Köpek Tanrıçası Barak Ana ve Köpek Tanrısı Barak Ata

Köpek Tanrıçası Barak Ana

Barak Ana Türk mitolojisinde Köpek Tanrıça. Köpek Ana (Köbek Ene) ve Moğollarda Nokay Eçe olarak da bilinir. Bazı Moğol boyları köpekten türediklerine inanırlar. Barak sıradan bir köpek olmayıp kutlu sayılır. Nogay adlı Türk-Moğol boyu ile ilişkilidir. Masallarda Köpük olarak tercüme edilen Köbek, Kübek adlı kahramanın bu motifle ilgili olma ihtimali yüksektir. Oğuz destanında Barak Boyu’nun (Oğuz Han’ın İt Barak akınları) erkeklerinin yüzlerinin köpek yüzü (veya o kadar çirkin) olduğu fakat kadınlarının ise aksine inanılmaz derecede güzel ve çekici oldukları anlatılır.

image 129
Köpek Tanrıçası Barak Ana ve Köpek Tanrısı Barak Ata 12

Bu nedenle Barak Ana kavramı bu boyun türediği Ana şeklinde algılansa da, kafasının köpek kafası olduğu şeklinde kesin bir bilgi mevcut değildir.

Köpek Tanrısı Barak Ata

Barak Ata – Türk mitolojisinde Köpek Tanrı. Köpek Ata (Köbek Ede) ve Moğollarda Nokay Eçege olarak da bilinir.

Bazı Moğol boyları köpekten türediklerine inanırlar. Barak sıradan bir köpek olmayıp kutlu sayılır. Köpek Ataya daha çok Moğol kavimlerinde rastlanır. Efsânevi köpek başlı insanlara da Barak adı verilir. Tarduşların ataları da Kurt veya Barak başlı bir insandır. Avrupa kökenli Hun / Macar efsânelerine göre de Avrupa Hunları (Macarlar) Tazı Ata’dan türemişlerdir.

image 128
Köpek Tanrıçası Barak Ana ve Köpek Tanrısı Barak Ata 13

Macarlar köpeğe Kutya derler ve bu ismin Türkçe/Moğolca kut sözcüğüyle benzerliği dikkat çekicidir. İnsan yaratılırken insanın bekçiliğini Tanrı bir köpeğe bırakmış fakat o görevini doğru yapmayarak ihanet etmiştir. Moğolların bazı boylarının ve Kıtan’ların atası olarak kabul edilir. Bu nedenle köpek kurban ederler. Bir prenses ile evlenen Köpek Ata’dan türediklerine inanan eski Moğol kabîleleri vardır. Türk-Moğol kültüründe yarı insan yarı hayvan olan varlıklarda, üst taraf insan alt taraf hayvan şeklindedir. Ama başka bazı kültürlerde ise tam tersidir.

Örneğin Mısır medeniyetinde alt taraf insan, baş kısmı hayvan olan Tanrılar vardır. Barak Ata bu açıdan Türk mitolojindeki genel anlayışa ters bir biçimde yer alır. Tıpkı Mısır söylencelerinde olduğu gibi baş tarafı köpektir. Masallarda Köpük olarak tercüme edilen Köbek, Kübek adlı kahramanın bu motifle ilgili olma ihtimali yüksektir. Türkistan’daki Baraktam şehrinin kuruluş efsânesi de yine Barak Ata ile alâkalıdır.

Barak Baba

Barak Baba (1257 – 1307) – ünlü bir derviştir. Kesin olarak nerede doğduğu bilinmemektedir. Anadolu’nun Selçuklu Türklerinin eline geçmesinden sonra Müslümanlaştırılması görevini bu büyük zaatlara vermasi ile Anadolu’daki çeşitli tekke ve zaviyeler bu insanlar tarafından devamlı dolaşılır olmuştur. Tüm Anadoluda bunların izleri ve saygınlıkları sürdürülmüştür. Afyonun Sandıklı ilçesinde de bir türbesi yer almaktadır. Burda yalnız Barak’ın değil Sarı Saltuk’un ve Taptuk Emre’nin de mezarlarının olması acaba Barak’ın hocalarının yanında mı olmak arzusundan dolayı mı, yoksa Babailik hareketinin merkezi olmasından mı burayı tercih ettiği kesinlik kazanamamıştır.

Barak Baba böylesi bir düşünsel siyasal birikimin tam merkezinde olan biridir. Bu durum onun düşünsel ve siyasal kimliğinin oluşmasında belirleyicidir.

Toplumsal Konumu

Barak Baba, “Moğol Şamanlığı’nın sufiliğe etkisinin güzel bir örneği”dir. İlk dönemlerinde Babaİlyas’ın halifelerinden Aybek Baba’ın en iyi müritlerindendir. Sonraları, özellikle olgunluk döneminde aynı çığırdan olan Hacı Bektaş-ı Veli’nin halifelerinden Sarı Saltuk’un müridi olur ve ona olan bağlılığını sürdürür. Onun Sarı Saltuk’a bağlanması Kırım’a yerleştikten sonra olur. “Velâyet-nâme”, Barak Baba’yı Hacı Bektaş-ı Veli’nin halifeleri arasından gösterir.

Hacı Bektaş-ı Veli’nin; “Bir halifem de Barak Baba’dır, o gerçek bir erdir, ona söyleyin, Karesiye varsın, Balıkesri’ye gidip orasını yurt edinsin” dediği belirtilir.

Sava göre, Barak Baba Bizans’a sığınan Selçuklu sultanı II.İzzeddin Keykavus’un iki oğlundan biridir. Çocuklar orada Hıristiyanlaşmışlardır. İkinci oğulu, Patrik oğul edinmiştir. Sarı Saltuk’un Patrik’le ilişkisi iyidir.

Çocuğu Patrikten alarak Müslüman olarak yetiştirir ve kendine mürit edinir. Adını “Barak” kor. Sarı Saltuk’un ölümünden sonra Barak Anadolu’ya geçer. Tarihsel olay doğrudur. Yalnız, Barak Baba’nın II. İzzeddin Keykavus’un oğlu olduğu kuşkuludur. Kaynaklar söylenceden öteye gitmiyorlar. Şaman-Sufi karışımı bir tutum sergiler. Saçı, sakalı tıraşlı, uzun bıyıklı, belden yukarısı çıplak, el ve ayak bilekleri demirden halkalı, başında boynuzlu bir maskeyle dolaşmakta, çalgı çalmaktadır. Bu durumuyla “zavallıları eğlendirmek istediğini” belirtmektedir.

Barak Baba, sarayda oldukça saygındır. Elçi kurullarında o da görevlendirilmektedir. 1306 yılında Memlüklü sultanıyla görüşmek için bir dervişler topluluğuyla Şam’a gönderilmiştir. İslâma uymayan tutumu oldukça tepki çekmiştir. Bir yıl sonra da Geylan emiri Kutlu Şah’a elçi olarak gönderilmiştir. Geylan emiri “Müslüman biri olarak, Müslüman olamayanlara yardımcı olmaması gerektiği gerekçesiyle” 1307 yılında öldürtmüştür. Olcaytu Muhammed Hudabende bu olay üzerine Geylanlıları asker göndererek cezalandırmış, şeyhinin ölüsünü Azerbaycan’daki Sultaniye kentine getirtmiş ve orada gömerek kendisine bir türbe yaptırmıştır. Dervişlerine vakıflar ayırmış ve zaviyeler yaptırmıştır.

Barak’îyyûn Târikatı

Barak Baba’nın geniş bir müritler topluluğu oluşmuştur. Onun bu bağlılar topluluğuna “Baraklılar (Barağiyûn/Barak’îyyûn)” denmiştir. Bu adın verilişi Barak Baba’nın Barak aşiretinden olmasına bağlanır. Güneydoğu Anadolu’daki Alevî Barak aşiretinin dedelerinin Tokat’tan gitmesi aşiret Baraklılar’la târikat ilişkisi sonucu oluşan Baraklılar’ın zamanla bütünleştiği, kaynaştığı ve aynı adı taşıdıkları anlaşılmaktadır. Baraklar’ın târikat nitelikli varlıklarına 14. Yüzyıl ortalarında rastlanır.

Kutsal Köpek Barak

image 127
Köpek Tanrıçası Barak Ana ve Köpek Tanrısı Barak Ata 14

Barak – Türk mitolojisinde Kutsal Köpek. Efsânevi bir köpek türü. Tüylü ve çok kıllıdır. Kutlu kabul edilir. Çok hızlı koşar. Kerkes adlı kuş yaşlanınca iki yumurta bırakır. Bu yumurtalardan birinden Barak adlı köpek çıkar. Diğer yumurtadan ise bir kuş yavrusu çıkar. Anadoluda tüylü av köpeklerine de bu ad verilir.

Anadoluda Barak Ata (Barak Baba) adlı bir evliyanın yer alması tesâdüfi değildir. Büyük olasılıkla bu isim, bu anlayışın sonucu bir unvan olarak verilmiştir. Türkler, İslâmiyeti kabul ettiktten sonra, sözcük benzerliği nedeniyle “Barak” yerine “Burak” adını geçirmişlerdir.

daha fazla içerik

Buddha, Buda veya ( Siddhartha Gautama)

Buddha Kimdir ve Öğretileri Nelerdir

Buddha, Buda veya ( Siddhartha Gautama) olarak da bilinir MÖ 563 - MÖ 483), efsaneye göre, manevi bir münzevi olarak aydınlanmayı aramak için konumundan ve...
Çin Mitolojisi
15
minutes
zümrüdüanka anka kuşu efsanesi

Zümrüdüanka Kuşu: Mitolojik Sembolizmin Derinliklerine Yolculuk

Hayal gücümüzü süsleyen efsanevi varlıklardan biri olan Zümrüdüanka, yüzyıllar boyunca farklı isimlerle ve hikayelerle karşımıza çıkmıştır. Bu gizemli kuş, sadece güzelliği ve uzun ömrüyle...
Efsaneler
10
minutes
Sibirya Türklerinin Mitoloji ve İnançlarında Kötü Ruhlar

Sibirya Türklerinin Mitoloji ve İnançlarında Kötü Ruhlar

Sibirya'nın uçsuz bucaksız ormanlarında ve buz gibi soğuk steplerinde yaşayan Türk topluluklarının mitolojisi, zengin ve renkli hikayelerle doludur. Bu hikayelerin içinde ise kötü ruhlar...
Türk Mitolojisi
8
minutes
Türk Mitolojisi Tengricilik

Türk Mitolojisi: Tanımı Kökenleri ve İçeriği

Türk MitolojisiTürk mitolojisi, derin köklere sahip zengin bir kültürel hazinedir. Bu mitoloji, Türk halklarının tarih boyunca yaşadığı coğrafyalarda şekillenmiş ve farklı inanç sistemlerinin etkisiyle...
Blog
39
minutes
Takvimler

Türk Halk Kültüründe Takvimler

Türk halk kültüründe takvim, geleneksel Türk yaşamında önemli bir yer tutar. Türklerin tarih boyunca çeşitli takvim sistemleri kullanmış olmalarına rağmen, özellikle İslam öncesi dönemlerde...
Kültür ve Sanat
15
minutes
Çin Ejderha Kralı

Çin Ejderha Kralı

Ejderhaların Çin sanatı ve kültüründe önemli olduğunu biliyor olabilirsiniz ancak dindeki rolleri hakkında ne kadar bilginiz var? Çin Ejderha Kralı hakkında bilgi edinmek ve...
Çin Mitolojisi
8
minutes