“Mireler,” büyük olasılıkla Moirai (Μοῖραι) adının Türkçeleştirilmiş bir versiyonudur. Yunan mitolojisinde Kader Tanrıçaları olarak bilinen bu üç kız kardeş, insanların ve tanrıların alın yazısını kontrol eder. İsimleri ve rolleri şöyledir:
Atropos (Ἄτροπος): “Dönülemez.” İpliği keserek ölümü getirir.
Klotho (Κλωθώ): “İplik Eğiren.” Yaşam ipliğini bükerek doğumu temsil eder.
Lakhesis (Λάχεσις): “Dağıtıcı.” İpliğin uzunluğunu ölçerek yaşamın seyrini belirler.
Mireler’in Nyx’in (Gece) ya da Zeus ve Themis’in (Kanun ve Adalet) kızları olduğu söylenirdi. Üç Mire vardı: Clotho (Doğum), Lachesis (Hayat) ve Atropos (Ölüm). Mirelerin Roma’daki karşılığı Parcae’dir.
Moirai, kaos (Khaos) ile düzen (Kosmos) arasındaki dengeyi sağlar. Kararlarına tanrılar bile karşı çıkamaz. Hesiodos’un Theogony eserine göre, Zeus bile onların hükmünü kabul etmek zorundadır. Her canlının yaşamını bir iplikle sembolize ederler. İpliğin kopması ölüm anını işaret eder. Moirai, antik Yunan’da özgür irade ve kader çatışmasını somutlaştırır. Trajedilerde (ör. Aiskhylos’un Oresteia‘sı) insanların kaçınılmaz yazgısı vurgulanır.
- Genellikle bir dokuma tezgâhı veya iplik yumağıyla tasvir edilirler.
- Shakespeare’in Macbeth‘inde üç cadı, Moirai’ye gönderme yapar.
Tanrılar ölümlü çocuklarının ya da en sevdikleri ölümlülerin hayatlarını kurtaramıyorlardı.
Mireler (Moirai)
Gecenin kızları olarak Mireler, insanoğlunun kara yazgılarını yönetirdi. Altın bir iplik, Mireler’in çıkrıklarında döndürdükleri her insanın hayatını ve kaderini temsil ediyordu. Bir insanın hayatı sona erdiğinde, kız kardeşler ipliği keserlerdi. Clotho ipliği çevirir, Lachesis ( vakit takdir eden) onu ölçer ve Atropos birinin ölüm vakti geldiğinde onu keserdi. Tanrılar, bir kişinin kaderine karar verdikten sonra Mireler’e müdahale etmeye cesaret edemezlerdi, yani ölümlü çocuklarının ya da en sevdikleri ölümlülerin hayatlarını kurtaramazlardı.
Üç Mire, Homeros’un (M.Ö. 750 civarı) İlyada’sında Truva prensi Hektor için iplik eğirdiğinden bahsedilen tek bir Moira’dan (Kader ya da Alınyazısı) ortaya çıkmıştır. Mireler hiçbir efsanede belirgin bir şekilde yer almasa da, çeşitli hikayelerde küçük ama önemli roller oynarlar. Alfabenin yaratılmasında Mireler’e yardım ettiği söylenen Hermes de dahil olmak üzere birçok tanrıyla etkileşime girmişlerdir. Ayrıca çeşitli tanrıların ve ölümlülerin doğumunda da yer almışlardır. Mitlerde yalnızca bir kadere müdahale etmeleri gerektiğinde harekete geçerlerdi.
Sanat dünyasında Mireler başlangıçta çekici kadınlar olarak tasvir edilmiştir. Ancak daha sonra, ciddi bir tavır takınan ve elinde bir iğ veya kader zarı tutan ya da insanların kaderini yazan yaşlı kadınlar olarak gösterilmeye başlanmıştır. Edebiyatta ise yaşlı kadınlar olarak tasvir edilmişlerdir.
Doğum & Aile
Kaynaklara göre, Mireler ya Nyx’in (Gece) ya da Zeus ve Themis’in (Kanun ve Adalet) kızlarıdır. Hesiod (MÖ 700 civarı) Teogoni‘sinde Mireler’i Nyx’in babasız kızları olarak listeler:
Kaderleri ve acımasız Yazgıları doğurdu,
İnsanların günahlarının izini süren tanrıçalar
Ve tanrılar, korkunç öfkeden asla vazgeçmeyin
Ta ki günahkârlara ceza verene kadar.(219-22)
Nyx’in kızları olan Mireler, Blame (Suçlama), Sad Distress (Sıkıntı), Nemesis(İntikam) ve Strife (Kavga) gibi dünyanın karanlık güçlerinin kız kardeşleriydi. Daha sonra Teogoni’de Mirelerden Zeus ve Themis’in kızları olarak bahsedilmiştir.
Ve parlayan Themis ikinci eşti.
Horae’yi doğurdu: Düzen, yeşeren Barış,
Ve Adalet, insanların işlerini gören,
Ve sonra Mireler, bilge Zeus’un verdiği
En büyük onur: Clotho, Atropos,
Lachesis, insanlara iyi ve kötü her şeyi veren.(902-907)
Mireler’in Zeus ve Themis’in kızı olduğu inancının, Hesiodos’un zamanından sonra yazıldığına ve muhtemelen bilinmeyen bir yazar tarafından Hesiod’un Kadınlar Kataloğu‘na bir çeviri sağlamak için eklendiğine inanılmaktadır.
Zeus onların babası olduğunu iddia etmesine ve kendisini ‘Mireler’in Reisi’ olarak adlandırmasına rağmen, Herodot (M.Ö. 484-425/413) ve Platon (M.Ö. 428/427-348/347) da dahil olmak üzere bazı antik yazarlar onun bu iddiasını ciddiye almamışlardır.
Devlerin İsyanı & Tayfun
Gaia (Dünya) Titanların Savaşı’nda Titanların kazanmasına o kadar öfkelendi ki Uranüs (Cennet) ile birlikte Devleri doğurdu. Başlarından ve yanaklarından dökülen saçları ve ejderha pullarından yapılmış ayakları olan korkunç varlıklardı. Bir kâhin, tanrıların Devleri öldüremeyeceğini, ancak ölümlü bir müttefikle birlikte savaşırlarsa öldürülebileceklerini söyledi. Böylece büyük Yunan kahramanı Herkül, tanrıların yanında savaşa katıldı.
Mireler bile savaşa katılarak tunç sopalarla dövüştüler ve Agrios ile Thoon adlı devleri öldürdüler. Devlerin geri kalanı Zeus tarafından öldürüldü. Devler yok edildikten sonra Gaia, intikam almak için yarı insan yarı canavar olan Tayfun’a hamile kaldı. Boyut olarak Gaia’nın diğer tüm çocuklarını geride bıraktı. Göklere vahşi bir saldırı düzenleyerek tanrıların Mısır’a kaçmasına ve ondan saklanmak için hayvanlara dönüşmelerine neden oldu. Zeus yıldırımlarıyla uzaktan Tayfun’a saldırdı ve onu yorduktan sonra onunla yumruk yumruğa dövüştü. Tayfun Zeus’u sarmallarına hapsetmeyi başardı ve bir ayı derisine sakladığı el ve ayaklarındaki tendonları kesti.
Hermes, tendonları Zeus’a geri verdikten sonra gücünü yeniden kazandı ve Tayfun’u Nysa Dağı’na kadar takip etti. Burada, Mireler onu zehirli meyve yemesi için kandırdı ve bunun onu daha güçlü yapacağına dair yalan söylediler. Sicilya denizinde kaçarken zayıflamış olan Tayfun, sonunda Zeus’un Etna Dağı’nı ona fırlatmasıyla öldü.
Mireler & Meleagros
Meleagros, Yunanlı bir kahraman olup, Kalydon Kralı Oineus ile eşi Althaia’nın oğluydu. Althaia ise Anadolu Kralı Thestios’un kızıdır. Meleagros yedi günlükken, Mireler ortaya çıktı ve Meleagros’un şöminede yanan kütüğün yanması durduğunda öleceğini duyurdular. Umutsuzluğa kapılan Althaia, kütüğü ateşten aldı ve ölümünü önlemek için çaresizce bir sandığa sakladı.
Meleagros büyüyüp güçlü bir adam oldu ama yıllık hasat sırasında Artemis’i onurlandırmayı unutunca ölümcül bir hata yaptı. Öfkelenen Artemis büyük ve vahşi bir yaban domuzu göndererek ortalığı kasıp kavurdu. Canavarı öldürmek için bir av düzenlendi ve aralarında Meleagros’un de bulunduğu Yunanistan’ın en cesur adamları bu ava katıldı. Yunan kadın kahraman Atalanta da ava katılmıştı ve yaban domuzuna ilk vuran kişi olmuştu. Ama ölümcül darbeyi Meleagros indirmiştir. Sonrasında yaban domuzunun derisini Atalanta’ya verdi, bu da ödülün bir erkeğe gitmesi gerektiğine inanan Kral Thestios’un oğulları arasında kargaşaya neden oldu. Öfkelenen Meleagros, Thestios’un oğullarını öldürerek kardeşlerinin yasını tutan annesini kızdırdı. Althaia, üzüntüsünden kütüğü sandıktan çıkarıp yeniden tutuşturdu ve Meleagros’u öldürmüş oldu, tıpkı Mireler’in dediği gibi.
Mireler & Admetos
Pherae Kralı Admetos, Iolcus Kralı Pelias’ın en güzel kızı Alcestis ile evlenmek istiyordu. Ancak önce bir sınavı geçmesi gerekiyordu: Bir yaban domuzu ve aslanı bir savaş arabasına bağlayıp onları bir yarış pistinde sürmek. Bu yüzden Admetus, Zeus’un çobanı olarak atadığı arkadaşı Apollon’un yardımını istedi.
Zafer kazanan Admetos, Alcestis ile evlenmeden önce Artemis’e yapılması gereken geleneksel kurbanı unuttu. Bunun üzerine tanrıça, evlilik yatağını yılanlarla doldurarak onu cezalandırdı. Apollo devreye girerek Artemis ile bir anlaşma yaptı; Admetos’un ölüm günü, bir aile ferdi onun yerine ölürse, Admetos’un hayatı bağışlanacaktı.
Admetos’un ölüm günü geldiğinde Hermes onu Tartarus’a (Yeraltı Dünyası’nın en derin yeri) çağırdı. Apollon, Mireler’i sarhoş ederek ölümünü geciktirdi ve onları onun yerine başka birinin ölmesine izin vermeye ikna etti.
Mireler & Herkül’ün Doğuşu
Alcmene Herkül’ün doğum sancısını çekerken Mireler, doğum tanrıçası Eileithyia ve Alcmene’nin çocukluk arkadaşı Galinthias da oradaydı. Mireler ve Eileithyia, Alcmene’nin doğum yapmasını engellemeye çalışıyordu, amaçları Hera’yı yatıştırmaktı. Galinthias, arkadaşının ne kadar acı çektiğini görünce, tanrıçalara yalan söyleyerek Zeus’tan bir erkek çocuk doğduğunu ve ilahi ayrıcalıklarının geri alındığını söyledi.
Mireler paniğe kapıldı ve Alcemene’nin acısını durdurarak Herkül’ün doğmasına izin verdi. Ancak tüm tanrılar gibi Mireler de kandırılmaktan hoşlanmamış ve Galinthias’ın kadın kimliğini elinden alarak onu tuhaf cinsel ve üreme faaliyetlerinde bulunan bir gelinciğe dönüştürmüştür.
Tapınma & Miras
Pausanias’a (MS 115-180 arası) göre, Mireler’in Sicycon’daki (Korint) Eumenides korusunda adakları kabul ettikleri bir sunakları vardı. Ayrıca, Themis ve Zeus Agoraios tapınakları arasında bulunan, muhtemelen açık havada olan ve içinde heykel ya da rölyef bulunmayan bir Thebai tapınağından da bahsetti; burada Mireler, Demeter ve Persephone’nin birlikte tapıldığı tek bir tapınak ya da her birine adanmış üç ayrı tapınak bulunuyor olabilir. Yıllık festival sırasında hamile koyunlar kurban edilir, bal ve su şarapları dökülür ve Mireler ve diğer tanrıçalar onuruna mersin çelenkleri yerine çiçekler takılırdı.
Üç Mire isimlerini üç ayrı asteroide verir: 97 Klotho, 120 Lachesis, 273 Atropos, bunların hepsi merkezi asteroit kuşağında yer alır ve Mars ile Jüpiter arasında yörüngede dolanır.
