Kıla İyesi
Kıla İyesi, Altay halk inancında önemli bir konuma sahip olan bir hayvanlar ruhudur. Aynı zamanda Gul İyesi olarak da bilinir ve hayvanların koruyucu ruhu olarak kabul edilir. Altay kültüründe, her hayvan için farklı bir İye’nin olduğuna inanılır ve bu ruhlar genellikle vahşi hayvan görünümündedirler. Şamanlar için ise Kıla İyesi, sağlıklarını koruyan ve onların rehberliğini sağlayan önemli bir varlıktır.
Bu ruhlar, dağlarda gizlenir ve yerlerini kimse bulamaz. Şamanlar, Kıla İyesi’nin gerçek görüntüsünü bile göremezler. Şamanın başına gelen herhangi bir şey, Kıla İyesi’nin başına gelenle aynıdır; yani eğer ruh yaralanırsa, şaman da yaralanır. Bazı söylencelere göre, şamanların doğuşunda bu hayvanların rolü büyüktür; şamanlar, ulu bir çam ağacının dallarında, koruyucu ruhları tarafından korunan yumurtalardan çıkarlar.
Altay halk inancında, belirli hayvanların ruhları bazı boylar için son derece önemlidir. Örneğin, at, karga, atmaca, kuğu, kartal, turna, kakım, tavşan, deve, koyun gibi hayvanların ruhları, bazı kabilelerin kökenlerine dayandığına inanılan önemli unsurlardır. Bu kabilelerin şamanları, kendilerini bu hayvanlara benzetecek şekilde giyinirler ve belirli bir hayvanın donuna bürünebilirler.
Etimolojik olarak, “Kıla” kelimesi (Gul/Kul/Kıl/Gıl kökünden türemiştir) Türkçede “hayvan” anlamına gelir. Bu kök, Moğolcada da “hayvan” anlamına gelen kelimelerde görülür (Kölik, Gölög, Gülüg). Bu kelimenin kullanımı ve kökeni, Türk ve Moğol kültürlerindeki hayvan kültlerine ve inançlarına olan bağlılığı yansıtır.
Kıla İyesi ve benzeri hayvan ruhları, Altay halk inancının derinliklerinde yatan gizemli ve zengin bir mirasın parçalarıdır. Bu inançlar, insanların doğayla olan ilişkisini, kökenlerini ve kültürel kimliklerini anlamak için önemli ipuçları sunar.
Kerey Han Arabozuluk Tanrısı
Kerey Han, Türk ve Altay mitolojisinde önemli bir figür olarak kabul edilir. Arabozuculuk Tanrısı olarak bilinen Kerey Han, yeryüzündeki kötülükleri yönetir ve insanlar arasına nifak sokar. Erlik Han’ın oğlu olan Kerey Han, mitolojide önemli bir yere sahiptir ve çeşitli mitlerde adı geçer. Ayrıca, Moğol efsanelerinde de adı geçen Kirey Han ile isim benzerliği bulunmaktadır.
Kerey Han’ın “Yes” veya “Ças” (demir) bilekli olarak betimlendiği belirtilir. Ayrıca, yedi otağı bulunduğu da mitolojik kaynaklarda aktarılan bilgiler arasındadır.
Kerey Han, Moğol mitolojisinde önemli bir figürdür ve genellikle kahramanlık öykülerinde yer alır. “Yes” bileği onun gücünü simgelerken, “Ças” bileği ise demir bilekli olmasını vurgular. Yedi otağı ise Kerey Han’ın liderlik vasıflarını ve hükümdarlık yetkisini temsil eder. Moğol halkı, Kerey Han’ı cesaret, liderlik ve adaletin sembolü olarak görmektedir. Onun destansı öyküleri, halk arasında kuşaktan kuşağa aktarılarak yaşatılmaktadır.
