korkunç bir canavar; O tarafa giderse kimse onu göremez ve yine de mutlu olamaz, hatta bir tanrı bile.
Aşağı sarkan on iki ayağı, her birinin üzerinde tüyler ürpertici bir kafa bulunan altı uzun boynu ve her kafasında, kara ölümle dolu, sıkışık ve birbirine yakın üçlü sıra dişleri var. Mağaranın girintilerine beline kadar gömülmüş halde, hâlâ kafasını o korkutucu çukurdan dışarı fırlıyor ve orada, açgözlülükle kayanın çevresini el yordamıyla tarayarak yunusları, köpekbalıklarını ve bunlardan daha büyük hayvanları yakalayabileceği her türlü hayvanı avlıyor…
Denizci yok hiçbir gemide o tarafa zarar görmeden gitmekle övünmüştür, çünkü her başıyla karanlık pruvalı gemiden bir adamı kapıp götürmüştür.
-Homer, Odyssey 12. 54 ve sonrası (çev. Shewring)
Homeros’un açıklamasını okuyan ve o döneme ait Scylla’nın boyalı resimlerine bakan tarihçiler, onun formunun bir keşiş yengecinden ilham almış olabileceğine inanıyorlar. Küçük bir deniz hayvanından korkunç bir canavara dönüştü.
Daha sonraki yazarlar, Scylla versiyonları için Homer’ın tanımını temel aldılar, ancak onun canavarca özelliklerini genişlettiler.
Birçok mitolojik canavar gibi o da yarı insan olarak tanımlandı. Üst yarısının bir kadına benzediği, alt vücudunun ise daha çok bir deniz canavarına benzediği söyleniyordu.
Virgil, kuyruğunun yunusa, karnının ise walverine benzediğini iddia etti.
Homer’ın tanımladığı altı başın daha sonra köpek olduğu açıklandı. Yunan mitolojisinde köpekler sıklıkla yer altı canavarlarıyla ilişkilendirilirdi ve belindeki köpek başları halkası Scylla’ya , Zeus’a meydan okuyan efsanevi dev Typhon’a benzerlik kazandırıyordu .
Scylla’nın adı hem ilk ilhamına hem de daha sonraki görselleştirmesine dair bir ipucu veriyor. Yunanca iki kelimeden geldiği düşünülüyor.
Skillaros , Scylla’nın çıkıntılı bacaklarının temelini oluşturan keşiş yengecinin Yunanca kelimesiydi. “Parçalamak” anlamına gelen Skylo fiili de ismine benzerlik taşıyor.
Ancak yakından ilişkili bir başka kelime de skylax’tı . Hem köpek hem de köpekbalığı türü için kullanılan bir kelime olan benzer ses, yazarlara ve sanatçılara Scylla’yı köpek kafaları ve bacaklarıyla gösterme konusunda ilham vermiş olabilir.
Scylla, Yunan mitolojisindeki canavarla ilgili standart mecazların çoğuna uyuyor. Yarı insandı, birden fazla kafası vardı, yılan gibi bir kuyruğu vardı ve köpek özelliklerine sahipti.
Her ne kadar formu başlangıçta küçük ve zararsız bir yaratıktan ilham alsa da, zamanla tanım, Yunanlıların kahramanlarının yüzleşmesini beklediği canavar türüne uyacak şekilde büyüdü.
Bir Canavarın Kökenleri
Scylla’nın görünüşü korkunç ayrıntılarla anlatılırken, nereden geldiği her zaman daha az netti.
Yunan mitolojisindeki canavarlara her zaman köken hikayeleri verilmemiştir. Öyle olduklarında, genellikle onları başka mitlere bağlamak içindi.
Bu nedenle canavarlar için sıklıkla farklı arka planlar veriliyordu.
Scylla da farklı değildi. Canavarın nasıl ortaya çıktığına dair pek çok farklı versiyon vardı ve bunların hepsi onu farklı efsanelere bağlıyordu.
Ebeveynine ilişkin bazı teoriler şunları içeriyordu:
- Homer sadece onun efsanevi bir deniz canavarı olan Ceto’nun kızı olduğunu söyledi.
- Daha sonraki yazarlar Çeto’nun tehlikeli okyanus derinliklerinin tanrısı olan kardeşi Phorcus ile evlendiğini iddia etti. Sık sık Scylla’nın babası olarak verilirdi.
- Bir versiyona göre Phorcus, onu çocukları çalan köpekbalığı canavarı Lamia’dan doğurmuştu.
- Bir versiyonda Charybdis’in Scylla’nın annesi olduğu söyleniyor ve bu da ikisinin neden bu kadar yakın kaldığını açıklıyor.
- Büyü tanrıçası Hekate , babası Apollon veya Phorcus olan Scylla’yı doğuran başka bir olası anneydi. Belki de hikayenin bu versiyonunu diğerleriyle bağdaştırmak için bir yazar, Hekate ve Ceto’nun aynı olduğunu iddia etti.
- En az bir yazar, Poseidon’un en büyük oğlu ve habercisi Triton’un Scylla’nın babası ve isimsiz bir anne olduğunu söyledi.
- Poseidon’un bazen babası olduğu söylenirdi, genellikle annesi Ceto’ydu.
- Daha sonraki mitograflar, Typhon’un birçok canavar çocuğu ve yılan-kadın Echidna arasında Scylla’yı da içeriyordu.
Scylla’nın kökenine dair çoğu versiyon, onu Yunan mitolojisindeki daha önceki deniz canlılarıyla ilişkilendirir. Örneğin Phorcus, Gorgonlar ve Echidna gibi canavarların babası olarak da gösteriliyordu .Ancak Scylla’nın bir canavar olarak doğmadığını iddia eden en az bir hikaye vardı.
Klasik dönemden Roma dönemine kadar birçok canavarın, daha önceki Yunan yazılarında genel olarak verilenlerden çok daha karmaşık köken hikayelerine sahip olması yaygındı. Bunlar genellikle güzel bir genç kadının kıskanç veya öfkeli bir tanrıçaya dönüşmesini içerir.
Scylla’nın hikayesi de farklı değildi. Ovid onu Dönüşüm’e bir nehir perisi olarak dahil etti .
Romalı yazara göre Scylla güzel bir genç kızın yüzüne sahipti çünkü bir zamanlar öyleydi.
Birçok insan ve tanrı Scylla’yı sevdi ama o hepsini reddetti. Sonunda deniz tanrısı Glaucus’un dikkatini çekti ama o da geri çevrildi.
Glaucus, Scylla’nın kendisini reddetmesine öfkelendi ve Scylla’nın sevgisini kazanmak için ünlü cadı Circe’den yardım istedi.
Bunun yerine Circe tanrıya olan sevgisini itiraf etti. Periye olan karşılıksız aşkından vazgeçmesi ve onun yerine onunla birlikte olması için ona yalvardı.
Ancak Glaucus büyücünün yalvarışlarından etkilenmedi ve Scylla hayatta olduğu sürece başka bir kadını asla sevemeyeceğine yemin etti.
Circe çok öfkeliydi. Ancak Glaucus’u onu incitemeyecek kadar çok seviyordu, bu yüzden öfkesini Scylla’dan çıkardı.
Circe sihrini periye deforme edici bir büyü yapmak için kullandı. Scylla deniz kenarında yürürken bir canavara dönüştü.
Scylla aşağıya baktığında ve beline sarılmış devasa köpek kafalarını gördüğünde, bunların kendi vücudunun bir parçası olduğunun farkına varmadı. Bir canavarın saldırısına uğradığına inanarak kaçtı.
Dar boğazdaki mağaraya ulaştığında bir canavarın saldırısına uğramadığını, kendisinin de bir canavara dönüştüğünü fark etti. Sonsuza kadar orada kaldı.
Ancak Circe’nin zulmü Glaucus’un kalbini kazanmamıştı. Tanrı, Scylla’nın kaybolan güzelliği için yas tuttu.
Scylla, Circe’den bir miktar intikam almak için ilk şansı değerlendireceğine söz verdi. Odysseus ya da Latin yazarların verdiği isimle Ulysses, Circe’nin adasını terk ettiğinde Scylla gemisine saldırdı çünkü cadı ölümlü adamı sevmişti.
Scylla’nın Kaderi
Yunan mitolojisindeki canavarlar genellikle hikayelerini iki yoldan biriyle sonlandırdılar; ya büyük bir kahraman tarafından öldürüldüler ya da kendi rolleri oynandıktan sonra hikayeden silinip gittiler.
Scylla için her iki son da uygulandı.
İlk Yunan yazıları, ünlü gemilerin yolculukları sırasında Scylla’dan bahseder, ancak gemi geçtikten sonra canavara ne olduğu hakkında çok az şey söyler. Charybdis’le birlikte dar kanalda kaldığı ve hala geçen gemileri ve deniz canlılarını avladığı varsayıldı.
Ancak daha sonraki bir efsane, Scylla’ya tipik bir canavara özgü ölüm türünü verdi.
Geleneksel hikayeye yapılan bu ekleme, Herakles’in Sicilya yolculuğu sırasında Scylla’nın yaşadığı kanaldan geçtiğini iddia ediyordu. Odysseus ve Jason korkunç canavarla savaşmaya cesaret edemese de Herakles onu öldürecek kadar güçlüydü.
Scylla’nın hikayesi onun ölümüyle bitmedi. Bu versiyondaki babası Phorcus, onu diriltmek için vücuduna yanan meşaleler uyguladı.Scylla büyük bir kahraman tarafından öldürülmüştü ama yine de denizde seyahat edenler için bir tehdit oluşturuyordu.
Ancak daha sonraki bazı yazarlar Scylla’nın bir noktada öldüğüne inanıyor gibiydi.
Virgil ve diğerleri onu diğer efsanevi canavarlarla birlikte yeraltı dünyasının kapılarının koruyucuları olarak adlandırdılar. Virgil’e göre o artık dünyadaki mağarasında avlanmıyor, bunun yerine Hades’in diyarının girişinde gizleniyordu.
Canavarın Anlamı
Scylla, denizde dolaşan bir canavardı ve Yunan mitolojisindeki çoğu canavar gibi, bir zamanlar çok gerçek bir tehlikeyi temsil ediyormuş gibi görünüyor.
Okyanustakiler de dahil olmak üzere dünyadaki tehlikeler mitolojide sıklıkla canavarlar veya canavarlar olarak tasvir edilir. Bu canlılar, insanlara zararlı veya ölümcül olan doğal olayları bünyesinde barındırıyordu.
Scylla büyük olasılıkla Messina Boğazı’nın kenarından çıkıntı yapan pürüzlü kayaları temsil ediyordu.
Gerçek boğazın kuzey kısmı büyük bir girdap içerir. Denizcilerin, diğer taraftaki kayalara rahatsız edici derecede yaklaşarak dikkatli bir şekilde etrafından dolaşmaları gerekecekti.
Bu kayalar girdap kadar ölümcül olabilir. Onlara çarpmak büyük sızıntılara neden olabilir ve hafif bir çarpma bile denizcileri denize düşürebilir.
Scylla’nın mağarasından dışarı atılma şekli, bir geminin ne kadar ani bir kayaya çarpabileceğinin bir yansımasıydı. Navigasyonda yapılacak en ufak bir hata ya da suyun altındaki bir kayayı fark edememek, en deneyimli denizciyi bile habersiz bırakabilir.
Hikayenin gerçek dünyayla bağlantısı bugün bile açıkça görülüyor. Modern İtalyan kasabası Scila, adını orada yaşadığı söylenen canavardan almıştır.
Scylla efsanevi bir canavar olabilir ama onun gerçek bir tehlikeyle bağlantısı eski yazarlar için bile açıktı.
Scylla ve Charybdis
Scylla, Yunan mitolojisinde, özellikle de denizle bağlantılı canavarlar arasında en bilinen ve tanınan canavarlardan biri olmaya devam ediyor. Antik yazarlar gibi bizim de mitolojiye bakış açımız Homer’dan o kadar büyük ölçüde etkilenmiştir ki, Odysseia’da ondan söz edilmesi onun popüler hayal gücünün bir parçası olarak kalmasını sağlamıştır.
Bugün iki kötü seçenekten birini seçmekten bahsederken “Scylla ile Charybdis arasında” deyimi kullanılıyor. Odysseus , Messina Boğazı’nda seyrederken bu seçimle karşı karşıya kaldı ; çünkü seçtiği boğaz hakkında ne derse desin mürettebatının üyelerini kaybedeceğini biliyordu.
Odysseus, Scylla’nın yanından geçerek kayıplarını en aza indirmeyi tercih etti. Ancak hikayenin ilerleyen kısımlarında Odysseus tek başına Charybdis’in yanından geçmek zorunda kaldı.
Aeneus daha uzun bir yol seçerek seçimden kaçındı. Jason boğazı güvenli bir şekilde ancak ilahi müdahaleyle geçebildi.
Antik dünyanın en ünlü denizcilerinin üçü de Scylla ve Charybdis arasında seçim yapmakla karşı karşıya kaldı. Bu sorunla üç farklı şekilde baş ettiler: en az tehlikeli seçimi yaparak, tamamen kaçınarak veya bir tanrıçanın yardımıyla.
Sonuçta Scylla ve Charybdis denizdeki gerçek tehlikelerden daha fazlasını temsil ediyordu. Zor bir seçimi ve üç farklı adamın bu kararı nasıl ele aldığını temsil ediyorlardı.
Bir zamanlar masum bir peri olan korkunç canavar Scylla’nın yanından geçerken, Odysseus’un seçimini yaptığında olduğu gibi, gemi mürettebatından bazılarının ölümüyle sonuçlanacağı kesindi. Ancak Charybdis yakınlarında yelken açarak tüm gemiyi riske atmaktansa altı kişinin hayatını feda etmek daha iyiydi.
